Được xem là “cầu nối” giữa thương hiệu và người tiêu dùng, KOLs (người có sức ảnh hưởng) trở thành lực lượng quảng bá không thể thiếu trong thương mại điện tử. Họ tạo xu hướng, định hình thị hiếu, và tạo dựng “bộ mặt” của sản phẩm trên các nền tảng mạng xã hội.

Thế nhưng, nhiều cá nhân - đặc biệt là các “hot girl”, “hot face” đã lợi dụng sức ảnh hưởng của mình để tiếp tay và trục lợi bằng thứ hàng kém chất lượng, thậm chí là hàng giả.

Trên các nền tảng mạng xã hội, không khó để bắt gặp các buổi livestream bán mỹ phẩm, thực phẩm chức năng (TPCN), đồ uống “detox”, viên uống “trắng da”, “tăng sinh lý”… với những lời quảng cáo có cánh như “hiệu quả tức thì”, “an toàn tuyệt đối”. Khi một hoa hậu quảng bá rằng sản phẩm “tôi dùng rồi, hiệu quả lắm”, dễ khiến người ta sẵn sàng tin theo và rút ví .

Cộng đồng mạng xôn xao khi hay tin “bà trùm livestream” Hoàng Hường bị khởi tố vì sai phạm về kế toán và thuế, với con số doanh thu “khủng” hàng ngàn tỷ đồng. Chưa hết, nhiều mặt hàng TPCN mà “bà hoàng” này bán ra cũng đã bị phạt vì quảng cáo sai sự thật với những lời phóng đại về công dụng, tuyên bố nghe thật “choáng” như nước súc miệng có thể “trị tận gốc hôi miệng từ kiếp trước” hay thuốc xương khớp “chữa hết mọi bệnh từ đầu đến chân”.

Hay mới đây, Ngân 98 - tên thật là Võ Thị Ngọc Ngân, được biết đến là "hotgirl" nổi tiếng trên mạng xã hội vừa bị khởi tố, bắt tạm giam vì hành vi “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm”. Theo điều tra, Ngân 98 là người điều hành hoạt động kinh doanh chuyên bán TPCN, mỹ phẩm không đạt tiêu chuẩn. Đáng chú ý, một số sản phẩm collagen của Ngân 98 không chỉ kém chất lượng mà còn chứa hai hoạt chất cấm sibutramine và phenolphthalein - những chất từng bị loại bỏ trên toàn cầu vì nguy cơ gây đột quỵ, rối loạn tim mạch và ung thư.

Trước đó, vụ án kẹo Kera -  sản phẩm được quảng bá rầm rộ là “có thể thay thế rau xanh” đã  khiến Hoa hậu Thùy Tiên, Quang Linh Vlogs, Hằng Du Mục vướng vào vòng lao lý .

Khi sự thật bị phơi bày, người tiêu dùng giật mình nhận ra họ đã trở thành nạn nhân khi đặt niềm tin không đúng chỗ. Không ít người từng tin tưởng vào các KOLs, hoa hậu, ca sĩ - những người có sức ảnh hưởng lớn, coi họ là “bảo chứng uy tín” cho sản phẩm.

Hệ quả là khi niềm tin bị tổn thương nặng nề, nhiều người tiêu dùng trở nên hoài nghi, thậm chí quay lưng trước mọi sản phẩm mang nhãn TPCN, dù đó là hàng chính hãng, chất lượng được chứng nhận, có nguồn gốc rõ ràng.

Thật là, không chỉ đánh cắp niềm tin của người tiêu dùng, những người nổi tiếng “vô đạo” kia còn biến những sản phẩm thật sự hữu ích trở thành con “tốt thí” trong trò chơi lợi nhuận của họ.

Trên thực tế, TPCN không phải là thuốc, nhưng đóng vai trò bổ trợ quan trọng cho sức khỏe con người. Ở các quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật, Hàn Quốc... việc sử dụng TPCN lâu nay đã trở thành một phần trong lối sống khoa học và dự phòng bệnh tật.

Theo chia sẻ của PGS.TS.DS Nguyễn Tuấn Dũng, Nguyên Trưởng Bộ môn Dược lâm sàng, Đại học Y Dược TP.HCM tại Tọa đàm "Thực phẩm chức năng - Hiểu đúng để dùng đúng" do Báo Dân trí tổ chức ngày 21/10 mới đây, TPCN một lần nữa được nhắc đến là những loại thực phẩm thông thường được bổ sung thêm các chất bao gồm vitamin, khoáng chất, acid amin, acid béo, enzyme, các loại men hoặc lợi khuẩn (probiotic và prebiotic)… đều giúp cơ thể cải thiện chức năng, duy trì cân bằng và hỗ trợ điều trị trong nhiều bệnh lý.

Nếu được sử dụng đúng cách, đúng hướng dẫn và đúng liều lượng, TPCN chính là “trợ thủ đắc lực” cho nền y học hiện đại, giúp con người phòng bệnh chủ động thay vì có bệnh mới đi chữa hoặc sử dụng thuốc.

Tại Việt Nam, cùng với sự phát triển về kinh tế,  ý thức chủ động chăm sóc sức khỏe của người dân ngày càng được nâng cao, TPCN đã trở thành một ngành kinh tế y tế phát triển mạnh mẽ, doanh thu ngày càng lớn.  Nhu cầu tiêu dùng cao lại phát triển nóng đã tạo cơ hội cho nạn hàng giả, hàng nhái và quảng cáo “thổi phồng” hoành hành. Khi lợi nhuận trở thành mục tiêu duy nhất, thì người ta sẵn sàng bất chấp mọi quy định. Chưa kể trong nhiều trường hợp, vi phạm còn được tiếp tay bởi những quan chức thoái hóa ngay trong bộ máy quản lý nhà nước. Hàng loạt quan chức đương nhiệm và đã mãn nhiệm của Cục An toàn thực phẩm – tấm khiên bảo vệ người tiêu dùng - đã bị cơ quan công an khởi tố.

Bên cạnh đó, có một lý do cũng khiến người tiêu dùng dễ bị lợi dụng, đó là họ không có được sự tư vấn về công dụng sản phẩm một cách đầy đủ và chính xác. Khi các vụ bê bối bị phanh phui, người tiêu dùng trở nên hoang mang, mất niềm tin và TPCN thật sự hữu ích bỗng trở thành “tội đồ”.  Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực TPCN, mỹ phẩm, dược phẩm đã ghi nhận doanh thu sụt giảm do tâm lý e ngại của người tiêu dùng sau các vụ việc được phanh phui.

Để trả lại niềm tin của người tiêu dùng đối với  TPCN, việc cần làm ngay là  “vá” lại những “lỗ hổng” trong quản lý, siết chặt hơn quy trình cấp phép, kiểm nghiệm, công bố chất lượng sản phẩm. Những “con sâu làm rầu nồi canh” lợi dụng uy tín KOLs để lừa dối người tiêu dùng cần được xử lý mạnh tay và nghiêm minh hơn.

Còn người tiêu dùng, thay vì quay lưng một cách cực đoan, vì lợi ích của việc chăm sóc sức khỏe cho chính mình,  cần tìm hiểu để trang bị kiến thức và chọn lọc thông tin, chỉ mua hàng có nguồn gốc, có chứng nhận an toàn và được phân phối qua kênh chính thống.

Chia sẻ về cách để người tiêu dùng nhận biết TPCN giả, kém chất lượng, cũng tại Tọa đàm “Thực phẩm chức năng - Hiểu đúng để dùng đúng”, PGS.TS.DS Nguyễn Tuấn Dũng đã nêu lên một thực tế “người mua thường nhầm, chứ người bán thì không bao giờ “nhầm”. Người bán biết rất rõ mình đang kinh doanh gì - vấn đề là người tiêu dùng phải biết cách chọn lựa nơi uy tín để bảo vệ chính mình”.

Theo PGS. Dũng, trước hết, người tiêu dùng nên chọn những cơ sở có nguồn gốc rõ ràng, được cấp phép chính thức. Một nguyên tắc đơn giản là: nếu đó chỉ là người bán dạo, bày hàng bên lề đường, thì khi có vấn đề xảy ra, họ có thể lập tức biến mất.

Còn những đơn vị đầu tư nghiêm túc, có địa chỉ, thương hiệu, và được cơ quan chức năng cấp phép hoạt động, họ sẽ không đánh đổi cả sự nghiệp của mình chỉ vì một chai thuốc hay một hộp TPCN.

Do vậy, người tiêu dùng cần kiểm tra sản phẩm có “visa” - giấy xác nhận công bố sản phẩm do Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cấp phép, tức là phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn và quy định hiện hành, trải qua quá trình thử nghiệm, đánh giá tác động đến sức khỏe con người bởi những cơ quan có chức năng nghiên cứu y học. Đây là dấu hiệu hợp pháp duy nhất để tin tưởng một sản phẩm được lưu hành chính thức trên thị trường.

Ngoài ra, nếu một loại thuốc hoặc TPCN được quảng cáo rầm rộ, thổi phồng quá mức, hoặc được bán quá dễ dàng, qua những kênh xách tay, livestream cá nhân… thì chắc chắn phải đặt dấu hỏi. Trong trường hợp sản phẩm được quảng cáo là hỗ trợ điều trị, thì việc nghiên cứu, thử nghiệm phải được thực hiện tại các bệnh viện tuyến tỉnh trở lên.

Với doanh nghiệp, đạo đức kinh doanh cần trở thành kim chỉ nam. Sản phẩm TPCN phải được chứng minh hiệu quả và kiểm định chặt chẽ, không mập mờ giữa “bổ trợ” và “chữa bệnh”. Mỗi lời quảng cáo phải dựa trên căn cứ khoa học, không đánh vào tâm lý cả tin của người dân, đặc biệt là những người đang mắc bệnh, mong tìm được “thần dược”.

Với KOLs và người nổi tiếng, cần nhìn nhận lại vai trò của mình. Mỗi video, mỗi phát ngôn của họ không đơn thuần là “content”, mà là niềm tin và sức khỏe của hàng nghìn người. Nhận quảng cáo mà không kiểm chứng sản phẩm chẳng khác nào “tiếp tay cho tội lỗi”. Sự nổi tiếng phải đi cùng trách nhiệm – bởi sau ánh hào quang đó còn là nhân cách !

Và với người tiêu dùng, bài học lớn nhất chính là sự tỉnh táo. Đừng để cảm xúc và sự cả tin dẫn dắt. Không có sản phẩm nào khiến bạn trẻ mãi, giúp “giảm cân cấp tốc”, hay “cải thiện sinh lý chỉ sau 3 ngày”. Sức khỏe là kết quả của lối sống, dinh dưỡng, quá trình tập luyện và lựa chọn thông minh, chứ không đến từ một lọ thuốc hay viên nang kỳ diệu !