Quả kỷ tử: Lợi ích cho miễn dịch, thị lực và trao đổi chất

Kỷ tử là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Khi truyền thống và hiện đại gặp nhau

Kỷ tử hay còn gọi là Lycium barbarum, đã được sử dụng trong y học cổ truyền hơn 2.000 năm. Trong dân gian, loại quả đỏ nhỏ này thường được nhắc đến như một phương thuốc bổ cho gan và thận, giúp làm sáng mắt, chống mệt mỏi và hỗ trợ người mắc đái tháo đường. Những ứng dụng truyền thống ấy nay được đặt dưới góc nhìn của các nghiên cứu hiện đại, và nhiều trong số đó đã được xác nhận bằng dữ liệu khoa học.

Thành phần dinh dưỡng và hợp chất hoạt tính

Một trong những lý do khiến kỷ tử được mệnh danh là “siêu trái cây” chính là thành phần dinh dưỡng đa dạng. Chỉ 100gr quả khô đã cung cấp 5–14% protein, một lượng chất xơ đáng kể, cùng nhiều vitamin và khoáng chất thiết yếu như vitamin A, vitamin C, riboflavin, sắt, kali và selen.

Đặc biệt, kỷ tử giàu các hợp chất hoạt tính sinh học, trong đó đáng chú ý nhất là polysaccharides Lycium barbarum (LBP). Chúng chiếm 5–8% trọng lượng quả khô và được chứng minh có vai trò quan trọng trong điều hòa miễn dịch cũng như chuyển hóa năng lượng. Ngoài ra, kỷ tử còn là một trong những nguồn zeaxanthin tự nhiên dồi dào, carotenoid gắn liền với sức khỏe võng mạc và khả năng chống lại tác hại của ánh sáng xanh.

Điều hòa miễn dịch tự nhiên

Điểm nổi bật của LBP là khả năng điều hòa miễn dịch hai chiều. Nói cách khác, chúng có thể kích thích phản ứng miễn dịch khi cơ thể bị suy yếu, đồng thời làm dịu phản ứng quá mức để tránh gây viêm hại. Cơ chế này được giải thích nhờ tác dụng giống như prebiotic: LBP không được tiêu hóa trực tiếp mà được vi khuẩn có lợi trong ruột lên men, tạo ra axit béo chuỗi ngắn giúp củng cố hàng rào ruột, hạn chế viêm toàn thân và nâng cao khả năng bảo vệ tự nhiên của cơ thể.

Trong các mô hình động vật mắc viêm loét đại tràng, bổ sung LBP đã cải thiện đáng kể hệ vi sinh đường ruột, giảm các chất gây viêm và phục hồi cấu trúc bảo vệ niêm mạc. Điều này mở ra hướng ứng dụng tiềm năng của kỷ tử trong các bệnh liên quan đến rối loạn miễn dịch.

Chống oxy hóa, chống lão hóa và bảo vệ thị lực

Ngoài tác dụng lên hệ miễn dịch, kỷ tử còn nổi tiếng với khả năng chống oxy hóa. Các hợp chất của quả này giúp loại bỏ gốc tự do gây lão hóa tế bào, đồng thời kích hoạt các enzyme phòng vệ nội sinh như superoxide dismutase và catalase. Nhờ đó, kỷ tử có thể góp phần bảo vệ da, thần kinh và các cơ quan dễ tổn thương khi tuổi tác tăng lên.

Riêng với mắt, zeaxanthin trong kỷ tử được chứng minh tích tụ tại điểm vàng của võng mạc. Tại đây, nó hoạt động như một bộ lọc ánh sáng xanh, đồng thời là chất chống oxy hóa cục bộ mạnh mẽ, giúp bảo vệ mắt khỏi thoái hóa điểm vàng, nguyên nhân phổ biến gây mù lòa ở người cao tuổi.

Hỗ trợ trao đổi chất và sức khỏe tim mạch

Một phân tích tổng hợp các thử nghiệm lâm sàng năm 2021 cho thấy, việc sử dụng kỷ tử thường xuyên có thể cải thiện đáng kể các chỉ số liên quan đến mỡ máu và đường huyết. Cụ thể, kỷ tử giúp giảm triglyceride và cholesterol “xấu” LDL, đồng thời làm tăng cholesterol “tốt” HDL. Ngoài ra, quả này còn góp phần hạ đường huyết lúc đói, hỗ trợ bệnh nhân tiểu đường trong kiểm soát đường máu.

Cơ chế được cho là nhờ kỷ tử giúp cải thiện độ nhạy insulin và hỗ trợ chức năng tuyến tụy. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng còn gợi ý tác dụng bảo vệ tim mạch rộng hơn, như điều hòa huyết áp, nhưng bằng chứng trên người vẫn chưa đủ mạnh để kết luận chắc chắn.

Lợi ích cho não bộ và tâm trạng

Không chỉ ảnh hưởng đến chuyển hóa, kỷ tử còn tác động đến hệ thần kinh. Các thử nghiệm lâm sàng sử dụng nước ép kỷ tử chuẩn hóa ghi nhận sự cải thiện về mức độ tỉnh táo, khả năng tập trung và chất lượng giấc ngủ. Người dùng cũng báo cáo cảm giác bớt căng thẳng và mệt mỏi. Điều này phù hợp với các dữ liệu tiền lâm sàng cho thấy kỷ tử có đặc tính bảo vệ thần kinh và điều hòa viêm thần kinh.

Lưu ý về an toàn và tương tác thuốc

Dù mang lại nhiều lợi ích, kỷ tử không phải lúc nào cũng an toàn tuyệt đối. Loại quả này đã được ghi nhận có thể tương tác với warfarin, một thuốc chống đông máu, làm tăng nguy cơ chảy máu. Ngoài ra, việc kết hợp kỷ tử với thuốc hạ đường huyết hoặc hạ huyết áp cũng có thể làm tăng tác dụng của thuốc, gây hạ đường huyết hoặc hạ huyết áp quá mức.

Phụ nữ mang thai được khuyến cáo tránh dùng kỷ tử do chứa betaine có khả năng kích thích co bóp tử cung. Một vấn đề khác là chất lượng sản phẩm: tại nhiều thị trường, kỷ tử được bán dưới dạng thực phẩm bổ sung, không phải thuốc, nên chưa được quản lý chặt chẽ về an toàn và hiệu quả. Người tiêu dùng nên chọn sản phẩm từ nguồn uy tín và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Với thành phần giàu dinh dưỡng và nhiều hợp chất hoạt tính, kỷ tử cho thấy tiềm năng lớn trong hỗ trợ miễn dịch, bảo vệ thị lực, cải thiện trao đổi chất và nâng cao tinh thần. Tuy nhiên, phần lớn bằng chứng hiện nay vẫn dựa vào nghiên cứu tiền lâm sàng hoặc các thử nghiệm nhỏ, ngắn hạn. Trong tương lai, những nghiên cứu quy mô lớn, dài hạn và có kiểm soát tốt sẽ là chìa khóa để khẳng định chắc chắn hơn về tác dụng của loại “siêu trái cây” này.

 

Dùng câu kỷ tử thế nào để kiểm soát đái tháo đường?

Người bệnh đái tháo đường uống trà câu kỷ tử được không?

Người bệnh đái tháo đường có uống được câu kỷ tử không?

7 lợi ích thần kỳ từ trứng chim cút