Cấp cứu khi uống nhầm acid

Acid là một chất hoá học mạnh có thể gây ra ăn mòn và hủy hoại bề mặt mà nó tiếp xúc; dù đó là bề mặt gỗ hay là bề mặt kim loại thì nó đều có thể ăn mòn siêu tốc. Và giả sử đó là một lớp mô hữu cơ chăng nữa thì acid hoàn toàn có thể gây tổn thương.

Loét dạ dày nặng do uống nhầm acid

Chị Nguyễn Thị H., 56 tuổi (Bắc Ninh) là một nạn nhân điển hình. Chồng chị H. làm nghề vận tải, chị ở nhà làm ruộng và giúp chồng vận chuyển hàng hoá. Là lái xe nên chồng chị hay có ắc-quy hỏng để ở nhà. Anh thường lấy acid trong ắc-quy hỏng chiết ra chai để dùng dần vào việc khác. Lần này đi lấy hàng về cũng vậy. Anh lấy acid trong ắc-quy vào chai như mọi lần. Nhưng do vội quá, anh liền bỏ vào tủ lạnh vì sợ để ngoài con anh còn nhỏ không biết sẽ lấy uống.

Tránh được con thì vương vào vợ. Đi làm đồng về, trời thì nắng, miệng thì khát, chị vội mở tủ lạnh và quơ một chai “tu” cho đỡ khát. Nhưng vừa mới đưa vào mồm thì... một cảm giác bỏng rát! Không kịp nữa rồi, chị đã nuốt nửa ngụm acid vào trong dạ dày.

Chị H. nhanh chóng được đưa đến Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Ninh gần nhà để rửa dạ dày. Rồi được chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, chị được các bác sỹ khám và chẩn đoán viêm loét niêm mạc dạ dày do uống nhầm acid; được kê đơn, điều trị ngoại trú. Sau đó 2 ngày, chị xin vào Bệnh viện 103 để điều trị nội trú.

Nhầm là dễ hiểu

Theo Thạc sỹ, bác sỹ Nguyễn Trung Nguyên, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, điều đáng chú ý là chai đựng acid không hề khác chai đựng nước uống. Vì dung dịch acid cũng là dung dịch trong, không màu y hệt như nước vậy. Nhìn nước acid và nước uống bằng mắt thường khó có thể phân biệt được. Nhất là khi acid lại được đựng trong một chai nước trong và phổ thông như chai lavie hay chai thủy tinh trong. Vì vậy chuyện uống nhầm là điều dễ hiểu.

Một khi đã uống nhầm thì chuyện acid làm tổn thương đường tiêu hoá là điều tất yếu. Acid làm vón lại lớp chất nhầy bảo vệ, làm lộ ra lớp tế bào dạ dày. Acid phản ứng mạnh mẽ với các tế bào bề mặt làm các tế bào này nhăn nhúm, màng tế bào thay đổi tính thấm và kết quả là nước tràn vào gây chết tế bào. Hiện tượng này gọi là hiện tượng ăn mòn hoá học.

Do đó, đứng về mặt bệnh học thì acid có thể làm cho bề mặt dạ dày bị viêm, loét và chảy máu, thậm chí là bị thủng. Người bệnh sau khi uống nhầm phải acid sẽ có cảm giác bỏng rát như đốt lửa trong thực quản và dạ dày. Acid đi đến đâu là cảm giác bỏng rát đi tới đó.

Nếu nồng độ acid nhẹ sẽ gây phản ứng viêm ở lớp bề mặt đường tiêu hoá. Nhưng nếu nồng độ acid đậm đặc thì sau đó sẽ gây ra loét, chảy máu. Vì acid sẽ làm chết lớp tế bào trên cùng rồi tiến đến làm chết lớp cơ bên dưới lớp tế bào này. Trong trường hợp nặng, acid sẽ gây ra thủng đường tiêu hoá, đây là một tai biến nặng, cần phải được xử trí ngoại khoa kịp thời.

Để giảm thiểu tác hại

Cần quy định chỗ để acid riêng ra một khu mà không để chung với đồ đạc sinh hoạt. Tuyệt đối không để acid trong tủ lạnh.Cần có những chai riêng đựng acid và mỗi chai phải có nhãn mác cẩn thận. Cần ghi đầy đủ thông tin: Acid, không được uống để mọi người cảnh giác.

Với những chai lọ hoá chất, nên sắp xếp một khu trong nhà kho để chứa những lọ này. Nên để tầm thấp, không nên để tầm cao vì có thể gây ra đổ vỡ và gây bỏng.

Cách cấp cứu khi uống nhầm acid

Theo bác sỹ Nguyên, trong mọi tình huống uống nhầm phải acid, việc cấp cứu cần phải được tiến hành khẩn trương. Có 3 lý do cơ bản ở đây: cấp cứu để loại bỏ nhanh acid ra khỏi đường tiêu hoá, cấp cứu để tránh acid làm tổn thương nặng ở trong dạ dày, cấp cứu để tránh biến chứng nặng về sau.

Vì thế mà việc cấp cứu đầu tiên cho người uống phải acid không phải là chuyển thẳng đến tuyến Trung ương mà phải đưa ngay đến bệnh viện hay cơ sở y tế gần nhất. Khi đi nhớ mang theo chai đựng acid để bác sĩ có cơ sở đánh giá được mức độ nặng nhẹ của acid đã uống nhầm. Mức độ nặng nhẹ còn được tiến hành bằng cách thấm quỳ tím để đo độ pH trong những giọt acid còn lại.

Trường hợp nồng độ acid loãng, (pH vào khoảng 5 - 6), quỳ tím chỉ hơi hồng thì mức độ tổn thương gây ra chỉ là viêm. Chúng ta có thể tiến hành rửa ngay dạ dày nhằm loại bỏ acid đang tồn tại. Nước rửa ở đây chú ý là nước sạch, nhiệt độ ấm, khoảng 35 - 37⁰C. Tuyệt đối không sử dụng nước lạnh.

Trường hợp nồng độ acid đặc (pH dưới 3), quỳ tím chuyển sang màu đỏ rực thì khả năng tổn thương loét và chảy máu dạ dày là rất cao, nên rửa dạ dày bằng ống mềm cần được cân nhắc. Vì nếu không có thể làm cho dạ dày chưa thủng có thể bị thủng do can thiệp rửa acid.

Đây là một tai biến không mong muốn cần phải tránh. Cách cấp cứu lúc này là cho uống nước và gây nôn. Uống xong và nôn ra ngay. Không được để nước xuống ruột. Nhớ là nước uống phải sạch và ấm. Biện pháp này tuy không công hiệu bằng biện pháp rửa dạ dày nhưng lại có độ an toàn cao hơn cho người bệnh.

Trong mọi trường hợp, chúng ta không sử dụng dung dịch kiềm hoặc kiềm mạnh để rửa dạ dày. Bởi trước khi kiềm có thể trung hoà acid thì nó đã gây ra tai hại rồi. Thứ nhất, nó có thể gây tổn thương tại những bề mặt mà không có acid đi qua. Thứ hai, khi trung hoà acid thì phản ứng này lại sinh ra nhiệt và càng làm cho tổn thương thêm nặng nề. Do vậy, trong mọi trường hợp, nên dùng nước sạch và trung tính để bơm rửa. Nước sinh hoạt thông thường đáp ứng tiêu chuẩn này.

Tất cả các biện pháp điều trị tiếp theo phải tùy thuộc vào bệnh mà người bệnh có thể bị. Nhưng có một nguyên tắc chung là: tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị và tiến hành điều trị ngay sau khi cấp cứu.