Dựng tượng đài và bệnh thành tích

Tại huyện Hoằng Hóa, Thanh Hóa, có một tượng đài lớn nằm trên khuôn viên rộng tới hơn 12 nghìn mét vuông. Khi đến thăm nơi đây, người viết không khỏi bất ngờ vì giữa vùng quê còn nhiều khó khăn bỗng xuất hiện một khu công trình hoành tráng vốn chỉ bắt gặp ở những địa điểm lịch sử, văn hóa hay trung tâm chính trị của các tỉnh, thành.

Khu tượng đài hoành tráng ấy là để tôn vinh các lão dân quân tại Hoằng Hóa với chiến công bắn hạ không chỉ 1 mà tới 2 máy bay Mỹ trong kháng chiến chỉ bằng súng trường bộ binh. Một tượng đài hoành tráng cỡ ấy là hoàn toàn xứng đáng cho chiến công mà các lão dân quân đóng góp cho công cuộc bảo vệ tổ quốc. Thậm chí, nhiều ý kiến đang tiếp tục được đưa ra để ghi nhận tốt hơn chiến công của các lão dân quân Hoằng Hóa năm nào. Những lão dân quân anh hùng chắc không hề nghĩ đên chuyện được dựng tượng đài khi giương súng bắn máy bay địch.

Tượng đài Lão dân quân tại Hoằng Hóa, Thanh Hóa

Đấy là tượng đài hữu hình trong những tượng đài trên khắp cả nước. Nhưng ngoài những tượng đài hữu hình, vẫn còn vô vàn những tượng đài trong lòng dân.

Cách đây gần một năm, khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp về với cõi vĩnh hằng, đã có nhiều ý kiến về việc phong tặng danh hiệu Anh hùng dân tộc, Nguyên soái…. Nhưng chưa và chắc là không có một danh hiệu chính thức nào được phong tặng bởi danh hiệu cao quý nhất chính là “tượng đài” trong lòng người dân như cách giải thích của đại diện các cơ quan chức năng. Đại tướng đã có được điều ấy trong lòng hàng triệu con dân nước Việt.

Với người nước ngoài, khi viết về Đại tướng, họ coi ông là 1 trong 10 viên tướng lừng lẫy nhất trong lịch sử thế giới. Bách khoa toàn thư của Mỹ khi nói về quân hàm của ông đã viết rằng Võ Nguyên Giáp là “đại tướng 5 sao” để nói đến một phẩm hàm tột đỉnh, mặc dù trên vai ông luôn luôn là quân hàm mang bốn ngôi sao năm cánh như nhiều vị đại tướng Việt Nam và thế giới khác.

Nói thế để thấy, sự ghi nhận không phải lúc nào cũng chỉ bằng những danh hiệu, giải thưởng… Sự ghi nhận tốt nhất đôi khi chính là kết quả mà chúng ta làm được cho cộng đồng và được cộng đồng ghi nhận.

Mới đây, một vị Tư lênh ngành trong cuộc họp với Quỹ phòng chống Tác hại thuốc lá Quốc gia đã có chỉ đạo yêu cầu xây dựng Quỹ thành kiểu mẫu điển hình của khu vực. Đương nhiên, để trở thành kiểu mâu điển hình, được khu vực công nhận như mong muốn của vị Tư lệnh ngành ấy, chúng ta phải đạt được những kết quả nhất định trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá.

Nhưng với một quốc gia mà tỷ lệ hút thuốc lá còn cao, tình trạng hút thuốc lá nơi công cộng vẫn còn phổ biến thì kết quả giảm bao nhiêu thì sẽ được coi là điển hình? Làm thế nào để giảm con số hàng nghìn người chết vì thuốc lá mỗi năm; con số hàng triệu người bị tác động về sẽ khỏe trong cộng đồng (dù trong số họ có nhiều người bị ảnh hưởng thụ động từ khói thuốc)?

Còn nhớ, đầu tháng 7, Việt Nam là 1 trong 5 quốc gia được báo cáo điển hình về cải thiện chất lượng chăm sóc bà mẹ, trẻ em. Chính vị tư lệnh ngành kể trên đã có vinh dự được đứng lên “khoe” với các đồng nghiệp thế giới về thành quả mà chúng ta đã đạt được.

Nhưng thực trạng chăm sóc bà mẹ, trẻ em của Việt Nam thế nào? Liệu chất lượng chăm sóc bà mẹ chỉ được đo lường bằng số ca sinh thành công/số ca tử vong hay chất lượng chăm sóc bà mẹ trước, trong và sau sinh nở mới cần được quan tâm? Liệu thực trạng sức khỏe sinh sản của bà mẹ đã tốt như bức tranh màu hồng? Hay liệu thực trạng trẻ em thể thấp còi ở Việt Nam vẫn còn ở mức cao có là điều để chúng ta dám tự hào?

Một vị bác sỹ nổi tiếng từng nói, việc của ông là cứu chữa hết sức mình cho bệnh nhân. Ông không quan tâm đó có phải là ca mổ tim thành công đầu tiên, ca can thiệp bệnh nhân nhi nhỏ tuổi nhất… hay không mà việc bệnh nhân của ông được cứu chữa mới là điều quan trọng nhất. Những gì diễn ra sau đó chỉ là sự ghi nhận của ngành hay cộng đồng.

Nếu theo cách suy nghĩ ấy, việc cải thiện chất lượng chăm sóc bà mẹ, trẻ em hay việc phòng chống tác hại của thuốc lá có trách nhiệm không nhỏ của ngành y tế. Việc có được ghi nhận là điển hình hay không sẽ không quan trọng bằng kết quả và tác động thực tế của công tác phòng chống tác hại của thuốc lá…

Hay bệnh thành tích nên cứ cần phải có danh hiệu “kiểu mẫu”?