Amiang: Bỏ thì thương, vương thì... ung thư

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) mới đưa ra thông tin về nguyên nhân dẫn đến một loạt các ca tử vong do ung thư. Thủ phạm không ở đâu xa, chính là chất amiang có nhiều trong các sản phẩm công nghiệp như tấm lợp nhà, chất cách điện, cách nhiệt…

Thủ phạm gây ung thư

Amiang gồm 2 nhóm: Serpentine (amiang trắng) và amphibole (amiang màu). Amiang màu đã bị cấm sử dụng ở rất nhiều nước từ cách đây 20 năm vì đây là chất cực độc có thể gây ung thư. Amiang trắng vẫn trong ngưỡng được phép sử dụng nhưng phải đáp ứng đầy đủ các yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), có khoảng 1,25 triệu công nhân trên toàn thế giới tiếp xúc trực tiếp với amiang và mỗi năm có khoảng 107 nghìn người chết vì các bệnh liên quan đến vật liệu này. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) cũng đã nghiên cứu và xác nhận thông tin này. Các nước Mỹ, Ðức, Australia, Liên minh Châu Âu… đều khẳng định tất cả các loại amiang bao gồm cả amiang trắng là chất gây ung thư ở người.

Amiang gây hại tới cơ thể người chủ yếu thông qua đường hô hấp. Người lao động hay người sử dụng sản phẩm hít phải bụi amiang sẽ có nguy cơ mắc phải nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư phổi, ung thư thực quản, ung thư buồng trứng,… Nguy hiểm hơn, amiang không phát bệnh ngay mà ủ bệnh trong một thời gian dài, thường thì người tiếp xúc với amiang sau khoảng thời gian 20-30 năm mới phát bệnh.

Tại Việt Nam, amiang được sử dụng phổ biến trong sản xuất tấm lợp xi măng amiang, má phanh, làm chất cách nhiệt trong phương tiện vận tải... Chính vì lẽ đó, thông tin amiang là nguyên nhân của một loạt trường hợp mắc ung thư đã gây bất ngờ rất lớn cho người dân cả nước.

Trước đây, bệnh bụi phổi amiang là một bệnh nghề nghiệp được nhận bảo hiểm ở Việt Nam. Tính từ năm 1976, đã có 3 trường hợp được giám định và chi trả bồi thường. Tuy nhiên, TS. Lương Mai Anh, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Môi trường Y tế (Bộ Y tế) mới đây đã đưa ra con số lớn hơn rất nhiều. Giai đoạn 2010-2011, có 447 trường hợp nghi ngờ liên quan đến amiang tại 6 bệnh viện, có 46 trường hợp được chẩn đoán là ung thư trung biểu mô màng phổi.

Amiang không chỉ tác động trực tiếp đến sức khỏe người lao động mà còn là nguyên nhân làm suy giảm sự phát triển kinh tế quốc gia khi mà chi phí điều trị dành cho bệnh ung thư liên quan đến amiang cao gấp nhiều lần so với thông thường.

Vì sao chưa nói “không”?

Chính phủ nước ta từ lâu cũng đã nhận thấy tác hại của amiang đối với sức khỏe. Năm 2004, Chính phủ ban hành quy định cấm sử dụng amiang màu, amiang trắng vẫn được sử dụng trong điều kiện cho phép.

Mới đây, Cục Quản lý Môi trường Y tế khẳng định: “Tất cả các dạng amiang đều gây ung thư và không có ngưỡng an toàn nào cho việc sử dụng amiang, kể cả amiang trắng”. Tuy nhiên, việc sử dụng amiang trắng vẫn không hề giảm và thậm chí tiếp tục gia tăng.

Hiện nay, Việt Nam nhập khẩu khoảng 65.000 tấn/năm. Con số này đã đưa Việt Nam lên Top 10 nước tiêu thụ amiang nhiều nhất thế giới. Như vậy đủ thấy tầm quan trọng của amiang trong công nghiệp sản xuất hiện nay. Việc đột ngột nói “không” với amiang đương nhiên sẽ là cú sốc đối với các doanh nghiệp và sẽ làm rối loạn thị trường sản xuất kinh doanh trong nước, nên thật khó để họ chấp nhận sự thật.

Lý do là chi phí của sản phẩm được làm từ amiang thấp hơn so với vật liệu khác, điều này sẽ đáp ứng được nhu người tiêu dùng. Và việc dẹp bỏ các nhà máy sản xuất tấm lợp cũng không phải dễ dàng khi cả nước có gần 40 nhà máy với năng suất khoảng 106 triệu m²/năm và trên 5.000 lao động.

Chiếu theo Ðề xuất trong Quy hoạch quốc gia về phát triển vật liệu xây dựng thì để cấm vĩnh viễn chất được coi là “kẻ giết người thầm lặng” này phải chờ đến năm 2030. Như vậy có quá chậm trễ so với những hiểm họa mà amiăng có thể mang lại?

Coi nhẹ bảo hộ lao động

Trong khi vấn đề cấm hay không cấm sử dụng amiang trong công nghiệp vẫn chưa ngã ngũ thì vấn đề bảo hộ lao động trong các cơ sở sản xuất liên quan đến amiang vẫn còn bị coi nhẹ. TS. Lương Mai Anh nhận xét: “Vấn đề độc hại của amiang trong sản xuất công nghiệp đã được Tổ chức Y tế thế giới nghiên cứu và khuyến cáo nhưng hiện nay công nhân tại các cơ sở sản xuất có liên quan đến amiang vẫn chưa thực sự ý thức được việc bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân mình. Nhiều nơi công nhân không sử dụng bảo hộ lao động thậm chí còn đi chân trần hoặc dùng tay không bốc amiang… Ðiều đó rất nguy hại đến sức khỏe của công nhân”.

Cũng phải nói thêm rằng, ở Việt Nam có nhiều hộ gia đình sử dụng mái lợp có chứa chất amiang rồi dùng nước mưa từ mái lợp chảy xuống. Ngay tại Hà Nội cũng không khó để bắt gặp hiện tượng này.

Ðược biết, hiện nay các cơ quan chức năng đang xem xét đưa amiang vào danh mục những vật liệu cấm sử dụng. Nhưng trong khi đợi lệnh “Cấm” có hiệu lực thì mỗi người dân cần có ý thức trách nhiệm trước sức khỏe của mình bằng cách lựa chọn và sử dụng đúng đắn các sản phẩm cho doanh nghiệp và gia đình.