Chức năng giải trí đang lấn át chức năng giáo dục trong văn nghệ

Hội thảo khoa học toàn quốc Vấn đề đạo đức xã hội trong văn học nghệ thuật ngày 11/11

Chứng bệnh chung

PGS.TS Nguyễn Hồng Vinh - Chủ tịch Hội đồng lý luận, phê bình văn học nghệ thuật Trung ương chỉ rõ, thực trạng đang tổn tại trong đời sống văn học nghệ thuật hiện nay là chức năng giải trí đang có xu hướng lấn át chức năng giáo dục, nhất là trong các loại hình nghệ thuật như sân khấu, điện ảnh, âm nhạc.

Có không ít văn nghệ sỹ chưa thật sự “dấn thân”, có biểu hiện né tránh hoặc đề cập mờ nhạt, chưa phân tích rõ nguyên nhân cũng như giải pháp cho các vấn đề đạo đức xã hội bức xúc trong đời sống.

NSND, đạo diễn Đặng Nhật Minh cho rằng, nếu chia lịch sử điện ảnh Việt Nam chỉ có thể chia thành 2 thời kỳ: làm phim không vì tiền và làm phim vì tiền. Ông tiết lộ từng có nhà sản xuất phim còn khoe càng làm phim nhảm nhí, càng ăn khách. “Luật Điện ảnh ra đời năm 2006 và có sửa đổi vài lần, khiến thị trường phim Việt Nam hoạt động rất sôi động. Mỗi năm Việt Nam nhập khoảng 140-150 phim nước ngoài, trong đó 70% là phim Hollywood. Điện ảnh Việt Nam hiện nay đã bị thương mại hóa tuyệt đối”. Theo ông, phim Việt Nam hiện rất lai căng, ngay cả những phim từng đoạt giải Bông sen vàng, Cánh diều vàng thời gian qua cũng khó có thể tìm thấy nét đậm đà bản sắc dân tộc vì bắt chước sẽ không có bản sắc riêng.

Trị bệnh từ đâu?

Nhiều ý kiến đã được đưa ra nhằm cung cấp giải pháp nâng cao đạo đức xã hội trong sáng tác văn học nghệ thuật. Theo đạo diễn Đặng Nhật Minh, “cần chú trọng tới thể chế giáo dục làm gốc, bởi một nền giáo dục như thế nào sẽ đóng góp như thế ấy cho nền điện ảnh và văn học nghệ thuật. Đồng thời cần đưa lý luận phê bình đến với giới trẻ. Mặt khác đường lối chủ trương của Đảng phải được thể chế hóa, phải được đưa vào luật điện ảnh”.

Đồng quan điểm trên, GS.TS Huỳnh Như Phương cho biết, ông đặc biệt chú trọng tìm kiếm các cuốn sách có giá trị đánh thức lương tâm, đạo đức đối với thế hệ trẻ để giới thiệu cho học trò của mình. Theo ông, một xã hội khủng hoảng về lý tưởng sẽ dẫn đến khủng hoảng về giáo dục, mà nền giáo dục khủng hoảng thường biểu hiện rõ nhất ở việc khủng hoảng dạy và học môn văn. Ông Phương cũng tỏ ra tâm đắc với 2 cuốn sách mà theo ông rất có giá trị truyền đạt đạo đức cho thế hệ trẻ là: Nhật ký sen trắng (tác giả Cao Huy Thuần) và Chú chiếu bóng, nhà ảo thuật, tay đánh bài và tụi con nít xóm nhỏ Sài Gòn năm ấy (Lê Văn Nghĩa).

Hai cuốn sách được GS.TS Huỳnh Như Phương cho rằng rất có giá trị truyền đạt đạo đức cho thế hệ trẻ

Trái lại, nhà văn Hoàng Quốc Hải cho rằng: “Sự chấn hưng đạo đức xã hội phải bắt nguồn từ những người cầm quyền, hãy gương mẫu để tạo hiệu ứng xã hội tốt cho dân. Những sách nào đáng phổ cập thì nhà nước nên làm, không nên chỉ phó thác cho người sáng tác”.

Ông Hà Đăng - nguyên Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương nhấn mạnh vai trò của hệ thống chính trị khi nói về trách nhiệm chấn hưng đạo đức xã hội trong văn học nghệ thuật. Đó là trách nhiệm của lãnh đạo và quản lý trong định hướng các hoạt động sáng tác tác phẩm văn học nghệ thuật.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin & Du lịch Vương Duy Biên nêu ra nhiều biện pháp như: Cần xây dựng môi trường nghệ thuật tốt; Cần chú trọng đào tạo nhân tài; Cần trọng dụng, sử dụng hiền tài theo gương ông cha thời xưa; Đầu tư cho giáo dục - đào tạo không nên nhỏ giọt; Có thể lựa chọn đầu tư thí điểm một số lĩnh vực, vào một số văn nghệ sĩ giỏi.