“Tiêm” vaccine bằng chỉ nha khoa?

Nghiên cứu cho thấy đưa vaccine vào cơ thể thông qua chỉ nha khoa có thể có công dụng tương tự việc tiêm vaccine thông thường.

Cơ chế hoạt động của “vaccine chỉ nha khoa”

Kết quả nghiên cứu được công bố gần đây trên tạp chí Kỹ thuật Y sinh Tự nhiên (Nature Biomedical Engineering), cho thấy khi phủ peptide (chuỗi các acid amin) vaccine cúm lên chỉ nha khoa không sáp và đưa vào khe nướu, các thành phần vaccine có thể thấm qua lớp biểu mô nối (mô mỏng nằm sâu giữa răng và nướu). Khác với các mô lót khác trong khoang miệng, biểu mô nối không có lớp màng chắn dày, cho phép tế bào miễn dịch tiếp nhận kháng nguyên dễ dàng hơn.

Kỹ thuật này đã được thử nghiệm trên mô hình động vật và cho thấy khả năng kích hoạt sản sinh kháng thể không chỉ trong máu mà còn ngay tại bề mặt niêm mạc của mũi và phổi, những cửa ngõ xâm nhập phổ biến của virus cúm, SARS-CoV-2 và nhiều tác nhân gây bệnh khác.

Đồng tác giả nghiên cứu, GS. Harvinder Singh Gill từ Đại học North Carolina (Mỹ), giải thích rằng vaccine dạng tiêm truyền thống chủ yếu tạo miễn dịch trong máu, trong khi việc tiêm qua niêm mạc tạo thêm một lớp phòng vệ ngay tại nơi mầm bệnh tiếp xúc đầu tiên, giúp cơ thể chống nhiễm trùng hiệu quả hơn.

Hiệu quả so với các phương pháp tiêm chủng khác

Các nhà khoa học đã so sánh 3 cách đưa vaccine vào cơ thể: qua chỉ nha khoa, đặt dưới lưỡi và tiêm vào niêm mạc mũi. Kết quả cho thấy phương pháp dùng chỉ nha khoa tạo ra phản ứng kháng thể trên bề mặt niêm mạc tốt hơn đáng kể so với đường uống dưới lưỡi và đạt hiệu quả bảo vệ tương đương với tiêm qua niêm mạc mũi.

Ngoài vaccine cúm peptide, nhóm nghiên cứu cũng thử nghiệm thêm 3 loại vaccine khác gồm vaccine protein, vaccine virus bất hoạt và vaccine mRNA. Ở cả 4 loại, chỉ nha khoa đều kích thích phản ứng miễn dịch mạnh mẽ trong máu và tại niêm mạc, mở ra tiềm năng ứng dụng rộng rãi cho nhiều loại bệnh truyền nhiễm.

Bước tiến hướng tới tiêm chủng “không kim”

Hiện tại, phương pháp này mới được chứng minh trên động vật, nhưng nhóm nghiên cứu đang lên kế hoạch thử nghiệm trên người bằng cách sử dụng tăm bông để đưa vaccine đến biểu mô nối. GS. Gill nhận định kỹ thuật này đơn giản, chi phí tương đương với các phương pháp tiêm hiện tại và có thể khắc phục nỗi sợ kim tiêm của nhiều người.

Một số chuyên gia khác cũng đánh giá đây là “phương pháp tiêm chủng đầy hứa hẹn” vì tránh được cảm giác đau và khó chịu khi tiêm. Theo đó, các thành phần vaccine trong chỉ nha khoa có thể xuyên qua biểu mô nối và kích hoạt phản ứng miễn dịch toàn thân, giúp cải thiện khả năng chấp nhận tiêm chủng của người dân nếu kết quả thử nghiệm ở người thành công.

Những hạn chế và thách thức cần giải quyết

Dù có triển vọng lớn nhưng phương pháp này vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ chưa mọc răng sẽ không phù hợp với kỹ thuật này. Bên cạnh đó, chưa rõ hiệu quả tiêm chủng ở người mắc bệnh nướu răng hoặc nhiễm trùng miệng ra sao, và nguy cơ viêm tại chỗ khi đưa vaccine vào mô nướu có thể dẫn đến tác dụng phụ không mong muốn.

Các nhà khoa học cũng chưa xác định được chính xác đường di chuyển của thành phần vaccine từ nướu đến mô miễn dịch và cơ chế tạo kháng thể. Để được ứng dụng lâm sàng, phương pháp này phải chứng minh được hiệu quả tương đương với tiêm bằng kim truyền thống và đảm bảo an toàn lâu dài.

Được biết, nghiên cứu được tài trợ bởi Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH) và Quỹ Whitacre Endowed Chair của Đại học Texas Tech (Mỹ). Dù còn trong giai đoạn thử nghiệm nhưng việc tận dụng vùng niêm mạc trong khoang miệng để tiêm chủng mở ra khả năng phát triển các vaccine dễ sử dụng, ít gây đau, phù hợp với những người sợ kim tiêm và khó tiếp cận dịch vụ y tế. Nếu thành công, chỉ nha khoa hoặc dụng cụ tương tự như tăm bông có thể trở thành phương tiện tiêm chủng phổ biến trong tương lai, giúp mở rộng độ bao phủ và hiệu quả phòng chống dịch bệnh toàn cầu.

 

Vệ sinh răng miệng bằng chỉ nha khoa giúp giảm nguy cơ đột quỵ?

Podcast: Bạn có đang sử dụng chỉ nha khoa đúng cách?

Nên dùng chỉ nha khoa trước hay sau khi đánh răng?

4 lý do bạn nên dùng chỉ nha khoa đều đặn