Công việc chiếm phần lớn thời gian của mỗi người. Nó mang lại thu nhập, cảm giác cống hiến và sự hoàn thiện bản thân. Tuy nhiên, một cuộc sống hạnh phúc không thể chỉ xoay quanh công việc. Gia đình, sức khỏe, các mối quan hệ, sở thích cá nhân và cả giấc ngủ đều góp phần định hình cảm giác viên mãn. Khi một yếu tố lấn át phần còn lại, sự mất cân bằng sẽ dần xuất hiện. Ban đầu là mệt mỏi, sau đó là kiệt sức.

Khái niệm “cân bằng công việc – cuộc sống” thường được hiểu là khả năng phân bổ thời gian và năng lượng sao cho công việc không chiếm trọn mọi thứ. 

Điều đáng nói là, “cân bằng” không có nghĩa là chia đều 50/50. Mỗi người có một giai đoạn và ưu tiên riêng. Một người trẻ độc thân có thể dốc sức cho sự nghiệp, trong khi cha mẹ có con nhỏ cần thời gian cho gia đình. Điều quan trọng là cảm nhận chủ quan rằng: Bản thân có thấy cuộc sống đang nghiêng hẳn về một phía hay không.

Trước đây, cân bằng nghĩa là tan sở lúc 5 giờ chiều và không nghĩ đến công việc cho đến sáng hôm sau. Nhưng trong kỷ nguyên làm việc từ xa, ranh giới ấy gần như biến mất. Laptop luôn mở, thông báo email đến liên tục, và người ta có thể “trực tuyến” 24/7 mà không nhận ra mình đang đánh mất khoảng riêng tư.

Chính vì thế, khái niệm này ngày nay mang tính cá nhân hóa hơn bao giờ hết. Với một số người, sự linh hoạt trong lịch trình là chìa khóa còn với người khác, đó là việc có thể nghỉ phép đúng nghĩa mà không bị ám ảnh bởi công việc. Dù ở hoàn cảnh nào, cảm giác chủ động trong việc kiểm soát thời gian vẫn là cốt lõi.

Làm sao để biết bạn đang có sự cân bằng lành mạnh? Dưới đây là những biểu hiện thường gặp: bạn không phải làm thêm giờ liên tục, vẫn có thời gian cho giấc ngủ, sở thích, bạn bè; không cảm thấy tội lỗi khi nghỉ ngơi; và quan trọng hơn là không mang tâm trạng sợ hãi mỗi sáng thứ Hai.

Ngược lại, khi mất cân bằng, bạn dễ rơi vào tình trạng căng thẳng triền miên, khó tập trung, mệt mỏi, thậm chí phát triển các triệu chứng trầm cảm. Nếu cứ kéo dài, đó chính là con đường dẫn đến kiệt sức, khi công việc trở thành gánh nặng, chứ không còn là niềm vui.

Một trong những nguyên tắc quan trọng là đặt giới hạn rõ ràng giữa công việc và đời sống cá nhân. Nếu bạn làm việc tại nhà, hãy bắt đầu bằng việc thiết lập lịch làm việc cụ thể và tuân thủ nghiêm túc. Khi hết giờ, đóng máy tính, rời khỏi bàn làm việc và không kiểm tra email.

Nhiều chuyên gia khuyên rằng nên tạo “nghi thức chuyển tiếp” giữa giờ làm và giờ nghỉ như tắm rửa, thay trang phục, đi dạo ngắn hoặc nghe nhạc. Những hành động nhỏ ấy gửi tín hiệu cho não bộ rằng ngày làm việc đã kết thúc.

Ngoài ra, việc nghỉ giải lao có chủ đích cũng rất cần thiết. Không chỉ là nghỉ trưa hay kỳ nghỉ dài, mà còn là những khoảng tạm dừng ngắn để hít thở, thư giãn, tách khỏi màn hình. Dành thời gian cho bản thân, thậm chí chỉ 10–15 phút mỗi ngày, có thể giúp khôi phục năng lượng tinh thần hiệu quả hơn bạn nghĩ.

Nếu cảm thấy khối lượng công việc vượt quá khả năng, hãy trao đổi với cấp trên. Nhiều công ty hiện nay chú trọng chính sách làm việc linh hoạt, cho phép sắp xếp giờ giấc hoặc làm việc kết hợp tại nhà. Việc đề xuất điều chỉnh không chỉ giúp bạn duy trì sức khỏe tinh thần mà còn tăng năng suất lâu dài.

Trong trường hợp những thay đổi này không khả thi, hãy xem xét lại cách bạn tổ chức cuộc sống cá nhân. Có thể bạn cần học cách từ chối một số yêu cầu, phân công lại việc nhà hoặc thông báo cho đồng nghiệp rằng bạn không xử lý công việc ngoài giờ. Việc đặt giới hạn không phải là ích kỷ mà là hành động cần thiết để bảo vệ năng lượng của chính mình.

Kiệt sức là hệ quả rõ ràng nhất của việc để công việc chiếm toàn bộ đời sống. Nó không chỉ khiến tinh thần suy sụp mà còn ảnh hưởng đến thể chất, tiêu biểu có thể kể đến các triệu chứng như: đau đầu, rối loạn tiêu hóa, mất ngủ, thậm chí tăng huyết áp. Khi đã đến mức này, nghỉ ngơi tạm thời là chưa đủ. Bạn cần cân nhắc những thay đổi sâu hơn, có thể là chuyển sang vị trí khác hoặc thậm chí là tìm một công việc mới.

Không ai có thể duy trì trạng thái “toàn tâm toàn ý cho công việc” mãi mãi. Mỗi giai đoạn trong đời đều cần sự điều chỉnh và đó là điều hoàn toàn tự nhiên.

Cân bằng giữa công việc và cuộc sống không phải là mục tiêu cố định, mà là quá trình liên tục điều chỉnh để thích ứng với những thay đổi của bản thân và môi trường. Mục tiêu không phải là đạt tỉ lệ hoàn hảo, mà là cảm thấy thoải mái với nhịp sống hiện tại.

Hãy dành thời gian cho những điều khiến bạn thấy hạnh phúc: gia đình, bạn bè, hoạt động thể chất, nghệ thuật, hay chỉ đơn giản là một buổi chiều thảnh thơi không màn hình. Những khoảnh khắc ấy không lãng phí mà chúng là phần thiết yếu giúp bạn tái tạo năng lượng và tìm lại ý nghĩa của công việc mình đang làm.

Như chuyên gia Abbey Sangmeister nhấn mạnh: “Hãy coi những cuộc hẹn với bản thân cũng quan trọng như mọi cuộc họp trong công việc.” Bởi khi bạn biết cách dừng lại, bạn mới thật sự tiến về phía trước.