Có thể ngăn chặn cái chết?

Khi tim ngừng đập, cái chết chỉ mới bắt đầu

Theo TS. Sam Parnia - chuyên gia về y học chăm sóc khẩn cấp tại Đại học công New York thì: “Quá trình chết có thể kéo dài nhiều giờ và chúng ta có thể đảo ngược được tình thế nguy cấp đó”. Con người đã từng nghĩ rằng sau khi tim ngừng bơm máu trong cơ thể, người sắp chết chỉ có vài phút trước khi não của họ bị tổn thương vĩnh viễn bởi thiếu ôxy và dinh dưỡng nuôi sống các tế bào não. Theo các nhà khoa học, khái niệm này đã trở nên lỗi thời. Khi tim ngừng đập, quá trình chết chỉ mới thực sự bắt đầu, dẫn lời quả quyết của TS. Stephan Mayer, giáo sư thần kinh học tại Đại học Columbia, đồng thời là một tham luận viên tại cuộc thảo luận.

Hiện tượng tổn thương não do thiếu ôxy dẫn lên não đã diễn ra theo nhiều giai đoạn khác nhau. Chỉ trong vòng vài giây, các hoạt động não bị ảnh hưởng, nhưng cũng phải mất vài phút sau đó khi các tế bào dẫn đường bắt đầu đi xuyên qua từng bước của sự chết được lập trình. “Khi ai đó không có dấu hiệu nhận ôxy, chúng tôi biết rằng có các tín hiệu đang bắt đầu nói cho các tế bào biết rằng thời điểm chết đã xảy ra. Vì vậy, chúng tôi sẽ có một cơ hội để thay đổi lập trình về cái chết và điều đó chỉ diễn ra trong một chút thời gian, chúng tôi giành giật từng chút thời gian”, dẫn lời tham luận viên, TS. Lance Becker - một giáo sư về y học cấp cứu tại Đại học Pennsylvania. Theo ý kiến của các chuyên gia y tế, chìa khóa để làm nên sự thành công trong các trường hợp sắp chết hẳn, ngoài việc chăm sóc thật tốt, là hạ thân nhiệt. Hạ thân nhiệt là một trạng thái khi mà nhiệt độ cốt lõi của cơ thể đang thấp hơn vài độ so với nhiệt độ thông thường (khoảng 37⁰C).

Phương pháp hạ thân nhiệt

Các nghiên cứu cho thấy, việc hạ thân nhiệt dường như là một cách để bảo vệ não bằng cách giảm nhu cầu tiêu thụ ôxy của não, đồng thời hủy bỏ đường đi của các tế bào chết đang hoạt động. Tuy vậy, vẫn còn đó những giới hạn nhất định - mặc dù các kỹ thuật làm mát cơ thể đã cải thiện sự phục hồi đáng kể ở nhiều bệnh nhân sau khi tim họ ngừng đập, vẫn đang có một thời điểm khi sự tổn hại diễn ra quá nhiều và quá trễ để phục hồi - theo lý giải của các chuyên gia. Hơn nữa, các nhà khoa học đã biết được rằng khả năng phục hồi thành công còn phụ thuộc nhiều vào cách thức mà bệnh nhân được điều trị sau khi tim bắt đầu đập lại, cũng như cách thức làm ấm cơ thể sau khi hạ thân nhiệt. Khi công nghệ thay đổi, định nghĩa về “cái chết” cũng thay đổi theo.

TS.Lance Becker khẳng định: “Những gì chúng ta đã biết về cái chết là phản trực giác, bởi vì tất cả chúng ta đều được dạy rằng, nếu ôxy của ai đó thấp, ta nên cung cấp ôxy cho họ; nếu huyết áp của họ thấp, lập tức chúng ta nên kích cho huyết áp họ tăng lên”. Tuy nhiên, thực tế rằng, nếu bệnh nhân phản hồi lại cách thức chăm sóc ban đầu và trái tim của họ đã đập trở lại, thì việc đột ngột bơm thêm máu và ôxy quá nhiều vào não bệnh nhân lại trở nên thực sự tồi tệ gây nên các tổn hại thần kinh. Thay vào đó, chúng ta nên điều hòa lượng ôxy cung cấp cho não, may ra nó là một giải pháp quan trọng trong hồi sức. Ý tưởng làm mát cơ thể sau khi tim ngừng đập thực sự đã xuất hiện từ vài thập kỷ trước, nhưng các nhà khoa học không chắc chắn rằng thực sự nó có tốt hay không cho sức khỏe của bệnh nhân. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các nghiên cứu chuyên sâu đã chỉ ra rằng có bằng chứng cho hay, hạ thân nhiệt đã cải thiện sự sống và phục hồi ở bệnh nhân, còn các hiệp hội chuyên nghiệp như Hội Tim mạch Mỹ (AHA) đã nhất trí áp dụng hạ thân nhiệt sau khi tuần hoàn máu của bệnh nhân được phục hồi.

Những cảnh báo

Tuy nhiên, không phải tất cả các bệnh viện đều áp dụng hạ thân nhiệt như là một phần trong giao thức chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân của họ. TS. Sam Parnia phàn nàn: “Đáng buồn là kiến thức hạ thân nhiệt đã có sẵn, hệ thống chăm sóc khá tối tân, tuy nhiên nó lại không được nhiều bệnh viện tiến hành. Không đầy 10% người Mỹ tin về lợi ích của liệu pháp làm mát cơ thể có thể cứu sống họ một khi tim ngừng đập. Trong tương lai, các giao thức hồi sức sẽ sử dụng máy móc thay vì dùng sức người để ép lồng ngực càng lâu càng tốt nhằm đảm chắc đủ lượng ôxy và máu cần thiết được truyền thẳng lên não. Việc làm mát cơ thể và giảm ôxy sau khi tim đập trở lại là một trong số các nhân tố hữu ích, làm gia tăng các cơ hội đem người đã chết hồi dương mà không gây ra các tổn thương cho não”.

Sự khôn ngoan trong hành nghề y là không phục hồi bệnh nhân khi họ đang bị tổn thương não nghiêm trọng và chỉ sống trong trạng thái hôn mê thực vật. Việc cố gắng hồi dương cho bệnh nhân sau nhiều giờ tim ngừng đập, thậm chí có thể gây rủi ro cao hơn cho chấn thương não, làm gia tăng các câu hỏi về đạo đức đối với những người đã cung cấp một giao thức hồi sức toàn diện hơn.