Giải mã bí ẩn về hormone nữ giới

Theo PGS.TS. Phạm Bá Nha (Phó Trưởng khoa Sản, Bệnh viện Bạch Mai), nhiều người cho rằng hormon chỉ có những tác động đến cơ thể khi bước vào giai đoạn dậy thì nhưng thực chất nó ảnh hưởng đến cơ thể ngay từ giai đoạn ấu thơ. Một đứa trẻ mới sinh ra dù là trai hay gái cũng đã có một hoặc hai bên vú phát triển. Sự phát triển của bộ ngực ở những trẻ sơ sinh là do tác động của hormon nữ (estrogen) trong cơ thể người mẹ trong quá trình mang thai “truyền” cho bé qua nhau thai. Với trẻ gái có thể có hiện tượng chảy máu âm đạo khi mới ra đời.


Giai đoạn ấu thơ

Người mẹ truyền cho trẻ sơ sinh hormon trong thời gian thai kỳ của mình và khi cho con bú. Điều này có thể khiến da trẻ sơ sinh bị mụn trứng cá và hiện tượng chảy máu âm đạo. Đây là hiện tượng bình thường và nó cũng không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ sơ sinh.

Với các bé gái, hiện tượng nở ngực có thể xuất hiện trong một thời gian đầu đời. Nguyên nhân là do hormon cơ thể của riêng từng bé ảnh hưởng đến sự phát triển của các mô vú. Hiện tượng này cũng sẽ dần mất đi trong vài tháng hoặc thậm chí vài năm sau đó, trước thời điểm cơ thể của trẻ bước vào giai đoạn dậy thì.

Giai đoạn dậy thì

Bước vào giai đoạn này, cơ thể của bé gái có nhiều sự thay đổi lớn, đặc biệt là đối với các hormon trong cơ thể. Chiều cao trẻ tăng nhanh. Giai đoạn tiền dậy thì, bộ ngực của bé gái bắt đầu phát triển mạnh mẽ, đồng thời, lông ở nách và “vùng kín” cũng xuất hiện.

Dấu hiệu rõ rệt nhất để nhận biết trẻ đã dậy thì là chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Giai đoạn dậy thì thường kéo dài khoảng 4 năm cùng với sự thay đổi về hình dạng, các bộ phận nhạy cảm của cơ thể cũng như tâm sinh lý.

Khi bắt đầu dậy thì sẽ có hiện tượng rụng trứng xảy ra. Vùng dưới đồi của não bộ sẽ sản sinh ra một loại hormon mang tên Gonadotropin-releasing (GnRH). Chất này sẽ kích thích tuyến yên để sản xuất hormon của nang trứng (FSH: Follicle Stimulating Hormone) và LH (Luteinizing hormone) từ thùy trước tuyến yên. Các hormon này sẽ tác động vào nang trứng làm nang trứng phát triển và LH sẽ làm trứng chín và rụng.

Trong giai đoạn dậy thì đến khi mãn kinh, hormon LH, FSH, estrogen và progesterone là những loại hormon ảnh hưởng trực tiếp đến chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ. Trong đó, Estrogen là hormon chính kích thích sự phát triển của tuyến vú và tham gia vào quá trình phát triển của âm đạo, tử cung và vòi trứng đến giai đoạn trưởng thành.

Giai đoạn trưởng thành

Loại hormon quan trọng nhất được sản sinh từ buồng trứng được gọi là hormon sinh dục nữ. Hai loại hormon này là estrogen và progesterone. Buồng trứng cũng sản sinh ra loại hormon sinh dục nam testosterone nhưng với một lượng nhỏ.

Hormon sinh dục nữ cũng tham gia vào quá trình phát triển của các mô mỡ ở vùng mông, ngực, đùi… để tạo nên dáng vẻ mềm mại cho người phụ nữ. Trong khi đó thì testosterone giúp phát triển các cơ và phát triển của bộ xương.

Với mỗi người, hàm lượng hormon sẽ khác nhau, quá trình tăng, giảm trong chu kỳ cũng không giống nhau. Mỗi chu kỳ kinh nguyệt sẽ có một trứng (mỗi bên buồng trứng có hàng trăm những trứng chín trong cuộc đời người phụ nữ từ dậy thì đến mãn kinh). Trứng này sau khi rụng sẽ rơi xuống ống dẫn trứng được thụ thai ở vòi tử cung (ống dẫn trứng) và đi đến tử cung để làm tổ. Khi trứng không được gặp tinh trùng, hàm lượng hormon estrogen và progerterone do buồng trứng sản sinh ra bắt đầu suy giảm, gây bong niêm mạc tử cung và gây hiện tượng chảy máu kinh nguyệt.

Giai đoạn mang thai

Nếu trứng gặp được tinh trùng sẽ xảy ra hiện tượng thụ thai. Khi mang thai, cơ thể người phụ nữ sẽ có sự thay đổi đột ngột về hàm lượng hormon trong cơ thể. Thường thì, theo quy luật chung, khi mang thai, hàm lượng hormon estrogen và progesterone sẽ tăng lên giúp cho thai phát triển.
Một số loại hormon mới sẽ xuất hiện trong giai đoạn này như HCG (Human Chorionic Ganadotropin). Đây là loại hormon được sản sinh do quá trình phát triển của nhau thai. Quá trình này cũng kích thích buồng trứng sản sinh hàm lượng estrogen và progesterone nhiều hơn. Loại hormon HCG thường gia tăng trong ba tháng đầu của thai kỳ. Chính vì thế, hầu hết các que thử thai đều được thiết kế để tìm ra chất HCG trong nước tiểu của phụ nữ sau khi trễ kinh.

Giai đoạn sau sinh

Hàm lượng estrogen, progesterone và các loại hormon khác sẽ sụt giảm nhanh chóng sau khi sinh. Lúc này tử cung sẽ dần trở về trạng thái như khi bạn chưa có bầu. Các cơ xương chậu cũng sẽ dần hồi phục và lượng máu lưu thông tuần hoàn trong cơ thể cũng sẽ trở về trạng thái ban đầu.
Quá trình thay đổi hormon đột ngột sau sinh có thể gây ra những ảnh hưởng xấu đến tâm lý của phụ nữ. Ngoài ra, những rắc rối về thể chất như căng tức ngực, đầy bụng, đau bụng dưới… là do quá trình thay đổi hàm lượng hormon trong cơ thể gây nên.

Giai đoạn mãn kinh


Tại Anh, độ tuổi trung bình phụ nữ mãn kinh là 52. Nếu mãn kinh ở độ tuổi 40 thì đó là dấu hiệu mãn kinh sớm. Ước tính độ tuổi mãn kinh sớm ảnh hưởng đến khoảng 1% phụ nữ dưới 40 tuổi và 0,1% phụ nữ dưới 30 tuổi.

Dấu hiệu tiền mãn kinh có thể kéo dài trong vài tháng hoặc vài năm trước khi chấm dứt hẳn. Biểu hiện thường thấy của tiền mãn kinh là chu kỳ kinh nguyệt ngắn hơn hoặc dài hơn bình thường. Đôi khi, chu kỳ kinh nguyệt cũng diễn ra bất thường, lượng máu kinh cũng có thể nhiều hơn hoặc ít hơn so với bình thường.

Trong giai đoạn này, buồng trứng cũng sản sinh ra ít lượng estrogen hơn. Niêm mạc của tử cung giai đoạn này cũng bắt đầu mỏng đi và sự gia tăng các kích dục tố do tuyến yên tiết ra khi không còn sự kiềm chế của hoạt động buồng trứng.

Giai đoạn này cũng là thời điểm phụ nữ dễ mắc phải những chứng bệnh như xương khớp, tim mạch bởi trước đó estrogen có vai trò tích cực trong quá trình bảo vệ xương, khớp và tim mạch. Ngoài ra, những bộ phận khác như ngực, cổ tử cung, âm đạo và bàng quang cũng phải gánh chịu những hệ lụy tiêu cực.

Những rắc rối thường gặp nhất là khô âm đạo, ngại quan hệ tình dục, dễ có nguy cơ mắc viêm nhiễm đường tiết niệu. Về tinh thần, phụ nữ sẽ gặp phải rắc rối khó tập trung, căng thẳng, dễ nổi nóng, thay đổi tâm tính.