Mới đây, các nhà khoa học lại lên tiếng cảnh báo về điểm tới hạn về khí hậu đang bị vượt qua. Hiện tượng nóng lên toàn cầu đang vượt qua ngưỡng nguy hiểm sớm hơn dự kiến khi các rạn san hô trên thế giới hiện đang chết dần gần như không thể đảo ngược, đánh dấu điều mà các nhà khoa học mô tả vào là "điểm tới hạn" đầu tiên trong sự sụp đổ của hệ sinh thái do biến đổi khí hậu. Lời cảnh báo trong Báo cáo Điểm tới hạn toàn cầu của 160 nhà nghiên cứu trên toàn thế giới được đưa ra chỉ vài tuần trước hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP30 năm nay sẽ được tổ chức tại khu vực Amazon - Brazil. Cũng trong báo cáo này, các nhà khoa học khẳng định, hệ thống rừng mưa nhiệt đới Amazon hiện đang có nguy cơ sụp đổ khi nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng lên hơn 1,5 độ C dựa trên tốc độ phá rừng. Mối lo ngại này được đưa ra bên cạnh một mối lo ngại khác là nếu nhiệt độ tiếp tục tăng thì sẽ có nguy cơ gián đoạn dòng hải lưu AMOC - được gọi là Hoàn lưu đảo ngược kinh tuyến Đại Tây Dương, vốn giúp đảm bảo mùa đông ôn hòa ở Bắc Âu.

Nhà khoa học môi trường Tim Lenton tại Đại học Exeter, tác giả chính của báo cáo, cho biết: "Sự thay đổi đang diễn ra nhanh chóng, thật đáng buồn, ở một số vùng khí hậu, sinh quyển". Ông và các nhà khoa học kêu gọi các quốc gia tại COP30 vào tháng 11 hãy nỗ lực giảm lượng khí thải carbon gây hiệu ứng nhà kính.

Hai năm qua là hai năm trái đất ấm nhất được ghi nhận, với các đợt nắng nóng trên biển đã gây áp lực lên 84% rạn san hô trên thế giới. Các rạn san hô nước ấm đang phải đối mặt với tình trạng nhiệt độ đại dương tăng cao, nước biển bị acid hóa, đánh bắt quá mức và ô nhiễm đang kết hợp gây ra hiện tượng san hô bị tẩy trắng và chết, nghĩa là một số lượng lớn các rạn san hô sẽ bị mất đi. Trong khi, các rạn san hô nuôi dưỡng khoảng 1/4 sinh vật biển. Tiến sĩ Tim Lenton cho rằng để san hô phục hồi, thế giới cần phải tăng cường hành động ứng phó với biến đổi khí hậu một cách mạnh mẽ để giảm nhiệt độ xuống chỉ còn 1 độ C so với mức trung bình trước thời kỳ công nghiệp. Trong khi, theo một báo cáo của Tổ chức Khí tượng Thế giới, hành tinh này được dự đoán sẽ vượt qua ngưỡng 1,5°C trong vòng 5 năm tới. Khi ngưỡng đó đạt đến, hành tinh sẽ chứng kiến thời tiết cực đoan thường xuyên và dữ dội hơn, gây áp lực lên sản xuất lương thực và khả năng tiếp cận nguồn nước - những tác động mà nhiều quốc gia dễ bị tổn thương do biến đổi khí hậu đã và đang phải gánh chịu.

Các tác giả định nghĩa điểm tới hạn là tình trạng xảy ra khi những thay đổi trong một hệ thống trở nên tự duy trì và khó đảo ngược vượt quá ngưỡng, dẫn đến những tác động đáng kể và lan rộng. Các nhà khoa học đã tìm thấy tới 25 điểm tới hạn của hệ thống khí hậu trái đất, bao gồm cả việc rừng mưa Amazon chuyển đổi từ một khu rừng tươi tốt lưu trữ khí thải carbon thành một thảo nguyên khô cằn, và sự tan chảy của các tảng băng vĩnh cửu tại hai cực khiến vùng nước tối hấp thụ nhiều nhiệt hơn so với tuyết trắng, thúc đẩy quá trình tan chảy tiếp theo.

160 nhà khoa học tại 23 quốc gia đã tổng hợp dữ liệu và nhận thấy rằng, trong hai năm qua – kể từ bản công bố đầu tiên vào năm 2023, các rạn san hô trên khắp thế giới đã bắt đầu vượt qua ngưỡng nhiệt độ cực đại. TS. Lenton cho biết: "Chúng tôi đã chứng kiến 80% rạn san hô trải qua những đợt nắng nóng chưa từng có, các hiện tượng tẩy trắng và chết dần". Sự sụp đổ trên diện rộng của các hệ sinh thái rạn san hô sẽ gây ra hậu quả tàn khốc đối với đời sống biển và con người - các rạn san hô giúp hỗ trợ nghề cá và bảo vệ bờ biển khỏi bão và mực nước biển dâng cao. Trong số tất cả các ngưỡng nhiệt độ cực đại, rạn san hô là một trong những ngưỡng chịu nhiệt độ tăng thấp nhất - nghĩa là không có gì ngạc nhiên khi nó là rạn san hô đầu tiên bị phá vỡ.

Các nhà khoa học cũng đang theo dõi những thước đo khác về sức khỏe môi trường. Một báo cáo được công bố vào giữa tháng 9/2025 cho thấy chúng ta đã vượt qua bảy trong số chín "ranh giới hành tinh", bao gồm cả việc đại dương trở nên “chua” hơn và sự biến đổi cảnh quan thiên nhiên - đây là những ngưỡng giúp duy trì sự sống trên Trái Đất và ngăn chặn sự phá vỡ điểm tới hạn.

Báo cáo thứ hai này cũng phát hiện ngưỡng nhiệt độ toàn cầu cần thiết để gây ra sự suy thoái diện rộng của rừng mưa Amazon thấp hơn so với dự đoán trước đây, với ngưỡng thấp nhất của phạm vi ước tính hiện ở mức 1,5°C. Các tác giả nhấn mạnh sự cần thiết phải hành động khẩn cấp để tránh số phận này, bao gồm các khoản đầu tư có mục tiêu vào bảo tồn và phục hồi, để bảo tồn khu rừng cho hơn một trăm triệu người phụ thuộc vào nó.

Các nhà khoa học cũng cảnh báo rằng Hoàn lưu Kinh tuyến Đại Tây Dương (Atlantic Meridional Overturning Circulation), một hệ thống các dòng hải lưu luân chuyển nước trong Đại Tây Dương, có nguy cơ sụp đổ khi nhiệt độ toàn cầu tăng thêm 2°C so với nhiệt độ thời kỳ tiền công nghiệp. Nếu điều này xảy ra, nó sẽ gây ra mùa đông khắc nghiệt hơn ở Tây Bắc Âu, làm gián đoạn gió mùa Tây Phi và Ấn Độ, và làm giảm năng suất nông nghiệp ở nhiều nơi trên thế giới.

Thời gian này, ở Bắc bán cầu đã vào Thu. Thế nhưng, nhiệt độ cao của mùa Hè đã kéo dài tới tận mùa Thu. Và một trong những nguyên nhân chính là hiện tượng thời tiết này nằm ở Thái Bình Dương – được gọi là sóng nhiệt biển. Một đợt nắng nóng trên biển kéo dài từ bờ biển Nhật Bản đến Bắc Mỹ, đang góp phần làm nhiệt độ tăng cao hơn và dự kiến sẽ có tác động đến thời tiết mùa đông.

Sóng nhiệt biển xảy ra khi nhiệt độ bề mặt nước biển vượt quá 90% nhiệt độ khu vực điển hình, tương đương với mức tăng khoảng 1-3 độ C. "Nghe có vẻ không đáng kể khi ở trên đất liền, nhưng khi ở trên mặt nước, nó tạo ra sự khác biệt lớn", Tiến sĩ Paul Pastelok - nhà khí tượng học cấp cao tại AccuWeather, cho biết.

Cũng như biến đổi khí hậu đang khiến nhiệt độ trên đất liền tăng lên, đại dương của chúng ta cũng đang nóng lên. Báo cáo Tình trạng Đại dương Copernicus năm 2025 cho thấy, ở Tây Bắc Đại Tây Dương, các đợt sóng nhiệt biển đã tăng cả về tần suất và cường độ trong ba thập kỷ qua. Các đợt sóng nhiệt biển lớn đã xảy ra ở Thái Bình Dương trong mỗi sáu năm, đợt sau lớn hơn đợt trước và được ghi nhận lớn nhất ở phía Đông Bắc Thái Bình Dương. Các nhà khoa học đã theo dõi các đợt sóng nhiệt này từ năm 1982 và ghi nhận kết quả.

Mặc dù là hiện tượng này ít được biết đến, nhưng đợt nắng nóng trên biển có thể gây ra tác động lớn đến thời tiết. Đại dương đóng vai trò quan trọng trong việc làm mát vùng bờ biển của các quốc gia. "Đại dương đóng vai trò như một chiếc máy điều hòa nhiệt độ. Khi vào sâu trong đất liền, nhiệt độ có thể lên đến 38 độ C vào mùa hè, nhưng ở vùng ven biển, có lẽ chỉ khoảng 21 độ C. Đó là nhờ hơi nước, tạo độ ẩm và hấp thụ nhiệt, giúp giữ nhiệt độ ở mức thấp." – TS. Halpern cho biết.

Sóng nhiệt biển cũng có thể tác động đến dòng tia (the jet stream) - các dòng không khí mạnh ở tầng trên của khí quyển, góp phần hình thành các kiểu thời tiết. Theo Tiến sĩ Frederic Bertley, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Trung tâm Khoa học và Công nghiệp (COSI) (Ohio, Mỹ), nhiệt độ và tốc độ di chuyển của các dòng tia này sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ bốc ra từ đại dương. Nhiệt độ bốc lên từ đại dương đẩy các luồng không khí này về phía Bắc, mở đường cho các luồng không khí nóng bất thường di chuyển nhiều hơn.

Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu mối liên hệ giữa sóng nhiệt biển và dòng tia, nhưng sóng nhiệt biển năm nay có liên quan đến mùa hè nóng nhất từng được ghi nhận ở Nhật Bản và miền đông Trung Quốc. Hiện tượng bất thường này cũng có liên quan đến các hiện tượng thời tiết cực đoan, bao gồm hạn hán; nhiệt độ đại dương ấm hơn nhìn chung cũng có thể khiến bão phát triển nhanh hơn và làm trầm trọng thêm các vụ cháy, TS. Pastelok cho biết. Ông cũng lưu ý rằng, hiện tượng này dự kiến sẽ ảnh hưởng đến thời tiết mùa đông ở bắc bán cầu, là nguyên nhân dẫn đến nhiều cơn bão nhiệt đới hơn vào đầu mùa thu, cuối mùa đông, và gây ra tuyết rơi dày trên núi cùng lượng mưa lớn ở đồng bằng. Đây cũng là tin xấu cho các sinh vật biển – vốn đang phải đối mặt với nhiệt độ nước cao và oi bức kéo dài.