Tôi ghét muỗi đến nỗi, dù đi dự tiệc, tôi cũng mang theo thuốc chống côn trùng. Nhưng vào đầu tháng 3, trong một chuyến đi cùng bạn đời đến hòn đảo bình dị Curaçao ngoài khơi Venezuela, tôi đã bất ngờ bị muỗi đốt dù bà chủ khách sạn có cam đoan với tôi rằng, muỗi không xuất hiện vào mùa này.

Hai ngày trước khi kỳ nghỉ kết thúc, tôi đi lặn, nhưng chân tôi nhức mỏi tới mức tôi không theo kịp đoàn. Bạn tôi đã phải kéo tôi lên khỏi mặt nước, cơ thể tôi giống như muốn rời ra từng khúc. Chiều hôm đó, cơn sốt dữ dội kèm theo cơn ớn lạnh kéo tới.

Tôi trở lại Michigan trong tình trạng mệt mỏi, yếu ớt, buồn nôn và mất nước do tiêu chảy. Cuối cùng, tôi phải vào khoa cấp cứu. Các xét nghiệm cho thấy mức độ bạch cầu đáng lo ngại và men gan tăng bất thường. Người bác sĩ điều trị bối rối nhìn tôi rồi cho tôi truyền dịch IV và thuốc trị buồn nôn trước khi cho tôi về nhà.

Vài ngày sau tôi bị ngứa dữ dội đến mức không thể ngủ được. Một vết ban đỏ tươi lan ra cả hai đùi và lên lưng dưới của tôi. Đầu óc tôi choáng váng và khả năng giữ thăng bằng của tôi bị suy giảm. Bác sĩ chăm sóc chính của tôi không có câu trả lời. Nhưng tôi chợt nảy ra ý định yêu cầu xét nghiệm sốt xuất huyết.

Hai ngày sau, kết quả xét nghiệm cho kết quả dương tính.

Mặc dù được đào tạo về y khoa nhưng tôi vẫn choáng váng. Sốt xuất huyết, một căn bệnh do muỗi truyền, đang gia tăng khắp châu Mỹ Latinh và vùng Caribe, bao gồm cả Puerto Rico, nơi tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng đã được ban bố vào tuần trước. Năm nay có thể sẽ là năm tồi tệ nhất được ghi nhận, một phần do nhiệt độ tăng đột biến do El Niño gây ra và thời tiết khắc nghiệt liên quan đến biến đổi khí hậu. Khi nhiệt độ tăng và lượng mưa ngày càng thất thường, vấn đề sẽ càng trở nên tồi tệ hơn.

Thực tế, cộng đồng, du khách, ngay kể cả nhân viên y tế tuyến đầu như chúng tôi, cũng chưa được chuẩn bị sẵn sàng. Nếu không có những thay đổi nhanh chóng trong việc tuyên truyền cho du khách, bác sĩ, y tá và những người khác - cũng như cải cách hệ thống giám sát sức khỏe cộng đồng và cảnh báo sớm - chúng ta sẽ chắc chắn bỏ sót những trường hợp như của tôi. Điều đó có nghĩa là những người mắc bệnh sốt xuất huyết sẽ bỏ lỡ cơ hội điều trị kịp thời, thậm chí có thể lây lan virus sang những khu vực mà trước đây nó chưa từng được tìm thấy.

Virus sốt xuất huyết, chủ yếu lây truyền qua muỗi Aedes aegypti, lây nhiễm tới 400 triệu người mỗi năm ở hầu hết các khu vực trên thế giới, nhưng phổ biến nhất ở châu Mỹ Latinh, Nam Á, Đông Nam Á và Đông Phi. Hầu hết các trường hợp đều không có triệu chứng hoặc giống như trường hợp của tôi, bị coi là nhẹ, mặc dù tình trạng sốt cao kèm theo đau nhức mỏi cơ thể không hề dễ chịu chút nào. Khoảng 5% trường hợp tiến triển thành bệnh nặng, đe dọa tính mạng, bao gồm cả sốt xuất huyết.

Các đợt bùng phát bệnh sốt xuất huyết có xu hướng xảy ra ba đến năm năm một lần, giờ đây dường như đang mở rộng phạm vi địa lý khi nhiệt độ tăng lên. Muỗi Aedes aegypti thường gặp khó khăn trong việc sống sót và sinh sản trong mùa Đông ở vùng khí hậu ôn đới. Nhưng tại các vùng nơi đang trải qua tình trạng khẩn cấp về sốt xuất huyết – như Brazil, nhiệt độ không còn giảm thấp vào mùa Đông như trước đây, khiến lũ bọ sinh sản quanh năm. Nhìn chung, Châu Mỹ Latinh và Caribe có số ca mắc bệnh trong năm nay cao gấp ba lần so với báo cáo cùng kỳ năm 2023, đây là một năm kỷ lục. Nhiệt độ cao hơn cũng giúp virus phát triển nhanh hơn bên trong muỗi, dẫn đến tải lượng virus cao hơn và khả năng lây truyền cao hơn. Và muỗi đang được hưởng lợi từ nước đọng do mưa và lũ lụt ngày càng nghiêm trọng hơn trong một thế giới đang nóng lên.

Khi virus lây lan trên toàn cầu, khách du lịch đang mang bệnh truyền nhiễm trở lại lục địa Hoa Kỳ. Dựa trên số liệu năm 2024 cho đến nay, năm nay sẽ cho thấy số ca mắc sốt xuất huyết tăng rõ rệt so với năm 2023, vì mùa sốt xuất huyết điển hình thậm chí còn chưa bắt đầu. Tiến sĩ Gabriela Paz-Bailey - Giám đốc mảng sốt xuất huyết của CDC, đã trả lời tôi qua email, “Việc tăng lượng khách du lịch đến những nơi có nguy cơ mắc bệnh sốt xuất huyết có thể dẫn đến lây truyền tại địa phương nhiều hơn, nhưng nguy cơ lây truyền rộng rãi ở lục địa Hoa Kỳ là thấp.”

Nhưng vì việc xét nghiệm chỉ được thực hiện trên một phần nhỏ các trường hợp nên nhiều trường hợp sẽ không được tính. Tôi là người yêu cầu kiểm tra. Nếu tôi không được chẩn đoán, tôi sẽ không nhận thức được nguy cơ mắc bệnh nặng của mình nếu bị tái nhiễm. Việc chẩn đoán là rất quan trọng để thông báo cho những người bị nhiễm bệnh ở những khu vực có muỗi Aedes sinh sống để virus không lây lan thêm.

Nguy cơ ngày càng tăng có nghĩa là du khách đến các vùng có dịch sốt xuất huyết phải khôn ngoan hơn: Họ có thể kiểm tra tin tức địa phương và các khuyến cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, mang theo thuốc chống côn trùng hiệu quả và quần áo bảo hộ, đồng thời đặt chỗ ở có điều hòa không khí hoặc màn che trên cửa sổ và cửa ra vào. Mặc dù muỗi Aedes aegypti hiện sống quanh năm ở nhiều địa điểm và đang tràn về phía bắc tới các khu vực mới, do biến đổi khí hậu và các yếu tố khác, vẫn có những mùa có nguy cơ cao hơn và du khách có thể cân nhắc tránh các chuyến đi trong những khoảng thời gian đó. Bảo hiểm du lịch có bảo hiểm y tế cũng có thể là một biện pháp phòng ngừa hữu ích.

Đối với các chuyên gia y tế, đây có thể là một lời cảnh báo. Chúng ta cần bắt đầu nghĩ về bệnh sốt xuất huyết như một chẩn đoán có thể xảy ra. Chúng ta nên hỏi về việc đi du lịch gần đây khi điều trị cho những bệnh nhân có triệu chứng, đặc biệt là những triệu chứng không dễ giải thích bằng các chẩn đoán khác.

Các trường y đang dần tích hợp các tác động của biến đổi khí hậu vào chương trình giảng dạy. Điều này rất cần thiết vì bệnh sốt rét, bệnh Lyme, bệnh West Nile và các bệnh do côn trùng lây truyền khác đang gia tăng, cũng như các tình trạng khác như bệnh nhiệt, hen suyễn và dị ứng đang trở nên trầm trọng hơn do biến đổi khí hậu. Công việc này phải tăng tốc và việc đào tạo phải bao gồm cả những người đã và đang làm việc hàng ngày như chúng tôi. Hội đồng y tế của các bang nên xem xét việc bắt buộc đào tạo thường xuyên về các bệnh nhiệt đới mới xuất hiện, giống như họ đã thực hiện đối với nhiều chủ đề thích hợp khác.

Sau khi nhận được kết quả xét nghiệm dương tính, tôi đã gọi cho khoa cấp cứu để để lại tin nhắn cho người bác sĩ đã khám cho tôi trước đó, đề phòng cô ấy chưa bao giờ gặp phải bệnh nhân mắc bệnh sốt xuất huyết trước đây. Nếu chúng ta không thay đổi, tôi chắc chắn đây sẽ không phải là trường hợp cuối cùng của cô ấy.