Trung Quốc thử nghiệm cấy ghép phổi lợn cho người

Ca ghép tạng được thực hiện bởi các bác sĩ tại Bệnh viện Liên kết số 1 trực thuộc Đại học Y Quảng Châu, Trung Quốc - Ảnh: Nature Medicine

Ca phẫu thuật chưa từng có

Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Y học Tự nhiên (Nature Medicine) cho biết ca ghép được thực hiện tại Bệnh viện Liên kết số 1, Đại học Y Quảng Châu (Trung Quốc). Bệnh nhân là một người đàn ông 39 tuổi bị xuất huyết não và đã được tuyên bố chết não. Sau khi gia đình đồng ý, các bác sĩ đã tiến hành thử nghiệm ghép phổi từ lợn biến đổi gene sang cơ thể anh.

Đây được xem là nỗ lực đầu tiên trên thế giới cấy ghép phổi lợn cho người. Phổi hiến tặng đến từ một con lợn được chỉnh sửa 6 gene nhằm giảm nguy cơ đào thải và được nuôi trong môi trường vô trùng, kiểm soát chặt chẽ. Ngoài ra, bệnh nhân còn được sử dụng thuốc để hạn chế nhiễm trùng và phản ứng miễn dịch.

Trong ngày đầu, phổi ghép hoạt động tương đối ổn định, không có dấu hiệu bị đào thải ngay lập tức. Nhưng rất nhanh sau đó, cơ thể xuất hiện tình trạng sưng tấy lan rộng do dịch tích tụ trong mô, có khả năng liên quan đến vấn đề tuần hoàn máu. Mặc dù phổi dường như có dấu hiệu hồi phục một phần, cuối cùng các bác sĩ phát hiện cơ thể đã bắt đầu phản ứng đào thải rõ rệt. Theo yêu cầu của gia đình, thí nghiệm kết thúc sau 9 ngày.

Thách thức đặc biệt với phổi

Các nhà khoa học cho rằng kết quả trên chứng minh được tính khả thi của việc cấy ghép phổi dị loài, tức ghép cơ quan từ loài này sang loài khác. Tuy nhiên, khó khăn vẫn còn rất lớn, đặc biệt là hiện tượng đào thải và nhiễm trùng.

Khác với tim hay thận, phổi là cơ quan tiếp xúc trực tiếp với môi trường ngoài qua mỗi nhịp thở. Điều đó đồng nghĩa với việc phổi thường xuyên phải đối mặt với vi khuẩn, virus và các tác nhân gây hại khác. Ngoài vai trò trao đổi khí, phổi còn là một trong những “cửa ngõ” của hệ miễn dịch, luôn phải phản ứng trước các mối đe dọa. Chính vì thế, việc bảo vệ một lá phổi cấy ghép khỏi đào thải hay nhiễm trùng trở nên phức tạp hơn nhiều so với những cơ quan khác.

Nhu cầu ghép tạng ngày càng cấp bách

Thí nghiệm ở Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nội tạng nghiêm trọng. Tại Mỹ, theo số liệu liên bang, có hơn 103.000 người đang chờ ghép tạng vào cuối năm ngoái, nhưng chỉ khoảng 48.000 ca được thực hiện trong năm 2024. Trung bình mỗi ngày có 13 bệnh nhân tử vong trong khi vẫn nằm trong danh sách chờ.

Trong nhiều thập kỷ, các bác sĩ đã sử dụng thành công van tim lợn cấy vào người. Gần đây, những tiến bộ trong công nghệ biến đổi gene cũng giúp mở ra triển vọng sử dụng thận và tim lợn để cấy ghép. Tuy nhiên, phổi vẫn là cơ quan đầy thách thức.

Trước kết quả nghiên cứu, nhiều bác sĩ bày tỏ sự thận trọng. TS. Ankit Bharat, trưởng khoa phẫu thuật lồng ngực tại Bệnh viện Northwestern Medicine (Mỹ), nhận định: “Chúng ta chắc chắn sẽ học được nhiều điều từ ca thử nghiệm này, nhưng tôi không nghĩ nó ngay lập tức mở ra cơ hội để tiến hành các thử nghiệm lâm sàng lớn hơn”.

Đồng quan điểm, TS. Adam Griesemer, bác sĩ phẫu thuật cấy ghép tại Bệnh viện NYU Langone (Mỹ), cho rằng cần thêm nhiều nghiên cứu, bởi “sẽ không có ai chấp nhận một lá phổi chỉ hoạt động trong 9 ngày”.

Những hướng đi mới

Ngoài việc tiếp tục cải thiện kỹ thuật biến đổi gene để giảm đào thải, một số nhà khoa học đang tìm cách khác: sử dụng phổi lợn như một “giá đỡ sinh học”. Trong phương pháp này, các tế bào gốc của người sẽ được nuôi cấy và thay thế dần các tế bào lợn, tạo ra một lá phổi lai có tính tương thích cao hơn.

Mặc dù còn ở giai đoạn đầu nhưng hướng tiếp cận này mang lại hy vọng sẽ giúp các cơ quan cấy ghép ít bị hệ miễn dịch tấn công hơn, đồng thời tận dụng được nguồn nội tạng động vật vốn dồi dào.

Các chuyên gia đồng ý rằng việc cấy ghép phổi lợn cho người vẫn chỉ ở mức thử nghiệm và còn nhiều trở ngại cần vượt qua. Nhưng xét đến nhu cầu ghép tạng ngày càng lớn, những nỗ lực này mang ý nghĩa quan trọng. Nếu một ngày nào đó các kỹ thuật được hoàn thiện, việc sử dụng nội tạng động vật biến đổi gene có thể trở thành giải pháp cứu sống hàng chục nghìn bệnh nhân mỗi năm.

 

21 ca ghép tạng trong 6 ngày – kỷ lục mới của ngành ghép tạng Việt Nam

Bệnh viện Việt Đức – đơn vị tiên phong trong lĩnh vực ghép tạng tại Việt Nam

Gặp lại bệnh nhân đầu tiên được ghép tạng từ người hiến chết não sau 14 năm

Thứ trưởng Bộ Y tế thăm các bệnh nhân ghép tạng đặc biệt tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức