Theranostic - Niềm hy vọng cho những bệnh nhân ung thư di căn

Những phương pháp chẩn đoán và điều trị đích đang là "cứu cánh" cho bệnh nhân ung thư.

Kỳ diệu loại bỏ di căn chỉ sau 3 chu kỳ xạ trị

GS. Mai Trọng Khoa, nguyên Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, với các bệnh nhân ung thư đã không đáp ứng với các biện pháp điều trị hiện nay như: ung thư tuyến giáp thể biệt hóa; ung thư tuyến tiền liệt tái phát, di căn; ung thư gan, u thần kinh nội tiết... thì phương pháp điều trị tối ưu nhất hiện nay chính là Theranostic (chẩn đoán và điều trị đích).

Theo GS Khoa, phương pháp này đã được thực hiện tại nhiều nước trên thế giới và được đánh giá đạt hiệu quả cao, nhưng chưa được áp dụng tại Việt Nam.

Tuy nhiên, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu (BV Bạch Mai) đã dành nhiều thời gian nghiên cứu, học hỏi và sẵn sàng đưa vào ứng dụng phương pháp này cho bệnh nhân.

Chia sẻ về một trường hợp bệnh nhân người nước ngoài mắc bệnh ung thư tiền liệt tuyến di căn vào tháng 12/2014, đã được phẫu thuật, xạ trị, hóa trị… nhưng sau đó đã kháng tất cả phương pháp điều trị trước đó. Kết quả chụp PET/CT cho thấy, tế bào ung thư đã di căn khắp cơ thể. Bệnh nhân đang ở giai đoạn rất nặng, cuộc sống chỉ còn được tính bằng tháng...

Bệnh nhân được các bác sỹ chỉ định chẩn đoán và điều trị đích bằng cách sử dụng thuốc phóng xạ PSMA-11. Sau 3 chu kỳ tấn công bằng xạ trị, các tổn thương đã bị loại bỏ. Chất chỉ điểm ung thư này là PSA từ hơn 2.900 đã trở về bình thường.

“Trường hợp bệnh nhân này được kéo dài sự sống hơn 6 năm qua. Kết quả này cho thấy, phương pháp chẩn đoán và điều trị đích đang là cứu cánh cho bệnh nhân ung thư”, GS. TS. Mai Trọng Khoa.

Theo GS Khoa, trước đây, khi đã có chẩn đoán bệnh, chúng ta thường điều trị cho người bệnh theo nguyên tắc: “Y học phổ thông”, nghĩa là “một loại thuốc phù hợp với tất cả”, nay sang y học cá thể hóa, tức là các bệnh nhân có thể chẩn đoán bệnh giống nhau (cùng bệnh), nhưng không hẳn là có phác đồ điều trị và thuốc điều trị giống nhau, mà là thuốc và phác đồ điều trị được thay đổi cho phù hợp với từng cá thể người bệnh. Điều này đã tạo nên một cuộc cách mạng trong y học, đó là điều trị đích và điều trị miễn dịch….

Tuy nhiên, để có thể cá thể hóa cho điều trị người bệnh (tức là phải tìm được đích điều trị trên mỗi người bệnh) một cách chính xác và hiệu quả thì trước hết phải tìm được đích chẩn đoán trên chính người bệnh đó.

Xuất phát từ ý tưởng này, người ta đã đưa ra khái niệm và thuật ngữ: “Theranostic”, để chỉ một kết nối mật thiết giữa chẩn đoán và điều trị cụ thể hơn cho từng cá thể người bệnh (cá thể hóa). Từ đó tạo ra một kết quả chẩn đoán chính xác, đem lại được hiệu quả điều trị cao, an toàn và kinh tế hơn.

Phương pháp giúp tìm được "ổ khóa" ung thư

Theo bác sỹ Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu (BV Bạch Mai), các kỹ thuật điều trị ung thư từ trước đến nay chỉ tìm được tế bào ung thư, không tìm được "ổ khóa" của ung thư, không có công nghệ để phát hiện ra ổ này.

Theranostic là phương pháp kết hợp miễn dịch, điều trị đích, điều trị phóng xạ - là phương pháp cuối cùng nếu không bệnh nhân sẽ tử vong.

“Đây là xu hướng mới của học hiện đại. Do tìm được tế bào đích, phân tử đích của bệnh nhân, giúp điều trị đúng đối tượng và đánh giá sớm đáp ứng điều trị và dự phòng biến chứng. Phương pháp này đem lại một kết quả chẩn đoán chính xác, hiệu quả điều trị cao, an toàn, kinh tế cho từng cá thể điều trị”, bác sỹ Phương cho hay.

Đặc biệt, phương pháp này sẽ phát huy hiệu quả đối với một số loại ung thư như ung thư tuyến giáp thể biệt hoá; ung thư tuyến tiền liệt tái phát, di căn; ung thư gan, u thần kinh nội tiết… Đặc biệt với u thần kinh nội tiết (Net) - loại u rất khó chữa và hay tái phát vì không có thuốc đặc hiệu, đây được xem là phương pháp điều trị tối ưu nhất.

GS Khoa cũng cho biết, để có thể thực hiện được Theranostic, trước hết chúng ta phải tìm được tế bào đích, phân tử đích, mô bệnh đích… thực sự để cho mục đích vừa chẩn đoán, vừa để điều trị. Khi chúng ta sử dụng thuốc phóng xạ thì thuốc này phải gắn được đặc hiệu vào tế bào, phân tử, mô bệnh đích đã biết trước này.

Cơ chế điều trị đặc hiệu của phương pháp này chính là việc phải tìm ra được các thụ thể (receptor), hay các kháng nguyên đặc hiệu, đặc trưng đại diện riêng cho tế bào ung thư đó, được ví như một “ổ khoá”. Sau đó dùng một chất để có thể gắn đặc hiệu với các thụ thể đã được tìm thấy này, và được ví như một “chìa khoá” chỉ để dành riêng để cho duy nhất "ổ khoá" đã tìm thấy.

Điều đặc biệt là những "chìa khóa" sau khi được tiêm vào các chất đã được đánh dấu phóng xạ sẽ có thể tự tìm đến và gắn chính xác vào các tế bào khối u ác tính có các vị trí gắn đặc hiệu chỉ dành riêng cho chúng (chính là các "ổ khoá" đã được tìm thấy).

Việt Nam đã sẵn sàng triển khai, chỉ chờ có thuốc phóng xạ đặc hiệu

 

Những dấu hiệu cảnh báo ung thư dạ dày không nên bỏ qua

ung thư trực tràng và hy vọng mới từ liệu pháp miễn dịch

ung thư phổi có thể di căn đến cơ quan nào?

Nguy cơ ung thư đại tràng tăng cao do đâu?

Theo GS Khoa, nếu Việt Nam triển khai được phương pháp này, người bệnh sẽ có cơ hội kéo dài sự sống, không cần phải tốn nhiều chi phí để ra nước ngoài. "Một ca bệnh điều trị bằng phương pháp này ở nước ngoài tốn kém gấp nhiều lần điều trị ở Việt Nam, chưa kể người bệnh sẽ phải tốn kém chi phí đi lại, ăn ở trong thời gian chữa bệnh", bác sỹ Khoa cho hay. 

Hiện nay Trung tâm y học hạt nhân và Ung bướu (BV Bạch Mai) đã có đủ điều kiện về nhân lực thiết bị máy móc, cơ sở vất chất để tiến hành kỹ thuật chẩn đoán và điều trị kết hợp Theranostic. Cả bác sỹ và bệnh nhân đều mong muốn được triển khai kỹ thuật điều trị trên. Tuy nhiên, khó khăn nhất chính là cần phải có các thuốc phóng xạ đặc hiệu mà Việt Nam chưa sản xuất được.

Bác sỹ Phạm Cẩm Phương bày tỏ hy vọng trong thời gian tới Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) sẽ cấp phép để nhập loại thuốc phóng xạ này về Việt Nam, để người bệnh ung thư được tiếp cận phương pháp mới, hiện đại và kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

 

"Theranostic trong y học hạt nhân là phương pháp dựa trên xét nghiệm để chẩn đoán và tìm được đích đặc hiệu, trên cơ sơ đó để thực hiện được điều trị trúng đích đặc hiệu với cùng một thuốc phóng xạ hoặc với hai loại thuốc phóng xạ khác nhau. Nhờ đó giúp tiêu diệt đúng đích tế bào ung thư mà không ảnh hưởng đến các tế bào lành, hạn chế tối đa tác dụng phụ không mong muốn. Việc này rất có ích trong việc điều trị đúng đối tượng và đánh giá sớm đáp ứng điều trị và dự phòng biến chứng" - GS. Mai Trọng Khoa, nguyên Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu (BV Bạch Mai).