Những dấu ấn còn sót lại của Thu xưa

"Thu Vọng Nguyệt" không chỉ là một workshop đơn thuần mà còn là một trải nghiệm văn hóa trọn vẹn.

Từ lâu, Tết Trung thu đã là dịp để gia đình, bạn bè quây quần, sẻ chia niềm vui dưới ánh trăng rằm. Không chỉ gắn liền với hương vị ngọt ngào của bánh nướng, bánh dẻo, ngày hội trăng rằm còn khơi gợi trong lòng mỗi người những ký ức tuổi thơ êm đềm với món đồ chơi dân gian, mâm cỗ truyền thống và những giá trị văn hóa được trao truyền qua nhiều thế hệ.

Tại buổi workshop, nhà báo Vĩnh Quyên đã cùng các khách mời du hành ngược thời gian, khám phá những câu chuyện văn hóa thú vị. Mọi người đã cùng nhau tìm hiểu về nguồn gốc và ý nghĩa sâu sắc của Tết Trung thu, lý giải vì sao ngày này còn được gọi là Tết Trông trăng, cũng như khám phá những tục lệ và trò chơi dân gian đặc trưng. Buổi trò chuyện cũng làm sáng tỏ nhiều điển tích nổi tiếng như “Lý ngư vọng nguyệt” (cá chép trông trăng) và tục “ăn ốc trông trăng” của người Hà Nội xưa, mang đến một góc nhìn mới mẻ và sâu sắc về văn hóa truyền thống.

Nhắc đến Trung thu, nhiều người sẽ nhớ ngay đến đèn kéo quân – loại đèn gắn liền với ký ức của bao thế hệ. Ánh sáng lung linh xoay tròn cùng lời thơ, lời ca vang vọng từng là hình ảnh quen thuộc, gợi nhớ một thời tuổi thơ trong sáng và tinh thần yêu nước.

Trên mâm cỗ, ông Tiến sĩ giấy là hình tượng không thể thiếu. Ông tượng trưng cho khát vọng học hành, công danh, thành đạt – những giá trị cao quý mà người xưa coi trọng. Với trẻ nhỏ, sự hiện diện của ông Tiến sĩ giấy còn như một lời nhắn nhủ về ước mơ và sự nỗ lực vươn lên.

Cùng với đó là đầu sư tử bằng giấy bồi – món đồ gắn liền với những điệu múa rộn ràng đêm rằm. Khác với vẻ dữ dằn của sư tử phương Bắc, đầu sư tử Việt Nam mang nét hiền hòa, thân thiện, gần gũi, tượng trưng cho sự vui tươi, bình an. Và tất nhiên, Trung thu sẽ chẳng thể trọn vẹn nếu thiếu đèn ông sao, đèn cù, đèn cá chép – những biểu tượng mang thông điệp no ấm, hạnh phúc và niềm tin vào tương lai.

Không chỉ có đèn lồng, Trung thu xưa còn gắn liền với vô vàn món đồ chơi dân gian. Mặt nạ giấy bồi với đủ hình thù – từ nhân vật dân gian đến hình ảnh Chí Phèo, Thị Nở – đã trở thành biểu tượng quen thuộc trong những buổi rước đèn tưng bừng.

Trống ếch – làm từ da ếch, phát ra âm thanh “ộp ộp” vui tai – từng là nhạc cụ không thể thiếu trong các đoàn rước. Cùng với đó, trẻ em còn say mê với đèn quay, giỏ thiên nga bông, những món đồ chơi tưởng chừng đã thất truyền nhưng nay được các nghệ nhân tâm huyết khôi phục.

Bộ ba đồ chơi quen thuộc: thỏ đánh trống, bướm vỗ cánh và đèn đẩy cũng từng làm say lòng bao thế hệ thiếu nhi. Còn tò he – những con giống nặn từ bột với màu sắc rực rỡ là món quà nhỏ nhưng chan chứa niềm vui.

Đặc biệt, nhà báo Vĩnh Quyên và chị Phạm Thị Bích Hạnh, người sáng lập Hệ thống Quán Ăn Ngon, cũng chia sẻ thêm về nghệ nhân trẻ Đặng Văn Hậu, người đã góp phần khôi phục các bộ con giống bột. Đây là trò chơi dân gian có từ hàng chục năm trước nhưng từng bị mai một. Nhờ nỗ lực này, con giống bột không chỉ trở lại trong đời sống người Việt mà còn vươn ra quốc tế, xuất hiện trong nhiều sự kiện văn hóa tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore… như một minh chứng sinh động về bản sắc văn hóa Việt Nam.

Nếu đèn lồng và đồ chơi tạo nên không khí rộn ràng, thì mâm cỗ Trung thu lại chính là linh hồn của ngày hội. Theo truyền thống, mâm cỗ thường có hoa quả, bánh trái mang đậm hương vị Việt. Không có trái cây nhập khẩu phong phú như ngày nay, mâm cỗ xưa gắn bó với chuối, na, nhãn – những sản vật của mùa thu. Đặc biệt, nải chuối tiêu luôn hiện diện như lời cầu chúc bình an, sum vầy. Người xưa quan niệm buồng chuối với những quả xòe ra như bàn tay chở che, nâng đỡ, mang lại sự viên mãn cho gia đình.

Bên cạnh hoa quả, mâm cỗ Trung thu không thể thiếu bánh nướng, bánh dẻo. Hai thức bánh truyền thống này tượng trưng cho sự đoàn viên, hạnh phúc tròn đầy, gắn với ký ức tuổi thơ của biết bao thế hệ.

Ngày nay, mâm cỗ Trung thu đã được biến tấu hiện đại với hoa quả nhập khẩu, bánh đa dạng hương vị, nhưng hình ảnh nải chuối xanh, quả na ngọt và cặp bánh nướng – bánh dẻo vẫn gợi nhắc về cái hồn mộc mạc, đậm đà bản sắc Việt trong đêm rằm tháng Tám.

Từ ánh sáng lung linh của đèn kéo quân, tiếng trống ếch rộn ràng, đến mâm cỗ giản dị với nải chuối tiêu xanh, tất cả tạo nên bức tranh Trung thu đậm chất Việt. Đó không chỉ là ký ức tuổi thơ của mỗi người, mà còn là di sản văn hóa cần được gìn giữ và trao truyền. Trong vòng quay hối hả của đời sống hiện đại, Trung thu truyền thống vẫn nhắc nhở chúng ta về giá trị của tình thân, của sự sum vầy, và trên hết, về niềm tự hào được làm người Việt.

 

Podcast: Cách lựa chọn và bảo quản bánh Trung thu an toàn

Ăn bánh Trung thu thế nào để không lo tăng cân?

Cách làm chó bưởi siêu dễ thương bày cỗ Trung thu

Cùng tìm hiểu nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết Trung thu ở Việt Nam