Lịch sử cho thấy, chó là động vật có sự gắn bó với con người suốt chiều dài lịch sử. Chó là động vật được con người thuần hóa và nuôi dưỡng trong nhà đầu tiên, từ thuở con người gắn bó với nghề săn bắt hái lượm. Thời đó, loài chó giống như người bạn đồng hành cùng con người trong việc săn bắt, giữ lửa, giữ trại trong những đêm rừng lạnh giá. Mối quan hệ giữa người với chó khi đó đã thấm đẫm màu sắc của sự tin tưởng, trung thành, đáng tin cậy - những giá trị mà ngày nay con người vẫn đang kiếm tìm.

Trong guồng quay của sự phát triển và vận động của xã hội, chó tiếp tục đảm nhận vai trò giữ nhà, bảo vệ con người trước kẻ trộm hoặc thú dữ. Trong suốt chiều dài hàng nghìn năm, chúng chưa từng rời xa con người dù là trong những triều đại xa hoa hay những mái nhà nghèo khó.

Thực tế, điều này đã được khoa học xác nhận. Một nghiên cứu năm 2024 của Đại học Konkuk (Hàn Quốc) cho thấy, chỉ sau 15 phút tương tác với chó, não bộ con người đã tăng sóng alpha (một loại sóng gắn liền với thư giãn và sự tỉnh táo). Trong khi đó, Đại học Johns Hopkins (Mỹ) ghi nhận rằng việc sống cùng chó giúp ổn định huyết áp, điều hòa nhịp tim và giảm rõ rệt hormone cortisol gây stress. Có lẽ không ngẫu nhiên mà ngày càng nhiều bệnh viện, viện dưỡng lão hay trường học trên thế giới áp dụng mô hình “chó trị liệu” như một phần hỗ trợ tâm lý.

Thế nhưng, chúng không chỉ là liệu pháp cảm xúc mà còn có khả năng đặc biệt trong việc cảm nhận những biến đổi vi mô của môi trường. Từ sự thay đổi áp suất, độ ẩm, điện từ trường cho đến cả tần số rung động của Trái Đất. Dưới góc độ khoa học, đây không phải điều “thần kỳ”. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ thần kinh và giác quan của chó đặc biệt nhạy cảm với những dao động sóng ở tần số thấp mà con người hoàn toàn không thể nhận biết được.

Như tại Trung Quốc năm 1975, trận động đất lớn ở Haicheng đã được tiên đoán không bởi máy móc, mà bởi hành vi bất thường của các loài động vật đặc biệt là chó. Nhiều con bỏ ăn, sủa không ngừng, hoặc trốn chạy khỏi nhà vài ngày trước khi mặt đất rung chuyển. Chính điều này đã thúc đẩy chính quyền sơ tán kịp thời, cứu sống hàng vạn người.

Những sự kiện tương tự cũng được ghi nhận tại Nhật Bản, Indonesia và gần đây là Đài Loan, nơi camera an ninh ghi lại cảnh chú chó chạy tán loạn chỉ vài giây trước một trận động đất nhỏ.

Đó là nhờ, chó sở hữu thính giác và xúc giác đặc biệt, có thể phát hiện ra sóng P (loại sóng địa chấn xuất hiện đầu tiên khi có thiên tai mà con người không thể cảm nhận được). Ngoài ra, với khứu giác nhạy gấp 40 lần con người, chó còn có khả năng phát hiện thay đổi trong áp suất không khí hoặc mùi hương từ lòng đất. Đây cũng là những chỉ dấu cho những biến động tự nhiên sắp xảy ra. Có thể nói, chó là sinh vật đồng điệu với tự nhiên theo cách mà con người hiện đại đang dần đánh mất.

Không chỉ dừng ở khả năng cảnh báo thiên tai, nhiều nhà nghiên cứu còn quan tâm đến việc chó có thể đồng bộ hóa với các dao động sinh học của môi trường sống. Một số nhà sinh học thần kinh tại Đại học Tokyo (Nhật Bản) đã thử nghiệm đo điện não đồ của chó trong các môi trường khác nhau, từ thành phố đến vùng núi và phát hiện rằng hoạt động não bộ của chúng có xu hướng “dịu lại” ở những khu vực có tần số địa từ ổn định và thấp. Điều này không chỉ giúp chúng dễ thích nghi mà còn hỗ trợ trạng thái bình ổn cảm xúc của những người sống chung.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều người cảm phục về loài chó lại đến từ điều tưởng như giản dị nhất: tình yêu thương, lòng trung thành vô điều kiện. “Dân gian ta có câu, "Con không chê cha khó, chó không chê chủ nghèo". Dù chủ giàu hay nghèo, khỏe mạnh hay bệnh tật, chú chó vẫn nhìn họ bằng một ánh mắt vẹn nguyên niềm tin”, DS. Hoàng cho biết. Những câu chuyện về lòng trung thành, sự tin tưởng, gắn bó của những chú chó trải dài theo những câu chuyện lịch sử, lay động lòng người.

Những câu chuyện ấy vượt lên khỏi tình cảm người - vật, mà chạm đến những giá trị nhân văn sâu thẳm: sự thủy chung, kiên định và yêu thương vô điều kiện.

Về nghĩa đen, chó là đôi mắt cho người khiếm thị. Những chú chó dẫn đường được huấn luyện kỹ lưỡng không chỉ giúp người mù di chuyển an toàn mà còn mang lại cho họ sự tự do, lòng tin và cảm giác được đồng hành trong cuộc sống. Trong rừng sâu, hoang mạc, hay giữa tuyết lạnh, khi con người lạc đường, chính khứu giác nhạy bén và bản năng sinh tồn của chó giúp tìm lối thoát.

Với khứu giác nhạy bén, trí nhớ tốt và khả năng cảm nhận nguy hiểm, chó trở thành “đồng đội” không thể thay thế trong lực lượng cứu hộ, phòng cháy chữa cháy, thậm chí trong chiến trường. Sự đồng hành âm thầm đó không chỉ là hỗ trợ về thể chất mà còn mang ý nghĩa tinh thần lớn lao, đó là sự an ủi, là điểm tựa giữa lúc con người yếu đuối, mất phương hướng.

Về nghĩa bóng, chó tượng trưng cho ánh sáng trong tâm hồn con người giữa bóng tối cuộc đời. Khi con người rơi vào tuyệt vọng, bị phản bội, mất niềm tin vào con người, thì chính sự hiện diện giản dị và chân thật của một chú chó có thể kéo họ trở lại với yêu thương. Chó không phán xét, không bỏ rơi chủ ở lại, bằng cách riêng của mình chúng nhắc nhở con người rằng vẫn còn có điều tốt đẹp trên đời để sống tiếp. “Đêm đen” ở đây không chỉ là bóng tối của không gian, mà còn là bóng tối của tâm hồn, của nỗi cô đơn, tuyệt vọng. Trong những khoảnh khắc con người đánh mất niềm tin vào cuộc sống, bị phản bội, bị tổn thương, thì chính sự hiện diện của một chú chó không cần lời nói, chỉ bằng ánh mắt, hơi ấm, sự vẫy đuôi vui vẻ đã nhắc nhở con người rằng họ không hoàn toàn đơn độc. Chó không phán xét, không bỏ rơi và chính điều ấy giúp con người tìm lại ánh sáng nơi đáy cùng của nỗi buồn.

Ngoài ra, từ góc nhìn văn hóa – tâm linh, trong nhiều nền văn hóa, chó còn là biểu tượng của người canh giữ linh hồn, là người đưa đường dẫn lối sang thế giới bên kia, như hình ảnh Anubis trong Ai Cập cổ đại hay Cerberus trong thần thoại Hy Lạp. Ở phương Đông, chó được xem là linh vật giữ nhà, mang lại điềm lành, xua đuổi tà ma. Những niềm tin này góp phần củng cố thêm vai trò đặc biệt của chó trong cả đời sống vật chất lẫn tinh thần của con người.

Trong thời đại hiện nay, khi các mối quan hệ xã hội trở nên phức tạp, niềm tin dễ bị đánh mất, thì sự hiện diện của một chú chó bên cạnh con người lại càng có giá trị hơn bao giờ hết. Chúng nhắc nhở ta rằng, vẫn còn có những tình cảm trung thực, không vụ lợi, không toan tính, vẫn có những tâm hồn trong trẻo, chỉ biết yêu thương bằng tất cả trái tim.