Thần kinh

Con "amip" nào đang "ăn" não của bạn?

SUCKHOE+ | Do quá trình lão hoá, bộ não của con người sẽ dần teo lại, các tế bào não cũng chết dần. Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể thúc đẩy quá trình này diễn ra nhanh hơn.

23/03/2015 14:38

Các tế bào não sẽ nhanh chóng chết đi nếu không được "bảo dưỡng định kỳ"

"Ngọt ngào" ảnh hưởng thế nào tới cơ thể và não bộ?

Video: Top 5 thực phẩm tốt cho não bộ

Creatine – “bảo hiểm” cho não bộ

7 loại thực phẩm trẻ "phải" được ăn

Mất ngủ

Theo Quỹ giấc ngủ quốc gia Mỹ (National Sleep Foundation), phần lớn người trưởng thành cần ngủ từ 7 - 9 tiếng mỗi đêm. Điều này sẽ cho não của con người đủ thời gian để trải qua các giai đoạn của giấc ngủ: Light Sleep (ngủ nhẹ), Deep Sleep (ngủ sâu), REM (ngủ khi mắt di chuyển nhanh), Wake (thức dậy).

Việc có được giấc ngủ REM là rất quan trọng vì đây là lúc bộ não vừa tích cực làm việc để giữ cho bạn ngủ ngon, vừa "bảo dưỡng" các vùng não chịu trách nhiệm cho việc học tập.

Thời gian này càng dài, trí nhớ của con người càng tốt và bộ não được "sạc" đầy năng lượng. Do đó không có gì đáng ngạc nhiên là những người thường xuyên mất ngủ sẽ khó tập trung, khó ra quyết định trong các tình huống học tập và xã hội hơn.

Mất ngủ là nguyên nhân gây nên mệt mỏi và sa sút trí tuệ

Một nghiên cứu được thực hiện năm 2014 đã cho thấy, những hậu quả này phù hợp với tổn thương ở não: Các tế bào thần kinh ở vùng sản sinh năng lượng có tên là locus coeruleus (LC) bắt đầu chết khi phải thức kéo dài. Không có những tế bào sản sinh năng lượng này, cơ thể con người không thể hoạt động được bình thường trong ngày tiếp theo.

Một nghiên cứu khác cho thấy thiếu ngủ có thể gây teo vỏ não và hồi hải mã, nhất là ở người trên 60 tuổi, cho thấy giấc ngủ càng trở nên quan trọng khi con người già đi.

Hút thuốc lá

Với mỗi điếu thuốc lá, người hút sẽ hít vào trên 7.000 chất độc, trong đó có 69 chất gây ung thư. Hút thuốc lá còn gây ra một loạt những bệnh khác, từ viêm phế quản mạn tới khí phế thũng, bệnh tim và đột quỵ.

Nghiên cứu năm 2002 của Viện Nghiên cứu Y khoa Quốc gia Pháp cho thấy, chuột bị nghiện nicotine tạo ra tế bào thần kinh ở nhân răng của hồi hải mã ít hơn 50%. Những con chuột nhận liều nicotine cao hơn thì tế bào não cũng dễ bị chết hơn.

Một nghiên cứu khác của Ấn Độ cho thấy, một chất có trong thuốc lá là NNK có thể gây phản ứng mạnh ở các tế bào bạch cầu của não, buộc chúng tấn công cả những tế bào não khỏe mạnh.

Thuốc lá ảnh hưởng đến tế bào thần kinh của con người

Những phát hiện này có thể giải thích tại sao những người nghiện thuốc lá khi cố bỏ thuốc lại bị những vấn đề nhất thời về ý thức. Có thể là do trong khi hút thuốc, tác dụng kích thích của nicotine đã che lấp sự giảm sút tính linh hoạt của thần kinh. Khi cai thuốc, những thiếu hụt này mới lộ rõ.

Mất nước

Rượu sẽ giết chết tế bào não là do nó khởi động một loạt quá trình trong cơ thể. Cồn ức chế hormone vasopressin có tác dụng giữ nước cho cơ thể. Phản ứng của cơ thể là sẽ đào thải nó qua nước tiểu, làm cho những người say rượu luôn cảm thấy háo nước.

Nước chiếm tới 75% cấu tạo của não. Khi mất nước nghiêm trọng, tế bào não sẽ bị phù vì cố nhồi nhét nước vào tế bào não, dẫn đến tế bào vỡ ra. Mất cân bằng điện giải làm rối loạn truyền đạt thông tin giữa các tế bào thần kinh còn có thể làm cho cơ thể bị co giật.

Thiếu nước khiến tế bào não chết nhanh hơn

Stress

Việc bộ não phải đối diện với nhiều vấn đề nan giải sẽ giúp các tế bào được "rèn luyện". Đó là cách mà cơ thể đương đầu với thách thức nhưng nếu nó vượt quá khả năng của bạn, căng thẳng sẽ khiến bạn mất tập trung, bồn chồn và kiệt sức.

Khi cơ thể bị stress, hormone cortisol sẽ tăng cao bất thường. Nó hoạt hóa nhiều quá trình sinh học với mục đích đưa năng lượng tới những chỗ cần thiết nhất. Ví dụ: Tiêu hóa sẽ dừng lại trong khi nhịp tim tăng lên.

Tuy nhiên, ở những người bị stress mạn tính, nồng độ cortisol có thể tăng cao đến mức não không sản sinh được thêm các tế bào tạo myelin và ít tế bào thần kinh hơn. Myelin là vật liệu tạo nên chất trắng của não và truyền thông tin giữa các neuron. Nhưng những thay đổi này trong não có thể góp phần vào nguy cơ gây bệnh tâm thần như tâm thần phân lập và rối loạn lo âu.

Cocaine và các loại ma túy khác

Các loại ma túy như cocaine, methamphetamine, ma túy tổng hợp đều kích hoạt giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine và norepinephrine khiến người nghiện mất ý thức.

Các chất gây nghiện làm tổn thương não bộ, khiến con người phụ thuộc vào nó

Chính những "cảm giác thăng hoa này" gây tổn thương các neuron của não bộ. Hậu quả là người dùng có thể dần quen với ma tuý, buộc họ phải tăng dần liều để đạt được sự hưng phấn – khiến cho tế bào càng bị tổn hại và thậm chí bị chết.

Nghiên cứu năm 2003 về cocaine, các nhà nghiên cứu đã xem xét mẫu não lấy từ 35 người sử dụng cocaine đã chết và so sánh với mẫu của 35 người không sử dụng. Họ thấy nồng độ dopamine thấp hơn nhiều ở những người dùng cocaine, nhất là những người bị trầm cảm. Điều này cho thấy họ có ít tế bào thần kinh sản sinh dopamine hơn.

Các nhà nghiên cứu tin rằng tổn thương này ở tế bào não dẫn tới nghiện ma túy, và người nghiện sẽ càng ngày càng khó có thể rời bỏ được chất gây nghiện chết người này.