Gian nan dạy trẻ tự kỷ

Theo cô giáo Trần Thị Dung, giám đốc một trung tâm dạy trẻ tự kỷ ở thành phố Thanh Hóa thì mỗi trẻ biểu hiện bệnh theo từng thể nặng nhẹ khác nhau. Có trẻ không thích vận động, hay khóc lóc, trẻ lại suốt ngày nhảy lên, đâm đầu vào tường, có trẻ đụng tí là đánh bạn, trẻ thâm trầm không chịu nói... Điểm chung của tất cả các em là thiếu hụt kỹ năng tương tác xã hội.

Dạy một trẻ bình thường đã khó, dạy trẻ tự kỷ cần kiên nhẫn gấp bội. Hầu như hành vi nào của các con cũng gây ra ức chế. Song là một người giáo viên phải yêu trẻ, chỉ có tình yêu với kỹ năng sư phạm mới có thể dạy bảo được trẻ.

Một giờ học cá nhân của trẻ tự kỷ. Ảnh:Trần Dung.

Trong lớp cô Dung có một bé gái tự kỷ từng bị ám ảnh vì bạo lực. Những ngày đầu đến lớp bé không hợp tác, rất sợ hãi các cô giáo. Chỉ cần cô giơ tay, bé đã có hành động ôm đầu, hoặc né tránh, co dúm người phòng thủ. Những hành động này cho thấy trước đây bé từng bị đánh nên mới sinh ra phản ứng tự vệ đó.

Để xóa bỏ hàng rào này với con, các cô yêu thương bé, luôn nhẹ nhàng dỗ dành em. Sau khoảng một tuần đến lớp, bé đã không còn biểu hiện trên, dần chủ động hòa nhập cùng các bạn, các cô. Hay như một năm trước cô Dung nhận dạy cậu bé tên Minh Ðức, 4 tuổi,có biểu hiện không ưng ý gì là nổi khùng, lao vào đánh bạn, húc đầu vào bụng các cô đau điếng.

Để xử lý hành vi này, khi conchuẩn bị đánh bạn, cô Dung cầm tay con lại, dùng bàn tay nhỏ nhắn đó vuốt ve tay bạn và nói nhẹ nhàng "Minh Đức yêu bạn lắm, Đức không đánh bạn đâu". Cứ khi nào con chuẩn bị dùng bạo lựclà các cô vỗ về nhẹ nhàng xoa dịu tâm tính của con. Sau khoảng 4 tháng thì con hết hành vi này.

Muốn tăng khả năng giao tiếp cho Đức, các cô giáo dạy bé biết yêu cầu khi cần thiết. Dần dần em tìm sự giúp đỡ những khi khát nước, muốn đi vệ sinh hay bị bạn giật đồ chơi. "Con còn biết đi rửa cốc, bát khi cô yêu cầu. Dáng điệu khi đó của con rất vui, cười tủm tỉm. Từ chỗ không biết giao tiếp, con tỏ ra vui mừng khi được đi học. Giờ con còn biết nghe nhạc, khi có nhu cầu là cắm tai nghe, đưa cho cô và nói 'nghe nhạc'", cô Dung cho biết.

Dạy chữ cho trẻ tự kỷ cũng rất vất vả. Như trường hợp của Đức phải mất 3 tháng để tập tô các nét cơ bản như hình vuông, hình tròn, cái ao. Sau đó mới cho tập viết chữ, mỗi ngày kèm khoảng một tiếng và sau chục ngày con có thể viết được một chữ.Theo cô Dung, trẻ tự kỷ cần can thiệp sớm. Khi được can thiệp sớm và đúng cách các con sẽ có thể tự phục vụ bản thân những nhu cầu cơ bản như mặc quần áo, tắm rửa, ăn uống, đánh răng... Nhiều trẻ vẫn đi học, vào đại học được. Có những trẻ còn phát triển được tài năng của mình.

Học sinh lớp 12ở Hà Nộigiúp đỡ những trẻ tự kỷ tại Làng trẻ em Phúc Tuệ. Ảnh: Phan Dương.

Cô Thao, giáo viên trung tâm trên kể về trường hợp cậu béThiên An, lúc nhập họcbé 2 tuổi khôngbiết tên mình, không biết mình là ai, không có giao tiếp ánh mắt, ngôn ngữ, cả ngày ngậm miệng. Hỏi gì bé cũng lơ ngơ không biết. Những ngày đầu cô Thao rất áp lực, sợ bệnh của bé nặng khó dạy dỗ được.

"Để bé biết nhìn vào mắt người khác, các cô thu hút con bằng cách tráo màu trắng đen, tráo tranh, tạo ra tiếng động để con nhìn theo hướng đó. Dần dần con hiểu những gì người khác nói và không còn thái độ thờ ơ với vạn vật xung quanh", cô Thao nói.

Các cô giáo cũng áp dụng nhiều phương pháp khác, huấn luyện thính giác... cho Thiên An. Giờ đây cậu bé nhìn rất thông minh, đáng yêu. Đầu năm học tới bé sẽ đi học hòa nhập. Dù vậy mỗi ngày bé vẫn cần được can thiệp một giờ tại trung tâm dạy trẻ tự kỷ.

Cô Nguyễn Thu Hường, giáo viên một trung tâm dạy trẻ tự kỷ ở Hà Nội cho chia sẻ vềmột học sinh tự kỷ của mình từng có thói quen bốc phân. Thời gian đầu các cô giáo rất cực khổ phải tắm rửa, dọn phân, lau nhà cửa vì cậu làm vấy bẩn. Biểu hiện này của bé không có trong một giáo trình nào hướng dẫn. Các cô phải tự mày mò thử nhiều cách khác nhau, cuối cùng áp dụng cách cho trẻ sờ cát ướt hoặc bát gạo ướt mỗi khi đi vệ sinh thì bé không nghịch phân nữa.

"Có bé có sở thích thổi bọt liên tục, nước dãi của em lấm lét mặt mũi, ướt quần áo, ảnh hưởng đến các bé khác. Để bé không còn hành động đó nữa, các cô giáo phải cho bé chơi xà bông. Bé khác lại hay đập đầu vào tường, mỗi khi con như vậy các cô phải ôm chặt, hướng con sang hành động khác", cô Hường chia sẻ.

Từng có thâm niên nhiều năm dạy trẻ tự kỷ, cô Hường tâm sự những điều kể trên chỉ là nỗi vất vả vụn vặt trong nghề dạy trẻ tự kỷ. Điều khiến người làm nghề này buồn nhất là thái độ xa lánh của xã hội, của một số gia đình có con mắc bệnh. Có những phụ huynh gặp cô giáo ngoài đường thì cúi mặt lảnh tránh vì rất sợ chào hỏi mọi người sẽ biết con cái họ bị bệnh này. Không ít gia đình khác phó thác toàn bộ việc dạy trẻ cho các cô, không dạy dỗ con em mình ở gia đình, dù đã được các cô hướng dẫn kỹ năng... Những điều trên càng làm khó khăn với nghề dạy trẻ tự kỷ nặng gánh hơn.