Cách phòng tránh tiếp nhận thông tin sức khỏe sai lệch từ deepfake

Tư vấn sức khỏe trực tuyến dù có lợi nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Xu hướng tìm kiếm thông tin sức khỏe bằng internet

Trong thời đại số hóa, xu hướng tìm kiếm thông tin sức khỏe trực tuyến tại Việt Nam cũng như trên thế giới đang gia tăng mạnh mẽ. Người dân ngày càng chủ động hơn trong việc tìm hiểu các vấn đề liên quan đến sức khỏe, từ triệu chứng bệnh thông thường đến các phương pháp điều trị tiên tiến. Các trang web, diễn đàn, mạng xã hội và ứng dụng y tế trở thành nguồn thông tin phổ biến, giúp người dùng dễ dàng tiếp cận kiến thức y khoa mà không cần phải đến cơ sở y tế.

Tuy nhiên, đi kèm với sự tiện lợi này là những rủi ro về thông tin giả mạo, đặc biệt là sự xuất hiện của công nghệ deepfake.

Deepfake là gì?

Deepfake là thuật ngữ được kết hợp từ hai từ: “Deep” trong deep-learning (học sâu) và “fake” (giả mạo). Đây là một kỹ thuật AI để tạo ra hình ảnh, âm thanh và video giả mạo, không đúng với thực tế. Thông qua các thuật toán phức tạp, phần mềm có thể học cách tái tạo hình ảnh và giọng nói chân thực đến mức khó phân biệt với người thật.

Ban đầu, deepfake chủ yếu được dùng trong các ứng dụng “hoán đổi khuôn mặt”, cho phép người dùng thay thế khuôn mặt và giọng nói của mình vào các nhân vật trong phim hoặc tạo ra những video hài hước, mang tính giải trí. Tuy nhiên, theo thời gian, công nghệ này đã bị lợi dụng bởi tội phạm mạng để thực hiện các hành vi lừa đảo.

Các hành vi lừa đảo liên quan đến sức khỏe

Một trong những trường hợp điển hình là việc các video deepfake giả mạo các chuyên gia y tế nổi tiếng để quảng cáo các sản phẩm không có thật. Ví dụ, vào cuối năm 2024, các video deepfake giả mạo các chuyên gia của Viện tim mạch và đái tháo đường Baker (Melbourne, Australia) đã được sử dụng để quảng cáo các thực phẩm bổ sung cho bệnh đái tháo đường. Mặc dù các tổ chức y tế đã lên tiếng cảnh báo đây là những video giả mạo, nhưng vẫn nhiều người bị lừa.

Bên cạnh đó, kẻ lừa đảo còn sử dụng hình ảnh của các bác sĩ nổi tiếng để bán thuốc giả qua các nền tảng mạng xã hội. Các video deepfake này có thể nhận được hàng triệu lượt xem và khiến người dân tin vào các sản phẩm không được kiểm chứng.

Cách nhận diện deepfake

Theo eSafety Commissioner (Ủy ban An toàn điện tử Australia ), để nhận biết deepfake, bạn cần chú ý đến các dấu hiệu sau:

- Da mặt không đều màu hoặc có sự thay đổi màu sắc không tự nhiên.

- Video bị mờ, mất chi tiết hoặc có ánh sáng và phông nền thay đổi bất thường.

- Âm thanh không khớp với hình ảnh, có thể là âm thanh bị trễ hoặc không đồng bộ với chuyển động của miệng.

- Những chuyển động không tự nhiên, như nháy mắt hoặc động tác không chính xác.

Ngoài ra, hãy luôn đặt câu hỏi: "Liệu người này có thực sự nói hoặc làm điều này không?".

Làm thế nào để bảo vệ bản thân?

Tạp chí Y khoa Anh (British Medical Journal) cũng đưa ra lời khuyên cụ thể để đối phó với deepfake liên quan đến sức khỏe:

- Kiểm tra nguồn thông tin: Nếu thấy một video hoặc hình ảnh đáng ngờ, hãy liên hệ trực tiếp với người được cho là xuất hiện trong đó để xác minh. Nếu trên nền tảng mạng xã hội, nên để lại bình luận công khai để đặt câu hỏi về tính chính xác của thông tin.

- Sử dụng công cụ báo cáo: Các nền tảng như Facebook, TikTok đều có công cụ báo cáo nội dung giả mạo. Hãy sử dụng chúng để góp phần ngăn chặn thông tin sai lệch.

- Tham khảo ý kiến chuyên gia: Luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi quyết định sử dụng bất kỳ sản phẩm hoặc phương pháp điều trị nào.

 

Đồng hành bảo vệ người tiêu dùng và chống lừa đảo trực tuyến

Cảnh báo khẩn việc lợi dụng hình ảnh bác sĩ để lừa đảo bán Hương Phục Khí

Dòng chảy sức khỏe+: Yêu cầu bảo mật thông tin người bệnh sau các vụ lừa đảo trục lợi

Nghiên cứu tăng chế tài xử phạt vi phạm an toàn thực phẩm