Năm 1981, Tổng Bí thư Fidel Castro đã có cuộc gặp với bác sĩ người Mỹ Randolph Lee Clark - người đã đề cập tới một hình thức điều trị ung thư tiên tiến bằng interferon tại bệnh viện ông điều hành ở bang Texas (Mỹ). Vị lãnh tụ cách mạng Cuba đã quyết định cử những nhà khoa học đầu tiên của nước này sang Mỹ làm quen, học hỏi công nghệ interferon. Đầu tiên là tại bệnh viện của bác sĩ Randolph Lee Clark và sau đó tại phòng thí nghiệm tại Helsinki (Phần Lan) - nơi điều chế và cung cấp interferon cho cơ sở y tế tại Mỹ. Trở về nước, chỉ sau một thời gian ngắn, nhóm nhà khoa học Cuba đã tự điều chế được sản phẩm interferon đầu tiên, mở rộng nghiên cứu để vào năm 1986, Cuba lần đầu tiên sản xuất được Interferon alfa-2B tái tổ hợp từ nguồn gốc người.

Cũng trong năm 1981 và từ cơ sở thí nghiệm Interferon, Cuba đã thành lập Trung tâm Nghiên cứu Sinh học và 5 năm sau, cùng thời điểm sản xuất thành công Interferon alfa-2B, Cuba đã nâng cấp cơ sở này thành Trung tâm Di truyền học và Công nghệ sinh học (Center of Molecular Immunology and Biotechnology), với những mục tiêu khoa học tham vọng hơn nhiều.

Lãnh tụ Fidel Castro đã coi sản phẩm này như trụ cột cho một ngành khoa học - công nghiệp mới, ngành công nghiệp Dược - Sinh học và từ đó thúc đẩy việc sản xuất và tạo ra nền tảng cho sự phát triển rực rỡ ngành Dược và Di truyền học của Cuba. Cho đến nay, ngành Dược và Di truyền học của Cuba đã xuất khẩu sản phẩm tới hơn 50 nước, sở hữu 1.800 bằng sáng chế ngoài lãnh thổ Cuba và tạo nguồn thu hàng năm vượt ngưỡng 2 tỷ USD, chưa kể những đóng góp to lớn cho hệ thống y tế miễn phí toàn dân của Cuba. Rõ ràng, thành công này không phải là do may mắn.

Đến nay, ngành công nghiệp dược sinh học Cuba đã hình thành một tập đoàn nghiên cứu - phát minh - sản xuất BioCubaFarma trực thuộc Hội đồng Bộ trưởng.

BioCubaFarma có các Viện nghiên cứu nổi tiếng như: CIGB (Centro de Ingeneria genetica y Biotecnologia), CIM (Centro de Immunologia Molecular), IFV (Instituto Finlay de Vaccinas), IB (Industrial Biotecology), AICA...

BioCubaFarma sở hữu nhiều nhà máy liên doanh ở nước ngoài như: Biotech Pharma (Bejing, China) chuyên sản xuất kháng thể đơn dòng và vaccine điều trị ung thư, Chang Heber (Changchung, China) sản xuất protein tái tổ hợp, Lukang Heber (Shandong, China) chuyên sản xuất sản phẩm công nghệ sinh học cho nông nghiệp, (Agrobiotech), InnoCimab (Singapore) sản xuất protein tái tổ hợp và kháng thể đơn dòng, Innovation Immunotheray Alliance (phát triển vaccine và chế phẩm sinh học điều trị ung thư)...

Về vaccine BioCuba Pharma đã sản xuất được 10 vaccine cung cấp cho Chương trình tiêm chủng mở rộng: Meningitis meningococcica BC, Hepatitis B, Haemofilus influenzae tip b, Difteria-Tetanos, Difteria-Tetanos và Pertusis, Pentavalente (DTP-HB-Hib), Trivalente anti-leptospirosis, Fiebre tifoidea, Toxoide tetánico và QuimiVio-7. Trong đại dịch COVID-19, BioCubaFarma đã nghiên cứu thành công và đưa ra thị trường 02 vaccine phòng COVID-19 là Soberana và Abdala đáp ứng nhu cầu trong nước và cung cấp cho các nước khác, đặc biệt khu vực Mỹ latin và Châu Phi...

BioCubaFarma đã nghiên cứu phát triển và đưa ra thị trường các thuốc sinh học như: CIMAHer (kháng thể đơn dòng nimotuzumab), Filgrastim (GCSF), Erythropoietin...

Trong 2 năm 2024-2025, hoạt động R&D của BioCubaFarma tập trung vào nghiên cứu khoa học hướng đến thị trường, sản xuất các sản phẩm hàng đầu (first-in-class) và chất lượng hàng đầu (best-in-class), tăng cường hợp tác trong nước và quốc tế... Hoạt động R&D ưu tiên của BioCubaFarma bao gồm: 76 dự án về bệnh nhiễm khuẩn, 39 dự án về bệnh ung thư, 46 dự án về bệnh thoái hóa thần kinh (bao gồm cả Alzheimer), 46 dự án về bệnh miễn nhiễm, 10 dự án về chữa lành vết thương...

Trong phương hướng hợp tác hoạt động, BioCubaPharma đang hướng tới:

- Ký kết các hợp đồng hợp tác phát triển thuốc JVC

- Chuyển giao công nghệ

- Hợp đồng đại diện và phân phối sản phẩm

- Sản xuất theo hợp đồng (contract manufacture)

- Trung tâm hợp tác nghiên cứu (joint center)

- Đầu tư nước ngoài vào Cuba.

Cuối tháng 5/2025, Đoàn công tác Bộ Y tế Việt Nam do Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên dẫn đầu, đã thăm và làm việc tại Cuba, nhằm tăng cường hợp tác chuyên ngành, đặc biệt trong lĩnh vực dược phẩm sinh học. Trong buổi làm việc với Thứ trưởng Bộ Y tế Cuba Tania Margarita Cruz Hernández, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên khẳng định mối quan hệ hợp tác y tế giữa Việt Nam và Cuba là một trong những biểu tượng sinh động của tình đoàn kết quốc tế, được đặt nền móng từ thời Chủ tịch Hồ Chí Minh và Lãnh tụ Fidel Castro.

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh trong nhiều năm qua, hai bên đã hợp tác hiệu quả trên nhiều lĩnh vực: Từ cử chuyên gia y tế, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, đến phối hợp nghiên cứu và phòng chống dịch bệnh.

Thứ trưởng Bộ Y tế Cuba Tania Margarita nêu bật các thế mạnh của ngành Y tế Cuba trong công nghệ sinh học, y học dự phòng và sản xuất vaccine; đồng thời tái khẳng định Bộ Y tế Cuba sẵn sàng thúc đẩy hợp tác hơn nữa với Bộ Y tế Việt Nam vì sức khỏe của người dân hai nước.

Hai bên cũng nhất trí tiếp tục mở rộng hợp tác theo hướng thực chất, bền vững và cùng có lợi, trong đó ưu tiên: tăng cường hợp tác trong lĩnh vực dược phẩm, bao gồm mở rộng mô hình liên doanh, chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine, sinh phẩm tại Việt Nam; đào tạo cán bộ y tế, đặc biệt là trong các lĩnh vực Cuba có thế mạnh như ung bướu, tim mạch, miễn dịch; hợp tác nghiên cứu ứng phó với dịch bệnh mới nổi, tận dụng nền tảng khoa học mạnh mẽ từ cả hai phía; khuyến khích hợp tác giữa các bệnh viện của hai nước, nhằm tăng cường kết nối thực tiễn và mang lại hiệu quả thiết thực.

Hội kiến với Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản và Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên đã báo cáo về các kết quả đạt được trong buổi làm việc với Bộ Y tế Cuba, trong đó nổi lên việc xác định các cơ hội hợp tác quan trọng đối với Việt Nam như việc phát triển và triển khai mô hình bác sĩ gia đình, loại bỏ tình trạng lây truyền HIV/AIDS từ mẹ sang con, và sự phát triển của công nghệ sinh học trong sản xuất thuốc và các sản phẩm khác tại Việt Nam, thành lập liên doanh nghiên cứu và sản xuất dược phẩm tại Việt Nam.

Ngay sau cuộc gặp, với sự chứng kiến của Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez và Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, đại diện các công ty dược phẩm BioCubaFarma SA thuộc Tập đoàn BioCubaFarma và phía Việt Nam đã ký Thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực dược phẩm, xây dựng nhà máy sản xuất dược phẩm tại Việt Nam, nhận chuyển giao công nghệ sinh phẩm và hóa dược từ Cuba, tiến tới thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và phát triển về sinh phẩm và thuốc công nghệ cao tại Việt Nam. Đồng thời, cũng sẽ thúc đẩy hoạt động nhập khẩu và phân phối các loại dược phẩm của Cuba phù hợp với nhu cầu thị trường Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển của ngành dược Việt Nam. Chủ tịch Tập đoàn BioCubaFarma, Mayda Mauri Pérez, tuyên bố rằng sứ mệnh thiết yếu của liên doanh sẽ là chuyển giao công nghệ sản phẩm sinh học và dược phẩm từ Cuba, đồng thời thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu và phát triển tại Việt Nam về các sản phẩm sinh học và thuốc công nghệ cao. Liên doanh mở ra một giai đoạn về phát triển dự án chung mới trong ngành công nghệ sinh học và dược phẩm giữa Cuba và Việt Nam.