Ghép gan: Chờ nhiều, cho ít

Rượu, bia - tác nhân gây xơ gan

Được ghép gan từ gan của con trai 18 tuổi, ông H.C.T. (50 tuổi, ngụ TPHCM) sắp xuất viện sau hơn một tháng điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM. Trước đó, bệnh nhân T. nhập viện trong tình trạng được chẩn đoán viêm gan siêu vi B và xơ gan giai đoạn cuối. Các bác sĩ quyết định phẫu thuật cắt ghép phần gan có trọng lượng 750 gram từ người con của ông T. Theo các bác sĩ, nguyên nhân dẫn đến xơ gan của bệnh nhân T. không nằm ngoài tác nhân do uống bia, rượu quá mức trong thời gian dài. Sau ca mổ hiến gan cho cha, sức khỏe của người con cũng nhanh chóng bình phục nên đã được xuất viện… Đây là ca ghép gan thứ 2 mà nguồn cho từ người sống được thực hiện tại Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM. Trước đó, tháng 10/2012, bệnh viện cũng tiến hành ca ghép gan người lớn đầu tiên cho bệnh nhân C.T.K.Đ. (52 tuổi, ở Đắk Nông) bị xơ gan.

Theo TS-BS Phạm Hữu Thiện Chí, Phó khoa Ngoại gan - mật - tụy Bệnh viện Chợ Rẫy TPHCM, bệnh gan có nhiều mức độ khác nhau. Trong đó, viêm gan cấp có thể diễn tiến rất nhanh, dẫn đến viêm gan tối cấp, suy gan cấp và tử vong. Bệnh này có nguyên nhân từ thuốc, siêu vi hoặc do một số bệnh lý ít gặp hơn như viêm gan tự miễn,... Viêm gan cấp tính còn có thể do nhiễm virus viêm gan B, virus viêm gan C. Tuy nhiên, theo các chuyên gia gan mật, nguyên nhân của bệnh gan mãn tính thường gặp do nhiễm virus viêm gan B, virus viêm gan C, viêm gan ứ mật nguyên phát, viêm đường mật xơ hóa nguyên phát, bệnh lý ứ sắt trong gan, bệnh lý hẹp đường mật. Theo TS Chí, hầu hết bệnh nhân viêm gan mãn tính ở giai đoạn đầu không có triệu chứng, nhưng khi xuất hiện những triệu chứng như bụng có nước, vàng da, vàng mắt... thì đã tiến triển vào giai đoạn nặng.
Một bệnh gan mãn tính khác cũng thường gặp là xơ gan do rượu, bia. Điều này đã được y học khuyến cáo từ lâu nhưng xem ra tình trạng nghiện rượu, bia quá đà thời gian dài đang khiến xu hướng bệnh nhân bị xơ gan ngày càng tăng. Bên cạnh đó, tình trạng ung thư gan nguyên phát có nguyên do từ viêm gan virus B và virus C cũng chiếm một tỷ lệ không nhỏ. Theo GS-BS Phạm Hoàng Phiệt, Chủ tịch Hội Gan - mật - tụy TPHCM, viêm gan siêu vi C (HCV) là nguyên nhân hàng đầu gây nên viêm gan, xơ gan và ung thư gan nguyên phát. Tuy nhiên, do người nhiễm HCV không tìm thấy nguy cơ cũng như mù thông tin về đường lây nên chủ quan và tìm đến sự can thiệp của y học khi đã chuyển sang giai đoạn mạn tính hoặc xơ gan. Thống kê từ Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM cho thấy, mỗi tháng bệnh viện tiếp nhận khoảng 800 bệnh nhân đến khám và điều trị bệnh viêm gan, đa phần bệnh nhân nhập viện trong tình trạng muộn. TS-BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TPHCM, chia sẻ viêm gan siêu vi là một trong những hiểm họa sức khỏe trên toàn cầu cũng như ở Việt Nam, chi phí điều trị viêm gan C rất lớn. Với phác đồ điều trị mỗi năm hơn 100 triệu đồng, tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới có tới 90% bệnh nhân nhiễm siêu vi viêm gan C không đủ điều kiện để điều trị hoặc phải bỏ điều trị giữa chừng vì không lo nổi kinh phí. Với khoảng 22.000 người chết mỗi năm, bệnh viêm gan đang là một thách thức lớn cho cộng đồng và xã hội.

Thiếu nguồn cho, hiến

Ghép gan là giải pháp cuối cùng cho những bệnh nhân mắc bệnh gan nhưng không còn đáp ứng với điều trị bằng thuốc. PGS-TS Nguyễn Tấn Cường, nguyên Trưởng khoa Ngoại gan - mật - tụy BV Chợ Rẫy, cho biết, ghép gan là một trong những kỹ thuật khó nhất về ghép tạng. Hiện nay, nhu cầu cần ghép gan nói riêng và ghép tạng nói chung rất lớn, tuy nhiên việc tìm được nguồn tạng phù hợp rất khó khăn. Ngoài việc phải đảm bảo các chỉ số phù hợp, người cho tạng cần phải vượt qua được rào cản tâm lý. Vấn đề cho hiến tạng ở Việt Nam còn khá khiêm tốn, ngay cả đối với các trường hợp chết não. Mặt khác, không phải bệnh nhân nào cũng đủ khả năng đáp ứng nhu cầu người hiến gan (người sống và phải là thân nhân của bệnh nhân hoặc người đã bị chết não), chi phí một ca ghép gan rất lớn (từ hàng trăm triệu đến cả tỷ đồng)... Theo ghi nhận của Khoa Ngoại gan - mật - tụy Bệnh viện Chợ Rẫy, mỗi năm nơi đây có khoảng 1.000 trường hợp cần ghép gan. “Vấn đề hiện nay là kêu gọi sự đồng thuận của toàn xã hội, cho tạng của những người chết não để cứu người còn sống”, PGS Cường trăn trở.

Để không phải đi đến giải pháp cuối cùng là ghép gan, theo các chuyên gia nên chủ động phòng chống các bệnh gan, cần phát hiện sớm và điều trị đúng bệnh. Đối với trẻ sơ sinh cần được tiêm chủng viêm gan B theo chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Đến tuổi trưởng thành, cũng cần xét nghiệm virus gan B, C thường kỳ nhằm phát hiện sớm và chữa trị kịp thời. TS Phạm Hữu Thiện Chí khuyến cáo virus viêm gan B và C đều có thể lây qua đường máu, đường tình dục, lây từ mẹ sang con hoặc qua đường tiêm chích. Do đó, cần ý thức được các đường lây truyền để có cách phòng tránh hiệu quả. Ngoài ra, cần hạn chế uống rượu bia, không dùng những loại thuốc có hại cho gan. Với những người đã mắc bệnh gan mãn tính, tuyệt đối không được uống rượu, bia và cần ăn chế độ ăn ít muối. Đối với những người sau khi cho gan cần phải hạn chế các môn thể thao nặng, làm căng cơ bụng ít nhất trong vòng 1 năm. Người được ghép gan sau khi xuất viện nên hạn chế ra ngoài nhiều vì sức đề kháng yếu hơn so với người bình thường nên dễ bị các loại bệnh khác tấn công.