Văn hóa

Tranh cổ động: Thời hoàng kim đã qua đi…

SUCKHOE+ | Có một thời, tranh cổ động là những tác phẩm nghệ thuật vô cùng gần gũi, quen thuộc, chứa đựng sức chiến đấu mãnh liệt của nhiều người dân Việt Nam. Bây giờ, nhắc đến tranh cổ động, nhiều người sẽ cảm thấy xa lạ. Thời hoàng kim của tranh cổ động đã lui vào quá vãng, nhường chỗ cho sự đơn điệu và thiếu vắng của một dòng tranh vốn mang nhiều giá trị và ý nghĩa này.

07/04/2015 09:55

Từng có thời kỳ tranh cổ động là lời hiệu triệu chiến đấu đánh giặc giữ nước

Tranh cổ động được xác nhận kỷ lục Việt Nam

Hiện thực sống động trong triển lãm tranh màu nước Việt Nam – Malaysia – Thái Lan

Triển lãm ảnh 'Hà Nội trong tôi' tại Văn Miếu

Một thời huy hoàng

Là một dòng tranh đặc biệt, không chỉ mang vẻ đẹp của nghệ thuật mà tranh cổ động còn là “sứ giả” chuyển tải thông điệp, gắn liền với sự kiện, làm nhiệm vụ tuyên truyền. Được cho là ra đời trong thời kỳ đầu của cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945, tranh cổ động của Việt Nam đóng vai trò không nhỏ trong công cuộc đấu tranh bảo vệ tổ quốc. Tranh cổ động giống như những lời hiệu triệu cả nước quyết tâm chiến đấu đánh tan kẻ thù xâm lược. Cùng với khí thế hăng hái của nhân dân, tranh cổ động đã tạo nên những sức mạnh vô cùng to lớn và sắc bén. Thời kỳ đó, các họa sỹ như Tô Ngọc Vân, Lương Xuân Nhị… và nhiều họa sỹ khác đã được cuộc cách mạng đưa tới những cảm xúc đặc biệt để vẽ nên các tác phẩm có sức mạnh được cho là hơn cả cầm súng chiến đấu.

Trong thời kỳ cả nước tiến lên xây dựng xã hội chủ nghĩa, tranh cổ động lại càng đóng một vai trò quan trọng trong việc cổ vũ nhân dân. Giai đoạn này, tranh cổ động có bước phát triển mới do các họa sỹ đã biết ứng dụng kỹ thuật đồ họa để vẽ tranh. Đây có lẽ là giai đoạn đánh dấu một bước chuyển mới trong kỹ thuật vẽ tranh cổ động. Các bức vẽ đã đơn giản hơn với màu sắc, hình khối nhưng vẫn đảm bảo chuyển tải đủ thông tin.

Đi qua hai cuộc chiến và trong một thời gian khá dài, tranh cổ động vẫn là một dòng tranh quen thuộc với mỗi người dân Việt Nam. Tranh cổ động hiện diện ở khắp nơi từ nông thôn đến thành thị, trên khắp nẻo phố phường. Tranh cổ động các sự kiện cách mạng với những hình ảnh quen thuộc như Chủ tịch Hồ Chí Minh, cờ đỏ sao vàng, vóc dáng tổ quốc, v.v..nhắc nhớ về một thời hào hùng của đất nước với cuộc cách mạng tháng Tám thành công, cuộc chiến lịch sử Điện Biên Phủ, ngày chiến thắng thống nhất đất nước 30/4, v.v.. Ngoài ra còn có tranh cổ động phong trào, tranh cổ động các ngày lễ đặc biệt trong nước và quốc tế, v.v.. Tranh cổ động với các đường nét đơn giản, dễ hiểu, gợi mở thông điệp, truyền tải thông tin luôn là những bài học dễ nhớ đối với bất kì ai. Đặc biệt, tranh cổ động về đề tài lịch sử cách mạng là một trong những con đường dễ dàng khơi gợi lòng yêu tổ quốc, lòng tự hào dân tộc trong mỗi người.

Sao giờ vắng bóng?

Thời gian gần đây, tranh cổ động đã trở nên thiếu vắng, thậm chí biến mất hẳn ở nhiều nơi. Thời hoàng kim của dòng tranh cổ động chỉ còn trong kí ức của nhiều thế hệ người Việt. Tranh cổ động xuất hiện cũng đồng nghĩa với việc một sự kiện nào đó đang được nhắc đến, một lời nhắn nhủ nào đó đang được truyền đi, một thông điệp nào đó đang cần được mọi người lưu tâm. Nhiều năm trước, tranh cổ động giống như một phần của đường phố. Các họa sỹ gần như ai cũng từng vẽ tranh cổ động bởi sự cần thiết của nó với đời sống và hơn thế nữa là bởi thực tế cuộc sống tạo cho họ những cảm hứng, cảm xúc thúc đẩy sáng tạo trong dòng tranh này.

Nhưng nói như vậy không có nghĩa là không có sự kiện nóng bỏng thì không có tranh mà điều quan trọng hơn để tranh cổ động xuất hiện là người vẽ cần có sự khuyến khích, khích lệ. Lâu nay, dường như những người vẽ tranh cổ động đã bị bỏ quên, dù vai trò của dòng tranh này đối với đời sống được khẳng định là khá quan trọng. Hơn nữa, đây là dòng tranh cần nhiều đến ý tưởng để đưa ra những bức vẽ đơn giản nhưng chứa đựng đủ lượng thông tin cần thiết nên cùng một đề tài, người vẽ dễ bị đi vào đường mòn, dẫn đến trùng lặp, cũ kỹ gây nên sự nhàm chán. Như cùng một đề tài về bảo vệ biển Đông, hầu hết các họa sĩ đều lấy hình ảnh người chiến sĩ Hải quân và lá cờ đỏ sao vàng làm hình ảnh chủ đạo. Hoặc trong rất nhiều bức tranh cổ động từ trước đến nay, hình ảnh các tầng lớp công – nông – trí thức thường xuyên xuất hiện như một mô tuýp “cần phải thế”. Rõ ràng, tranh cổ động về bảo vệ Tổ quốc từng có một sức mạnh lớn trong thời chiến, nhưng trong thời đại mới, tranh cổ động cũng cần có một tâm thế mới, cái nhìn mới, phong cách mới mẻ và hiện đại hơn để phù hợp hơn với yêu cầu cuộc sống và yêu cầu của người xem tranh. Còn một lý do nữa mà tranh cổ động hiện nay không phát triển là bởi thù lao của những người làm tranh cổ động hiện không hợp lý, không khuyến khích được họa sỹ sáng tạo và lao động nghệ thuật. Và thay vì vẽ tranh cổ động để kiếm mấy trăm nghìn đồng, hoặc cao là vài triệu đồng thì họa sỹ thời nay thà đi vẽ tranh thị trường để bán giá cao còn hơn!