Văn hóa

Bạn đã thử món: cơm muối Huế?

SUCKHOE+ | Từ những nguyên liệu giản đơn bậc nhất là cơm trắng và muối, người Huế xưa đã khéo léo kết hợp để nâng tầm thành “mỹ thực” độc đáo, gửi gắm biết bao tinh hoa của vùng đất cố đô.

02/08/2025 13:09

Cơm muối Huế - đặc sắc ẩm thực cố đô - Ảnh: SVietnam

Gợi ý phim cuối tuần: Giải trí với “Họng súng vô hình”

Thu hồi một lô Gel AG Nano TP Plus không đạt tiêu chuẩn chất lượng

Có cách nào kiểm soát nhịp tim khi chạy bộ?

Podcast: Tham gia giao thông an toàn trong ngày nắng nóng

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, cụm từ "Thần Kinh" là từ ghép, bắt nguồn từ hai yếu tố “Kinh đô” và “Thần bí”. Với cách hiểu này, "đất Thần Kinh" mang nghĩa là “Kinh đô đầy tính huyền bí”. Huế đã trở thành kinh đô của các chúa Nguyễn từ thế kỷ 16, đồng thời gắn liền với nhiều câu chuyện kỳ bí.

Nhắc đến ẩm thực Huế thời xưa, người ta thường nghĩ tới các món ăn sơn hào hải vị như nem công, chả phượng, yến sào…Thế nhưng, giữa chốn cung đình vàng son ấy lại tồn tại một món ăn nghe qua vô cùng dân dã: cơm muối Huế.

Hương vị mặn mà, tinh tế của cơm muối Huế

Cơm muối Huế - đúng như tên gọi, là cơm ăn cùng các loại muối được chế biến công phu. Trong một bữa cơm muối cổ truyền, thực khách thường được dọn kèm 9 loại muối khác nhau: con số 9 mang ý nghĩa “trùng trùng cửu cửu” tượng trưng cho sự trường tồn, vững bền trong văn hóa Huế.

Mỗi loại muối là một gam màu và một thanh vị riêng. Từ những hạt muối trắng tinh khiết ban đầu, người Huế đã sáng tạo nên một mâm cơm muối đa dạng sắc màu và hương vị: đen óng của muối mè rang, đỏ thắm của muối ớt, vàng cam của muối tôm rang, nâu sậm của muối sả thịt, xanh dịu của muối tiêu chanh... Từng chén muối nhỏ gợi lên đủ cung bậc vị giác: có chén mặn mà, chén cay nồng, có vị bùi béo thơm ngậy, lại có vị ngọt dịu hay phảng phất chút chua cay. Tất cả hòa hợp nhịp nhàng, ngũ vị giao hòa để rồi đọng lại nơi hậu vị thanh thanh, sâu lắng khiến ai thưởng thức qua cũng phải ngạc nhiên, trầm trồ.

Để làm nên món cơm muối, trước hết phải có được thứ muối "chuẩn vị" - loại muối mà khi ăn thấy sạn sạn nơi đầu lưỡi và lại có vị ngọt dịu ở cổ họng. Đó là muối thường được nấu trong vại sành ở nhiệt độ cao, hơi nước bốc lên rồi lắng tụ thành những hạt muối thô, trắng tinh. Gạo để nấu cơm phải là gạo tiến vua - loại gạo de An Cựu nổi tiếng. Cơm ăn cùng muối phải được nấu bằng nồi đất của làng Phước Tích, đảm bảo hạt cơm chín nhưng không nứt nở, khô mà không sống sượng, dẻo thơm.

Còn cái “vị” riêng khác nữa…

Bày biện cơm muối Huế đậm nét cung đình - Ảnh: Tạp chí Du lịch TP.HCM

Với người Huế, “vị” không chỉ dừng lại ở cảm nhận trên đầu lưỡi mà còn là cái “gu”, cái tinh thần gửi vào món ăn. Người xưa nói rằng cơm muối biểu hiện cho “triết lý tri túc” của người Việt: biết đủ, biết quý trọng những gì giản đơn mình có để thích nghi với thiên nhiên khắc nghiệt. Thuở xưa, trong cảnh nghèo khó, chén muối vừng, muối sả đã từng nuôi sống bao thế hệ. Ấy vậy mà chính những thức ăn dân dã ấy, khi vào đến đất Huế lại thăng hoa thành ẩm thực cung đình, trở thành “đệ nhất trân phẩm” chốn ngự thiện. Cơm muối Huế vì thế vừa mang dáng dấp dân dã của bữa cơm thôn quê, vừa mang cốt cách thanh tao của đất kinh kỳ: giản dị mà vương giả, đạm bạc mà tinh tế!

Nếu coi ẩm thực là một nghệ thuật thị giác, thì cơm muối Huế đích thực là một tác phẩm sắp đặt đầy mỹ cảm. Bữa cơm muối cung đình khi dọn ra bao giờ cũng cầu kỳ, đẹp mắt như một lễ vật trang trọng. Từng loại muối được phân vào những chén nhỏ kiểu cổ, có chân đế thanh cao, rồi sắp xếp trên mâm gỗ, sứ hoặc khay đồng thành hình cánh hoa hài hòa, cân xứng. Ở giữa mâm, một niêu đất nho nhỏ chứa cơm trắng thơm phức được đặt trang trọng làm tâm điểm, xung quanh là “cánh hoa” muối với đủ màu sắc rực rỡ: từ trắng tinh khôi, vàng cam óng ánh đến xanh biếc, nâu trầm, đen huyền… tất cả cùng bung nở dưới ánh đèn như một đóa hoa khoe sắc.

Chiêm ngưỡng mâm cơm muối Huế, thực khách không chỉ cảm thấy ngon miệng mà còn cảm nhận rõ nét vẻ đẹp tinh tế, như đang thưởng lãm một “tiểu cảnh nghệ thuật” thực sự. Người Huế quan niệm rằng món ăn ngon trước hết phải đẹp - đẹp từ dụng cụ bày biện đến sự phối trí màu sắc. Để khi dâng lên tổ tiên, vua chúa xưa kia, mỗi mâm cơm đều toát lên sự kính cẩn, trang nghiêm và tinh tế rất riêng của đất Thần Kinh...

Lưu ý: Mặc dù cơm muối Huế là một nét ẩm thực độc đáo và giàu giá trị văn hóa, thực khách nên thưởng thức với lượng vừa phải, đặc biệt với người có bệnh lý liên quan đến huyết áp, tim mạch hoặc cần hạn chế muối trong khẩu phần ăn.