WHO: Cần quan tâm đúng mức đến các bệnh lý thần kinh

Cần quan tâm đúng mức đến các bệnh lý thần kinh - Ảnh: completeneurologicalcare.com

WHO công bố Báo cáo hiện trạng bệnh lý thần kinh trên toàn cầu (Global Status Report on Neurology). Báo cáo cho thấy, hơn 3 tỷ người trên thế giới đang sống chung với ít nhất một bệnh lý thần kinh. Con số này tương đương hơn 40% dân số toàn cầu.

Đáng chú ý, mỗi năm có hơn 11 triệu người tử vong do các bệnh lý thần kinh. Đây là một trong những nhóm bệnh gây tử vong nhiều nhất thế giới. Tuy nhiên, nhóm bệnh này vẫn chưa được nhiều quốc gia quan tâm đúng mức.

Theo WHO, chỉ 63 trong tổng số 194 quốc gia thành viên (tương đương 32%) có chính sách y tế quốc gia chuyên biệt về bệnh lý thần kinh. Trong khi đó, chỉ 34 quốc gia (chiếm 18%) có ngân sách riêng cho việc phòng ngừa và điều trị. Điều này phản ánh sự thiếu hụt nghiêm trọng trong việc nhận thức và ứng phó, dù mức độ ảnh hưởng đã lên đến mức báo động.

Gánh nặng lớn nhưng bị xem nhẹ

Số liệu năm 2021 từ WHO chỉ ra 10 bệnh lý thần kinh phổ biến nhất, bao gồm: đột quỵ, tổn thương não do thiếu oxy ở trẻ sơ sinh, đau nửa đầu, Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác, bệnh thần kinh do đái tháo đường, viêm màng não, động kinh không rõ nguyên nhân, biến chứng thần kinh ở trẻ sinh non, rối loạn phổ tự kỷ và ung thư hệ thần kinh.

Phần lớn trong số này có thể được phòng ngừa hoặc điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Tuy nhiên, hệ thống y tế tại nhiều quốc gia, đặc biệt là ở các nước thu nhập thấp và trung bình, vẫn chưa đủ năng lực để đáp ứng nhu cầu thực tế.

Ông Jeremy Farrar, Trợ lý Tổng Giám đốc WHO phụ trách khối Nâng cao sức khỏe và Phòng ngừa - Kiểm soát bệnh tật (Health Promotion, Disease Prevention and Control) nhấn mạnh: “Hơn 1/3 dân số thế giới đang chịu ảnh hưởng bởi các bệnh lý liên quan đến não bộ. Nhiều người trong số đó sống ở vùng nông thôn hoặc nơi có điều kiện y tế hạn chế.”

Ông cho biết thêm, ngoài khó khăn về điều trị, người bệnh còn phải đối mặt với kỳ thị xã hội và gánh nặng tài chính. Vì vậy, các quốc gia cần xem sức khỏe não bộ là ưu tiên hàng đầu. Việc đầu tư cho hệ thống y tế liên quan đến thần kinh cần được đẩy mạnh. Quan trọng hơn, các chính sách phải đặt người bệnh và gia đình họ ở vị trí trung tâm.

Thiếu hụt nhân lực và dịch vụ y tế cơ bản

Chênh lệch về nhân lực y tế là một trong những vấn đề lớn nhất hiện nay. Tại các nước thu nhập thấp, số bác sĩ chuyên khoa thần kinh thấp hơn tới 82 lần so với các nước thu nhập cao.

Bên cạnh đó, chỉ 49 quốc gia (chiếm 25%) đưa bệnh lý thần kinh vào chương trình bảo hiểm y tế toàn dân. Điều này khiến phần lớn người bệnh phải tự chi trả chi phí điều trị. Trong khi đó, các dịch vụ thiết yếu như điều trị đột quỵ, phục hồi chức năng hay chăm sóc giảm nhẹ thường chỉ có tại các thành phố lớn. Người dân ở vùng sâu vùng xa gần như không có cơ hội tiếp cận.

Một vấn đề khác cũng đáng quan tâm là người chăm sóc bệnh nhân. Bệnh thần kinh thường đòi hỏi quá trình chăm sóc lâu dài, liên tục. Tuy nhiên, chỉ 46 quốc gia thành viên có dịch vụ hỗ trợ cho người chăm sóc và chỉ 44 quốc gia thành viên có luật bảo vệ họ.

Phần lớn người chăm sóc là phụ nữ trong gia đình. Họ không được công nhận chính thức, không có hỗ trợ tài chính và không được đào tạo đầy đủ. Điều này làm gia tăng áp lực kinh tế và bất bình đẳng giới.

Khoảng trống dữ liệu y tế

Ngoài những vấn đề về nhân lực và dịch vụ, WHO còn chỉ ra sự yếu kém trong hệ thống dữ liệu y tế. Tại nhiều quốc gia, thông tin về bệnh lý thần kinh chưa được thu thập và phân tích đầy đủ. Điều đó khiến các quyết sách y tế thiếu căn cứ, dễ dẫn đến lãng phí nguồn lực.

Việc thiếu đầu tư vào nghiên cứu cũng là rào cản lớn. Các quốc gia thu nhập thấp và trung bình thiếu ngân sách dành riêng cho nghiên cứu bệnh lý thần kinh - giảm cơ hội tiếp cận các phương pháp điều trị mới và hiệu quả hơn

WHO đề xuất lộ trình hành động

Từ năm 2022, WHO đã khởi xướng Kế hoạch hành động toàn cầu liên ngành về bệnh động kinh và các rối loạn thần kinh khác (Intersectoral Global Action Plan on Epilepsy and Other Neurological Disorders), nhằm hỗ trợ các quốc gia giải quyết thách thức này.

Lộ trình gồm 4 định hướng chính:

Một là, xem bệnh lý thần kinh là ưu tiên trong chính sách y tế quốc gia, yêu cầu cam kết mạnh mẽ và đầu tư bền vững từ cấp nhà nước.

Hai là, mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc thần kinh thông qua bảo hiểm y tế toàn dân và tăng cường năng lực hệ thống y tế.

Ba là, cải thiện sức khỏe não bộ trong suốt vòng đời, thông qua các hoạt động phối hợp liên ngành, tập trung vào cả yếu tố nguy cơ và yếu tố bảo vệ.

Bốn là, tăng cường hệ thống dữ liệu và giám sát để đảm bảo các quyết sách dựa trên bằng chứng và đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm.

Dù WHO đã vạch rõ lộ trình hành động từ năm 2022, nhưng đến nay, tiến độ thực hiện tại nhiều quốc gia vẫn còn chậm chạp. Nếu không có sự thay đổi cụ thể và đầu tư dài hạn, gánh nặng bệnh lý thần kinh sẽ tiếp tục gia tăng, đe dọa nghiêm trọng đến hệ thống y tế, kinh tế quốc dân và công bằng xã hội toàn cầu.

 

WHO cảnh báo khẩn về siro ho nhiễm độc ở Ấn Độ

Rút ngắn khoảng cách từ WHO-GMP lên các tiêu chuẩn cao hơn

WHO cảnh báo nguy cơ lây lan virus Chikungunya

Tổng Giám đốc WHO đánh giá cao chính sách y tế của Việt Nam