Thuyết tiền định qua cái tên

Đôi khi chúng ta cố gắng sống cho xứng đáng với cái tên. Có người lại nỗ lực tránh xa nó. Dù ở khía cạnh nào đi chăng nữa, cái tên được đánh giá là đóng vai trò chủ chốt trong quá trình phát triển bản thân, từ đó thúc đẩy con người đi theo những hướng đi của cuộc sống và nghề nghiệp.

Tên có ảnh hưởng nhất định đối với tương lai của trẻ- Ảnh: Wallibs

Theo tạp chí The Week, thuật ngữ "thuyết định mệnh" đã xuất hiện trong ấn bản tạp chí New Scientist vào năm 1994 nhằm giải thích hiện tượng này. Các nhà biên tập của tạp chí lưu ý đến trường hợp 2 nhà khoa học công bố các đề tài nghiên cứu có sự tương đồng lạ kỳ với họ của mình.

Trường hợp đầu, ban biên tập nhận được cuốn sách có tựa đề Các vị trí cực - Những khu vực vùng cực và tương lai của hành tinh, tác giả là Daniel Snowman (Snowman ở đây là người tuyết). Vài tuần sau đó, họ lại nhận tiếp bản thảo London phía dưới London (Under London) Sách chỉ dẫn dưới lòng đất, một trong các tác giả là Richard Trench (Trench nghĩa là mương rãnh hay đào hầm). Có thể đó chỉ là sự trùng hợp, hoặc cũng có thể tên họ của các nhà khoa học đã ảnh hưởng đến hướng đi nghề nghiệp của họ.

Cuộc nghiên cứu về sự ảnh hưởng của tên có lẽ đã kéo dài ít nhất cả nửa thế kỷ. Vào năm 1996, một bài báo tựa đề Tên và hành vi của tác giả H.Edward Deluzain, với nội dung kể lại một cuộc nghiên cứu nổi tiếng vào năm 1954, được công bố trên chuyên san British Journal of Psychology. Theo đó, một cộng đồng tên Ashanti ở châu Phi cho rằng ngày sinh trong tuần có liên quan đến tính cách của một người. Chẳng hạn con trai sinh vào ngày thứ hai trong tuần thường hiền lành, yêu hòa bình; còn nếu chào đời vào thứ tư chúng lại hung hăng và chuộng bạo lực. Do niềm tin này, cha mẹ có thói quen thêm ngày sinh vào tên của trẻ mới chào đời. Khi kiểm tra lại, các chuyên gia phát hiện số trường hợp phạm pháp và có hành vi bạo lực đặc biệt cao ở người sinh vào thứ tư trong cộng đồng này.

Dù không phải lúc nào cũng dựa trên khuôn mẫu này để dự đoán các hành vi tương lai của con người, nhưng cái tên vẫn tạo ra cơ sở khiến người đối diện có thể kết luận ban đầu về người đó. Đó là lý do không ít phụ huynh vắt óc trong vài tháng với hy vọng có thể chọn được cái tên thích hợp nhất cho đứa con chưa chào đời. Một số trường hợp, cha mẹ đặt những cái tên mạnh mẽ, nam tính cho con trai và dịu dàng, nữ tính cho bé gái. Hầu hết các bậc cha mẹ còn kỹ tính hơn khi thử đảo tên, đảo vần để xem tên đó có trùng với âm tiết hoặc nghĩa nào có thể khiến đứa trẻ bị trêu chọc ở trường.

Nhà tâm lý học David Figlio của Đại học Tây Bắc ở Illinois đã chứng tỏ rằng tên trẻ có thể để lại dấu ấn không phai mờ trong cuộc sống của chúng, dù tốt hơn hay tệ đi. Theo đó, bé trai được đặt tên thường dùng cho con gái nhiều khả năng có hành vi bất thường hơn các bé trai có tên nam tính. Lòng tự trọng cũng có thể tác động trong trường hợp này. Người nào ghét tên mình, và cho rằng người khác cũng nghĩ cái tên đó đáng xấu hổ, có thể gặp vấn đề về hành vi trong đời sống, theo Giáo sư Jean Twenge của Đại học bang San Diego. Điều này cho thấy con người luôn vẽ lên những ấn tượng trong tiềm thức về người khác, và cái tên là một trong những mục tiêu bị đánh giá đầu tiên.