Doanh nghiệp ồ ạt "xóa sổ" sản phẩm: Tự làm sạch hay né tránh?

Không ít thương hiệu quen thuộc với người tiêu dùng Việt đã chủ động xin tự thu hồi giấy đăng ký công bố sản phẩm - Ảnh minh họa.

Cơn bão thu hồi và sự hoang mang của dư luận

Thời gian qua, chỉ riêng ở Trung ương, Cục Quản lý Dược và Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) đã liên tiếp có các văn bản thông báo thu hồi hiệu lực giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm của nhiều sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, thực phẩm chức năng. Trong một số ngày cao điểm, riêng Cục Quản lý Dược đã ra 7 quyết định thu hồi gần 300 phiếu công bố mỹ phẩm nhập khẩu, bao gồm kem chống nắng, sữa tắm, sữa rửa mặt…

"Theo các quyết định của Cục Quản lý Dược công bố, việc thu hồi phiếu công bố sản phẩm chủ yếu do các doanh nghiệp nhập khẩu mỹ phẩm chủ động thực hiện. Đáng chú ý, trong danh sách có nhiều thương hiệu lớn như Dove, Bioderma,… khiến người tiêu dùng không khỏi hoang mang."

Tuy nhiên, đại diện các thương hiệu này đã nhanh chóng lên tiếng trấn an. Unilever Việt Nam, đơn vị sở hữu thương hiệu Dove, khẳng định các sản phẩm chính hãng của họ vẫn đang được phân phối hợp pháp, đầy đủ giấy phép và có tem chống hàng giả. Tương tự, Bioderma Việt Nam cho biết các sản phẩm chính hãng đều được nhập khẩu chính ngạch và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật.

Không chỉ ngành mỹ phẩm, thị trường thực phẩm chức năng cũng đang chứng kiến làn sóng tự thu hồi lớn nhất từ trước đến nay. Gần đây nhất, Cục An toàn thực phẩm đã ra quyết định thu hồi hiệu lực đăng ký bản công bố của hàng chục sản phẩm, trong đó có tới 10 sản phẩm của Công ty Cổ phần Dược phẩm Trumpharmaco (địa chỉ: Số 36 ngõ 23 phố Nhật Tảo, phường Đông Ngạc, quận Bắc Từ Liêm, thành phố Hà Nội, Việt Nam) - đây đều là các sản phẩm bảo vệ sức khỏe đã được đăng ký trong nhiều năm qua và hiện không còn kế hoạch lưu hành tiếp, cũng như sản phẩm Siro Ăn Ngon – đăng ký công bố từ năm 2019, dành cho trẻ em của Công ty TNHH Thương mại Quốc tế Á Mỹ (địa chỉ: Số 43 tổ 43 phố Trần Bình, phường Mai Dịch, quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội, Việt Nam).

Đặc biệt, Công ty TNHH Bayer Việt Nam (địa chỉ: 118/4 Amata, Khu công nghiệp Long Bình, thành phố Biên Hoà, tỉnh Đồng Nai, Việt Nam) cũng thu hồi giấy công bố sản phẩm Berocca Performance Mango – loại vitamin bổ sung quen thuộc với người dùng Việt. Đại diện Bayer Việt Nam khẳng định việc thu hồi là do thay đổi chiến lược thương mại, không liên quan đến chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, thông tin vẫn gây không ít lo ngại cho người tiêu dùng.

Trách nhiệm xã hội hay "bài toán" né tránh?

Việc doanh nghiệp chủ động thu hồi công bố sản phẩm có thể xuất phát từ nhiều lý do. Một mặt, đây là hành động thể hiện trách nhiệm xã hội, chủ động "dọn dẹp" danh mục sản phẩm không còn kinh doanh hoặc có những thay đổi trong chiến lược.

Mặt khác, không loại trừ khả năng một số đơn vị chọn “đi trước một bước” để né tránh các đợt hậu kiểm và xử phạt nếu có dấu hiệu vi phạm về chất lượng, thành phần hay công dụng.

Theo quy định hiện hành về quản lý mỹ phẩm, chỉ các sản phẩm mỹ phẩm đã được cấp số tiếp nhận phiếu công bố mới được phép lưu hành. Bất kể doanh nghiệp nào đứng tên công bố, dù không phải nhà sản xuất cũng phải chịu toàn bộ trách nhiệm pháp lý về chất lượng, an toàn và hiệu quả sản phẩm. Mỗi phiếu công bố có hiệu lực 5 năm và có thể bị thu hồi nếu doanh nghiệp không gia hạn, không còn nhu cầu lưu hành, hoặc phát hiện vi phạm.

Trao đổi với báo chí, TS. Tạ Mạnh Hùng - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược cho biết, việc sản phẩm mỹ phẩm do một doanh nghiệp đăng ký công bố bị thu hồi số tiếp nhận không có nghĩa là sản phẩm đó không được lưu thông trên thị trường, bởi có thể có nhiều doanh nghiệp khác cũng được chủ sở hữu ủy quyền phân phối sản phẩm, trừ trường hợp được ủy quyền độc quyền.

Ông Hùng nhấn mạnh, việc tự thu hồi không có nghĩa là thoát khỏi trách nhiệm. Nếu có vi phạm về công dụng, thành phần, hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe người dùng, doanh nghiệp vẫn có thể bị xử phạt và buộc thu hồi toàn bộ sản phẩm khỏi thị trường.

Đối với thị trường thực phẩm chức năng, Nghị định 15/2018/NĐ-CP cũng đã quy định rõ: mọi tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm bảo vệ sức khỏe đều phải đăng ký bản công bố sản phẩm trước khi lưu hành. Doanh nghiệp cũng được phép tự đề xuất thu hồi nếu ngừng sản xuất, phát hiện lỗi chất lượng hoặc thay đổi chiến lược.

Khi giấy tiếp nhận đăng ký công bố sản phẩm bị thu hồi, đồng nghĩa với việc các sản phẩm không được sản xuất, kinh doanh, phân phối trên thị trường. Doanh nghiệp phải thông báo cho hệ thống phân phối, dừng quảng cáo, thu hồi tài liệu truyền thông và xử lý hàng tồn kho.

Trong trường hợp doanh nghiệp tự nguyện thu hồi giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm vì lý do thương mại, không liên quan đến chất lượng, người tiêu dùng vẫn có thể sử dụng nếu sản phẩm còn hạn và không có dấu hiệu bất thường. Người dùng cũng cần thận trọng hơn, chỉ mua các sản phẩm có thông tin công bố hợp lệ, tra cứu trên website chính thức của Cục An toàn Thực phẩm – Bộ Y tế để đảm bảo an toàn.

Tuy nhiên, thực tế lại tồn tại một khoảng cách lớn. Hậu quả dễ thấy nhất là sự hoang mang của người tiêu dùng. Một sản phẩm quen thuộc, được quảng cáo rộng rãi, bỗng dưng "biến mất" khỏi danh mục hợp pháp khiến niềm tin của họ vào toàn bộ thị trường bị suy giảm nghiêm trọng. Vấn đề trở nên phức tạp hơn khi việc thực thi thu hồi không hề đơn giản. Quy định yêu cầu doanh nghiệp phải thông báo và thu hồi sản phẩm, nhưng việc giám sát điều này trong một hệ thống phân phối đa kênh, phức tạp và thiếu đồng nhất như ở Việt Nam là một thách thức khổng lồ.

Rõ ràng, việc các doanh nghiệp chủ động thu hồi phiếu công bố cho các sản phẩm không còn phù hợp là tín hiệu tích cực. Nó cho thấy nỗ lực "tự làm sạch" để thị trường phát triển lành mạnh hơn. Tuy nhiên, để hành động này thực sự hiệu quả và bảo vệ người tiêu dùng, chỉ quyết định trên giấy là chưa đủ. Trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc vẫn còn len lỏi trên thị trường, sự vào cuộc mạnh mẽ từ cơ quan quản lý là điều cần thiết để lấy lại niềm tin người tiêu dùng.

Theo DS. Nguyễn Xuân Hoàng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam (VAFF), cơ quan quản lý cần thay đổi tư duy, hướng tới hậu kiểm nhưng phải đi kèm với hệ thống chế tài và tiêu chuẩn phù hợp, đủ mạnh để xử lý nghiêm các vi phạm, bao gồm cả phạt tiền và truy cứu trách nhiệm hình sự. Ông cũng đề xuất cần tăng cường tuyên truyền để người tiêu dùng trở thành một mắt xích quan trọng trong việc giám sát thị trường, đồng thời cần có sự minh bạch về thông tin sản phẩm, tiêu chuẩn và quy chuẩn. Cơ quan quản lý cần công bố danh sách các đơn vị kiểm nghiệm uy tín, công khai thông tin sản phẩm trên website và đảm bảo sự liên thông dữ liệu giữa các cấp quản lý. 

 

“Mũi nhọn” trong cuộc chiến chống lại “ma trận hàng giả”

Hơn 34.000 vụ vi phạm bị xử lý, Thủ tướng yêu cầu mở đợt cao điểm chống hàng giả

Buôn lậu, hàng giả tại TP.HCM: Nhiều phương thức, thủ đoạn phức tạp

Đối phó với vấn nạn buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả