Chuyên gia cảnh báo tác hại của nhựa, kêu gọi hành động khẩn cấp

Nhựa đe dọa nghiêm trọng môi trường sống của chúng ta

 

Từ ngày 5 đến ngày 14 tháng 8 năm 2025, Liên Hợp Quốc tổ chức vòng đàm phán cuối cùng tại Geneva (Thụy Sĩ). Mục tiêu là hoàn tất Hiệp ước Toàn cầu chấm dứt ô nhiễm nhựa. Đây sẽ là một thỏa thuận quốc tế có tính ràng buộc pháp lý. Nội dung hiệp ước bao gồm kiểm soát toàn bộ vòng đời của sản phẩm nhựa, từ khâu thiết kế, sản xuất cho đến thu gom và xử lý chất thải. Hiệp ước cũng sẽ bao gồm các giải pháp đối với rác thải nhựa trôi nổi ngoài đại dương.

Bài viết đăng trên tạp chí y khoa The Lancet (Vương quốc Anh) đã tổng hợp các bằng chứng mới nhất cho thấy - nhựa tác động tiêu cực đến sức khỏe con người trong suốt vòng đời của nó. Từ khâu sản xuất, sử dụng đến xử lý rác thải.

Giáo sư Philip Landrigan, đang công tác tại Đại học Boston (Mỹ), nhận định: “Nhựa không hề an toàn, tiện lợi hay rẻ như nhiều người vẫn nghĩ. Nó được chế từ nhiên liệu hóa thạch, gây ô nhiễm thực phẩm và nước uống. Đồng thời, nhựa góp phần làm gia tăng bệnh tật, chi phí y tế và gây tổn hại lớn đến môi trường.”

Hiện tại, thế giới đã sản xuất hơn 8 tỷ tấn nhựa. Nếu không được kiểm soát, sản lượng toàn cầu có thể tăng gấp 3 vào năm 2060. Điều này sẽ kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng:

- Quá trình sản xuất nhựa thải ra bụi mịn, lưu huỳnh dioxide và nitrogen oxide cùng hàng loạt chất độc hại, gây ô nhiễm không khí. Công nhân ngành nhựa phải tiếp xúc trực tiếp với các hoá chất này mỗi ngày.

- Ngành công nghiệp nhựa phát thải khí nhà kính mỗi năm còn nhiều hơn cả tổng phát thải của quốc gia Brazil.

- Các hóa chất có trong nhựa gây hại cho sức khỏe con người ở mọi độ tuổi. Đặc biệt, thai nhi và trẻ nhỏ là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất.

- Khoảng 75% các hóa chất được sử dụng trong nhựa chưa từng được kiểm nghiệm về độ an toàn. Hiện vẫn thiếu thông tin về tên gọi, mục đích sử dụng, sản lượng và độc tính của chúng.

- Vi nhựa đã được tìm thấy trong máu, phổi, gan, nhau thai và cả sữa mẹ. Một số nghiên cứu còn cho thấy mối liên hệ giữa vi nhựa với bệnh tim mạch và đột quỵ. Dù cần thêm dữ liệu, các chuyên gia khuyến nghị nên hạn chế tiếp xúc với vi nhựa.

- Gần 60% rác thải nhựa trên toàn cầu bị đốt ngoài trời. Đây là nguồn gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng, đặc biệt ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

- Rác thải nhựa tồn tại lâu trong môi trường tự nhiên. Chúng tạo điều kiện cho muỗi sinh sản và vi khuẩn phát triển. Điều này làm tăng nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm như sốt xuất huyết, sốt rét và còn góp phần gây ra tình trạng kháng kháng sinh.

Trước thực trạng này, nhóm chuyên gia quốc tế đã khởi động một chương trình giám sát quy mô toàn cầu nhằm theo dõi và đánh giá tác động của nhựa đến sức khỏe con người. Chương trình này có tên tiếng Anh là The Lancet Countdown on Health and Plastics. Đây là sáng kiến hợp tác giữa Đại học Boston (Mỹ), Đại học Heidelberg (Đức), Trung tâm Khoa học Monaco và Quỹ Minderoo (Australia).

Chương trình được xây dựng dựa trên một mô hình nghiên cứu quốc tế trước đó nhằm theo dõi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến sức khỏe con người (The Lancet Countdown on Health and Climate Change). Đây là một sáng kiến nghiên cứu đã được cộng đồng khoa học quốc tế đánh giá cao trong việc cung cấp bằng chứng để hỗ trợ xây dựng chính sách ứng phó với khủng hoảng khí hậu.

Với cách tiếp cận tương tự, sáng kiến mới sẽ thu thập và tổng hợp dữ liệu từ nhiều nguồn trên thế giới. Mục tiêu là cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách và cộng đồng cái nhìn đầy đủ, khoa học và kịp thời về tác động của nhựa đến sức khỏe con người. Báo cáo đầu tiên dự kiến được công bố vào giữa năm 2026. Toàn bộ thông tin cập nhật sẽ được công bố tại địa chỉ www.bc.edu/plastics-countdown.

Giáo sư Landrigan nhấn mạnh: khủng hoảng nhựa và khủng hoảng khí hậu có chung nguồn gốc. Cả 2 đều bắt nguồn từ việc lạm dụng nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu mỏ và khí đốt. “Không thể đánh giá thấp mức độ nghiêm trọng của 2 cuộc khủng hoảng này. Chúng gây ra bệnh tật, tử vong và tàn phế cho hàng chục nghìn người mỗi năm. Nếu trái đất tiếp tục nóng lên và sản xuất nhựa không được kiểm soát, hậu quả sẽ còn nghiêm trọng hơn nữa”, ông cảnh báo.

 

Con người hít vào phổi 70.000 hạt vi nhựa mỗi ngày

Hoá chất trong nhựa làm tăng nguy cơ hen suyễn ở trẻ nhỏ?

Hà Nội thông qua lộ trình loại bỏ sản phẩm nhựa dùng một lần

Thực phẩm nhuận tràng “giải cứu” người bị táo bón