Năm nay, miền Bắc nước ta trải qua giai đoạn đầu của mùa Hè với thời tiết tương đối dị thường. Giữa tháng 5, người dân Bắc Bộ vẫn được tận hưởng cơn rét “ngọt” hiếm có. Các chuyên gia đánh giá, kể từ năm 1981 đến nay, miền Bắc mới chỉ 2 lần đón không khí lạnh trong tháng 5, khiến nhiệt độ tại trạm Láng (Hà Nội) xuống dưới 20 độ C.

Cuối tháng 5 vừa qua, các tỉnh miền Bắc lại đón một đợt mưa lớn dồn dập trên diện rộng. Mưa dông nhiệt xuất hiện sau những ngày nắng nóng, hình thành do đối lưu rất mạnh trong khí quyển gây ra, xuất hiện thời gian ngắn nhưng thường kèm các hiện tượng thời tiết cực đoan như gió giật mạnh, mưa rất lớn, sấm sét dữ dội. Vì vậy, đây là hiện tượng thời tiết rất nguy hiểm, đặc biệt là cho những người đang di chuyển, làm việc ngoài trời trong thời gian này.

Những cơn mưa như trút nước này là ác mộng với người dân các đô thị và vùng trũng thấp, trong đó có Thủ đô Hà Nội. Cơn mưa lớn kéo dài 2 tiếng vào chiều 29/5 đã “xô đổ” kỷ lục được thiết lập vào năm 1986, với cường độ 182,5mm tại trạm Cầu Giấy. Trận lụt kỷ lục năm 2008 như được tái hiện, và bản nhạc Táo Quân 2009 Lụt từ ngã tư đường phố bỗng “hot” trở lại trên các nền tảng mạng xã hội. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng ngập úng cũng đến từ cơ sở hạ tầng thoát nước của Thủ đô, nhưng không thể phủ nhận, cơn mưa lớn “100 năm mới xảy ra 1 lần” là yếu tố khó lường của thời tiết năm nay.

Theo nhận định của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nước ta đang chịu ảnh hưởng của La Nina, trạng thái này còn tiếp tục duy trì đến đến các tháng đầu mùa đông năm 2022, xác suất khoảng 55 - 65%. Do đó, mùa mưa bão năm nay sẽ diễn biến cực đoan. Trước đó, đợt lũ lịch sử năm 1999 ở miền Trung là thời điểm hiện tượng La Nina mạnh kéo dài từ 1998 - 2000. Năm 2020, hiện tượng La Nina cũng là một trong những nguyên nhân khiến thời tiết diễn biến dị thường. Chỉ từ giữa tháng 9 đến giữa tháng 11/2020, miền Trung liên tục đón bão với cường độ rất mạnh, gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản.

Ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết: “Trong các tháng mùa mưa bão, lượng mưa tại Bắc Bộ có xu hướng cao hơn trung bình nhiều năm từ tháng 7 - 9. Dự báo trong tháng 10 - 11, khu vực ven biển Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ có xu hướng gia tăng lượng mưa. Chúng tôi đặc biệt cảnh báo nguy cơ xảy ra mưa lũ dồn dập ở miền Trung trong tháng 10 - 11 và ngoài ra cũng cần đề phòng hiện tượng thời tiết nguy hiểm như giông, lốc, mưa đá trên phạm vi toàn quốc.”

Ngập úng, lũ lụt tràn về cũng đặt ra những vấn đề cấp bách về môi trường. Cùng với tác động của biến đổi khí hậu, thời tiết thất thường là cơ hội bùng phát của hàng loạt bệnh mùa mưa lũ. Nước ngập úng tại nơi mật độ dân cư cao cuốn theo bùn đất, xác động vật chết, chất thải… Một khi nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm, vi khuẩn, virus và ký sinh trùng có điều kiện sinh sôi, phát triển, làm bùng phát hàng loạt vấn đề sức khỏe.