Tâm thức

Sự tích về ngày Tết ông Công ông Táo

SUCKHOE+ | Trong đời sống văn hóa tín ngưỡng của người Việt, ngày 23 tháng Chạp hàng năm có nghi lễ cổ truyền cúng tiễn Thần Táo quân về chầu trời dựa trên sự tích từ xa xưa.

09/02/2015 16:10

Bộ mũ áo, hia hài của hai Táo ông và một Táo bà là vật không thể thiếu trong nghi lễ cúng 23 tháng Chạp Âm lịch hàng năm

Cách bày mâm cúng ông Công ông Táo

Chợ hoa Tết Hàng Lược - nét văn hóa đẹp giữa lòng Thủ đô

Người dân được đi bộ trên cầu Nhật Tân xem pháo hoa

Cuối tuần làm dưa món thật ngon chuẩn bị đón Tết

Nghi lễ cúng 23 tháng Chạp từ đâu mà có?

Tục thờ cúng Thần Táo quân bắt nguồn từ văn hoá Trung Hoa ảnh hưởng sang Việt Nam. Người ta cho rằng, đó là thời điểm kết thúc một năm lao động bận rộn và tiễn Thần Táo quân lên báo cáo trên Thiên đình. Nhà nào cũng thực hiện nghi lễ cúng Thần Táo quân vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm nhưng ít ai biết đến sự tích về ngày lễ tiễn Táo quân lên chầu trời.

Ba sự tích tương truyền về Thần Táo quân

Sự tích 1 về Táo ông, Táo bà

Tương truyền có hai vợ chồng vì quá nghèo khổ nên phải bỏ nhau để đi tha phương cầu thực. Người vợ may mắn nên lấy được một anh chồng giàu, có của ăn của để, người chồng thì trở thành kẻ hành khất kiếm sống qua ngày.

Năm ấy vào đúng ngày 23 tháng Chạp, người vợ đang lúi húi đốt vàng mã ngoài sân thì có một người ăn xin ăn mặc tả tơi, nhem nhuốc bước vào, nhận ra đó chính là người chồng cũ mà mình từng yêu thương nên người vợ động lòng. Nhanh chóng vào nhà lấy tiền bạc, cơm gạo ra cho.

Người chồng mới nhìn thấy, biết chuyện, nổi cơn ghen nghi ngờ vợ. Khó xử, tuyệt vọng vì không giải thích cho chồng mới hiểu, người vợ lao vào bếp lửa tự vẫn. Người chồng cũ vì vẫn còn yêu thương, đau xót cũng nhảy vào chết theo. Người chồng mới vì ân hận nên cũng nhảy vào đám lửa đỏ rực.

Lúc ấy, trời xanh trên cao cảm động bởi tình nghĩa sâu nặng của ba người nên phong làm vua bếp. Và từ đó, dân gian mới có câu ca rằng:

"Thế gian một vợ một chồng

Chẳng như vua bếp hai ông một bà"

Cách bày mâm cúng ông Công ông Táo

Tết ông Công ông Táo: Cúng thế nào mới đúng?

Nghi lễ cúng Tết Hàn Thực

Vui nghỉ lễ, chớ sa đà bia rượu...

Nên đọc

Sự tích 2 về ngày lễ ông Công ông Táo

Câu chuyện kể về đôi vợ chồng Thị Nhi và Trọng Cao, ăn ở với nhau mặn nồng tha thiết, nhưng mãi không có một mụn con. Dần dà, Trọng Cao thường kiếm cớ dằn vặt vợ. Một hôm, chỉ vì một chuyện nhỏ, Trọng Cao gây thành chuyện lớn, đánh Thị Nhi và đuổi đi. Thị Nhi bỏ nhà, lang thang đến một xứ khác và sau đó gặp Phạm Lang. Phải lòng nhau, hai người kết thành vợ chồng. Phần Trọng Cao, sau khi nguôi giận thì quá ân hận, nhưng vợ đã bỏ đi xa rồi. Cuối cùng, Trọng Cao quyết tâm đi tìm vợ về.

Ngày này qua tháng nọ, tìm mãi, hết gạo hết tiền, Trọng Cao phải làm kẻ ăn xin dọc đường. Vào đúng ngày 23 tháng Chạp, Thị Nhi đang đốt vàng mã ngoài sân, một hành khất vào ăn xin. Thị Nhi nhận ra người chồng cũ của mình, động lòng thương đem gạo ra cho. Bị Phạm Lang nghi ngờ, Thị Nhi lấy làm xấu hổ đâm đầu vào đống lửa đang đốt mã mà tự tử. Trọng Cao cảm tình ân nghĩa cũng lao vào lửa mà chết theo, Phạm Lang vì mối tình thương vợ, cũng nhảy vào cùng chết.

Trên cao Ngọc Hoàng thượng đế đã chứng kiến hết câu chuyện nên phong cho ba người mỗi người một chức vụ khác nhau: Phạm Lang là Thổ Công trông lo việc bếp, Trọng Cao là Thổ Địa trông nom việc nhà, Thị Nhi là Thổ Kỳ trong nom việc chợ búa.

Sự tích về Tết ông Công ông Táo nói lên ý nghĩa của tình phu thê, sống chết cùng nhau

Sự tích 3 về Táo quân

Xưa có hai vợ chồng nghèo, chồng đi buôn, vợ làm ruộng nên chồng thường xa nhà thỉnh thoảng mới về, đôi khi đi suốt năm mới về. Rồi một chuyến đi biền biệt không tin tức, không tiền bạc gởi về. Người vợ chờ cả 10 năm vẫn biệt tích. Sau đó người vợ lấy một người chồng khác làm nghề săn bắn, người này nuôi một đầy tớ tên là Lốc.

Một hôm chồng mới và đầy tớ đi săn vắng nhà, đột nhiên người chồng cũ trở về và cho biết sở dĩ đi biền biệt là vì gặp giặc bắt lưu lạc trong rừng nay mới trốn thoát về được. Người vợ chỉ còn biết ôm chồng cũ khóc than và dọn cơm rượu mời ăn. Khi chồng mới sắp về người vợ đưa chồng cũ ra đống rơm ẩn tạm. Chủ và tớ đi săn về được một con cầy, chồng liền giục vợ đi sắm mọi thứ để làm một bữa.

Trong khi người vợ đi vắng, người chồng và đầy tớ đốt đống rơm để thui cầy. Lửa vô tình đốt cháy thiêu người chồng cũ đang ngủ say. Giữa lúc đó, người vợ về thấy thế, rất đau đớn, tự cảm thấy như thể vì mình mà chồng cũ chết, nên nhảy vào đống lửa chết theo.

Người chồng mới thương tiếc vợ, cũng đâm đầu vào lửa. Người đầy tớ vừa thương chủ vừa hối hận vì chính tay mình châm lửa thiêu chết người cũng nhảy nốt vào lửa chết theo.

Ba vợ chồng sau đó được Diêm Vương cho hóa làm ba ông đầu rau. Còn người đầy tớ được hóa làm đồ dùng chặn đống nhấm, quen gọi là "thằng Lốc", trong tranh vẽ Táo quân, thường thấy vẽ người đầy tớ đứng cạnh ba người.

Ý nghĩa của sự tích Táo quân
Cả 3 tích truyện tuy có nhân vật hoàn cảnh khác nhau, nhưng đều có một điểm chung là những nhân vật đều sống có nghĩa có tình. Người Việt xưa không chấp nhận việc đa phu, một bà hai ông. Tuy nhiên, điều mà tích truyện nhắc tới không phải là cái lý, nhưng là cái tình nghĩa phu thê, sống chết cùng nhau. Bên cạnh đó, các sự tích còn nhấn mạnh vai trò của bếp lửa trong mỗi gia đình. Bếp lửa ngoài công dụng nấu chín thực phẩm, còn là nơi cả gia đình quây quần bên nhau.

Đỗ Ngoan H+ (Tổng hợp)