Bụng phệ là do... vi khuẩn

Không ít người, sau mỗi bừa tiệc hay bữa họp mặt gia đình - ăn uống nhiều hơn - lại thở dài ngao ngán trước giương, ngắm nhìn vòng bụng có chiều hướng tăng lên. Những âu lo này không phải vô cớ khi béo phì đang là dịch bệnh thực sự của xã hội. Tuy nhiên, các nhà khoa học lại khẳng định rằng, số lượng thức ăn nạp vào cơ thể chỉ là một phần (dù không nhỏ) của việc tăng cân, béo phì. Khoa học liên tục khám phá ra vai trò của những thành phần khác, trong đó có gene di truyền, môi trường sống (ví dụ như stresss) hoặc những viêm nhiễm xảy ra trong cơ thể. Trong đó, có một nhân tố mà con người dường như chưa đánh giá đúng: vai trò của quần thể đông đảo vi sinh vật ký sinh trong hệ tiêu hóa.


Kẻ thù Metan

Khí metan có sẵn trong hơi thở của con người. Rắc rối nằm ở chỗ: một số người thải ra số lượng khí metan quá lớn. Kết quả nghiên cứu được đăng trên tạp chí Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism tháng 4/2013 cho thấy, không khí hít thở hàng ngày tác động đến nguy cơ phát triển béo phì. 792 tình nguyện viên đã tham gia thử nghiệm này. Dựa vào cơ sở trữ lượng các loại khí có trong hơi thở, nhóm nghiên cứu chia họ thành 4 nhóm: có hơi thở bình thường, với nồng độ metan cao, với nồng độ hydro cao và với nồng độ cả metan và hydro đều cao.

TS. Ruchi Mathur, chuyên gia trị chữa trị đái tháo đường (Bệnh viện Cedars-Sinai, Los Angeles, Mỹ), tác giả chính công trình nghiên cứu cho biết: Khi chúng tôi so sánh những số liệu trên với cân nặng các tình nguyện viên, kết quả cho thấy, những người thở ra khí metan và hydro nhiều nhất là những người bị đe dọa bởi thừa cân, béo phì cao nhất. Những cá thể này có chỉ số BMI trung bình cao hơn 2,4 điểm và mô mỡ gần 6% nhiều hơn so với đồng loại đối chứng. Đương nhiên, việc chúng ta thở ra lượng metan và hydro bao nhiêu, tự nó không ảnh hưởng đến cân nặng. Đó chỉ là hậu quả và đồng thời chỉ số những quá trình khác diễn ra trong cơ thể.

Nhân vật chính của chúng là Methanobrevibacter smithii, vi khuẩn thuộc dòng archeony, trước đây gọi là archebakteri. Và chính M.Smithii là nhà sản xuất metan trong đường tiêu hóa của chúng ta. Theo ước tính của giới chuyên môn, khoảng 30% nhân loại có số lượng quá nhiều vi khuẩn này. Các nhà khoa học thuộc Cedars-Snai cho rằng, chính M.Smithii là thủ phạm gây béo phì. Vậy, chúng gây béo phì bằng cách nào?

Để có thể sản xuất metan, M.Smithii buộc phải tiêu thụ hydro do vi khuẩn sản xuất tương tự như nó ký sinh trong ruột. Trong trường hợp với người có quá nhiều M.Smithii, để cung cấp số lượng hydro thích hợp, những vi khuẩn này buôc phải hết sức cố gắng, chúng làm việc năng suất hơn nhiều, khai thác năng lượng từ thức ăn được cung cấp cho cơ thể. Và số calo "vượt định mức" đồng nghĩa với số kilogam mô mỡ thừa ngoài chuẩn mực, TS. Mathur lý giải.


Một cách giải thích khác được các nhà khoa học Mỹ ở California cho rằng, lượng metan bổ sung do M. Smithii sản xuất làm chậm sự dịch chuyển thức ăn qua đường ruột. Điều đó làm cho quá trình tiêu hóa thức ăn kéo dài hơn và kéo theo năng suất tận dụng thức ăn cũng cao hơn.

Có thể áp dụng phát minh này vào thực tế? Theo cách đơn giản nhất: cắt giảm số lượng M. Smithii đồn trú trong ruột với sự trợ giúp của thuốc, ví dụ kháng sinh. Bằng cách nào xác định đối tượng cần áp dụng liệu pháp đã nói nhằm mục đích phòng ngừa béo phì? Dựa vào kết quả xét nghiệm đơn giản phát hiện tình trạng dư thừa metan và hydro trong hơi thở - các nhà nghiên cứu ở Los Angeles khẳng định.

Liệu phương pháp này có thực sự chứng tỏ có hiệu quả, chúng ta có thể biết trong tương lai không xa. Chính xác bằng cách này, thí nghiệm đã được thiết kế với sự tham gia của nhóm tình nguyện viên tiếp theo và do tập thể các nhà khoa học dưới sự chỉ đạo của TS. Mathur (theo đơn đặt hàng của Hiệp hội Dinh dưỡng Mỹ) đã được triển khai.

Phẫu thuật thay đổi quần thể vi khuẩn

Một phương pháp đã được áp dụng từ nhiều năm nay trong điều trị thừa cân, béo phì và cho hiệu quả tốt là thủ thuật thắt đai dạ dày. Đây là thủ thuật thu hẹp hoạt động của dạ dày và ruột, nhờ đó cắt giảm được đáng kể lượng thức ăn nạp vào, đồng thời giảm thiểu sự phàm ăn. Còn thông tin "đã no" được gửi đi từ dạ dày cho não bộ diễn ra nhanh hơn bình thường. Sụt cân sẽ là hiệu ứng của tất cả nỗ lực kể trên.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế không chỉ thỏa mãn với kết quả này. "Chúng tôi đã nhận thấy những hiện tượng kỳ lạ. Ví dụ, sau thủ thuật đeo đai dạ dày, những người bị mắc bệnh đái tháo đường biến mất các triệu chứng. Hiệu ứng diễn ra quá nhanh so với thời gian có thể kỳ vọng nhờ rũ bỏ cân nặng dự thừa. Sự việc giống như bản thân ca phẫu thuật phát huy tác dụng loại bỏ bệnh đái tháo đường vậy", TS. Lee Kaplan, bác sỹ của Massachusetts General Hospital, một trong những tác giả của công trình nghiên cứu bình luận.


Sự việc tiếp thu thu hút sự quan tâm của nhóm nghiên cứu là diễn biến của những bệnh nhân béo phì được điều trị bằng phương pháp đeo đai dạ dày và điều chỉnh bằng chế độ thực đơn hà khắc. Với những người điều chỉnh bằng thực đơn, họ thường xuyên đói bụng, thậm chí là đã ăn thêm những món ăn ngọt khác. Với những người được đeo đai dạ dày, dù khẩu phần ăn nhỏ đi nhưng họ lại có cảm giác hưng phấn và hài lòng.

Những kiểm tra ngay sau đó lượng vi khuẩn M. Smithii ở những người đeo đai dạ dày cho thấy sự thay đổi quần thể vi khuẩn trong dạ dày và ruột của họ có sự thay đổi theo hướng có lợi cho con người. Những kiểm chứng trên chuột thí nghiệm (có đối chứng) cho thấy quần thể vi khuẩn trong dạ dày và ruột những con chuột béo phì được đeo đai dạ dày đã thay đổi từ dạng điển hình với những cá thể béo phì sang dạng điển hình với những cá thể mảnh mai. Sau 3 tuần, quá trình biến đổi vẫn tiếp diễn và những con chuột này giảm được 1/3 trọng lượng cơ thể. Hai nhóm đối chứng được nuôi bằng thực đơn lành mạng và bình thường cho kết quả tương ứng: có giảm cân song rất ít và tiếp tục béo phì.

Cuối cùng, các nhà khoa học Mỹ lấy vi khuẩn từ mỗi nhóm và cấy chúng vào những con chuột khác. Kết quả cho thấy, sau 2 tuần, nhóm chuột được cấy vi khuẩn từ những con chuột đeo đai dạ dày và có sự biến đổi tích cực quần thể vi khuẩn trong dạ dày cũng có những chuyển biến tích cực và bắt đầu gầy đi trông thấy trong khi hai nhóm còn lại không biến chuyển.

Nhóm nghiên cứu đang hy vọng rằng, trong thời gian không xa sẽ hoàn thiện nghiên cứu và có thể cấy vi khuẩn "mảnh mai" này vào những người thừa cân, béo phì để thay thế cho giải pháp phẫu thuật thu nhỏ dạ dày và ruột. Đây cũng là hy vọng của những người thừa cân, béo phì.