Khảo cổ học dưới nước vừa yếu vừa thiếu

Việc quản lý di sản văn hóa dưới nước cần gắn với giáo dục cộng đồng

Ngày 15/10, tại Quảng Ngãi, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ngãi tổ chức hội thảo quốc tế "Khảo cổ học dưới nước ở Việt Nam và Đông Nam Á: Hợp tác để phát triển". Đây là lần đầu tiên Việt Nam tổ chức hội thảo quốc tế về khảo cổ học dưới nước, thu hút 170 nhà khoa học, nghiên cứu trong nước và quốc tế, trong đó có 48 nhà khoa học đến từ 17 quốc gia và vùng lãnh thổ. 

PGS.TS Nguyễn Giang Hải - Viện trưởng Viện Khảo cổ học, cho biết, Việt Nam nằm ở trung tâm của khu vực Đông Nam Á, “ngã tư của các dân tộc và văn minh”, với bờ biển dài 3.260km. Do vậy các loại hình di tích khảo cổ học biển ở Việt Nam khá phong phú về số lượng và đa dạng về loại hình, nhưng chúng ta đang đối mặt với nhiều khó khăn trong việc bảo vệ, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị những di sản văn hóa này.

Theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng - Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, di sản văn hóa dưới nước là một loại di sản đặc biệt bởi nó tồn tại trong một môi trường đặc biệt. Vì thế, không phải ai muốn cũng có thể tiếp cận được, cho dù đó là chuyên gia. Việc nghiên cứu, khai quật và bảo tồn loại hình di sản này cũng phải được tiến hành theo một phương pháp đặc thù. Trong khi đó, ngành khảo cổ học dưới nước của Việt Nam mới hình thành và đang bắt đầu những hoạt động nghiên cứu đầu tiên. Ngành khảo cổ dưới nước đang thiếu kinh nghiệm, thiết bị, cán bộ chuyên về khảo cổ học và các chương trình nghiên cứu để hướng tới giữ gìn, bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa dưới nước. 

Các nhà khoa học nước ngoài đến dự hội thảo quốc tế khảo cổ học dưới nước tại Quảng Ngãi

Nhà khoa học Abhirada Komoot (Thái Lan) đã nêu ra những thách thức lớn trong ngành khảo cổ học dưới nước: Thiếu kinh nghiệm trong việc khai quật, thiếu nguồn nhân sự, sử dụng sai thiết bị, thiếu sự nhận thức của cộng đồng...

Liên quan đến vấn đề này, Phó Giáo sư Mark Staniforth (Úc), thành viên Ủy ban Quốc tế về di sản văn hóa dưới nước (ICUCH) cho rằng sự hợp tác là yếu tố quyết định đối với sự phát triển của khảo cổ học dưới nước ở khu vực Đông Nam Á. Để thực hiện được, Việt Nam và những quốc gia Đông Nam Á cần hoàn thiện hơn nữa nguồn nhân lực, phương pháp luận và trang thiết bị nhằm phát triển toàn diện ngành khảo cổ học dưới nước ở khu vực. Phó giáo sư cũng lưu ý di sản dưới nước ở khu vực Đông Nam Á cần được quản lý một cách thích hợp nhằm đảm bảo việc xác định, đánh giá, bảo vệ, điều tra, khảo sát, thu thập tư liệu trước khi di dời hay khai quật. “Việc quản lý di sản văn hóa dưới nước cần gắn với giáo dục cộng đồng, tăng cường sự tham gia của cộng đồng”, Phó Giáo sư Mark Staniforth nhấn mạnh.