COP28: Những kỳ vọng của thế giới về giải quyết khủng hoảng khí hậu

Chủ tịch Hội nghị COP28 Sultan al-Jaber phát biểu tại lễ khai mạc COP28 ở Dubai, UAE - Ảnh: COP28

Trong hai tuần kể từ ngày 30/11 - 12/12, các nhà lãnh đạo thế giới, chuyên gia, các nhà khoa học và các nhà tài chính đã hội tụ tại Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) để tham dự COP28 - Cuộc họp thường niên quan trọng nhất về Biến đổi khí hậu do Liên Hợp Quốc chủ trì này.

Năm nay, COP28 thu hút các nhà lãnh đạo và hơn 70.000 đại biểu tới từ gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đây được xem là kỳ COP thu hút đại biểu tham dự đông đảo nhất từ trước tới nay.

Trong ba thập kỷ kể từ Hội nghị thượng đỉnh Trái đất tại Rio de Janeiro năm 1992 và sự ra mắt của Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC), COP đã quy tụ các nước thành viên tại hội nghị thường niên để xác định tham vọng và trách nhiệm, đồng thời đánh giá các biện pháp hạn chế biến đổi khí hậu và hoạch định các bước đi tiếp theo.

Cho đến nay, các hội nghị này đã tạo ra những cột mốc quan trọng, trong đó nổi bật là Nghị định thư Kyoto đưa ra các mục tiêu giảm phát thải mang tính ràng buộc về mặt pháp lý đầu tiên cho các nước phát triển, hay Quỹ Khí hậu Xanh - cơ chế tài chính quan trọng cho các dự án giảm thiểu và thích ứng với khí hậu ở các quốc gia đang phát triển.

Hội nghị COP lần thứ 28 có chủ đề là "Gắn kết - hành động - hiệu quả" với 4 trọng tâm chính trong các cuộc đàm phán bao gồm: Kiểm kê toàn cầu - Báo cáo Đánh giá nỗ lực toàn cầu lần đầu tiên (GST) theo quy định của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, tương lai của nhiên liệu hóa thạch, tài chính khí hậu và đặc biệt là việc vận hành Quỹ Thiệt hại và Tổn thất do biến đổi khí hậu gây nhiều tranh cãi.

Kiểm kê toàn cầu là gì?

Theo WSJ, kể từ khi Thỏa thuận Paris ra đời vào năm 2015, đây là lần đầu tiên các quốc gia được yêu cầu chứng minh sự tiến bộ của mình trong việc thực hiện các mục tiêu về khí hậu. Kiểm kê toàn cầu là một quá trình bắt buộc theo Thỏa thuận Paris, nhằm kiểm tra 5 năm một lần về tiến độ của các quốc gia trong việc đáp ứng các mục tiêu cắt giảm khí thải.

Theo đó, các quốc gia đặt ra các mục tiêu giảm phát thải ban đầu và phải cập nhật chúng với những thành tích tốt hơn sau mỗi 5 năm. Các cam kết tiếp theo sẽ diễn ra vào năm 2025.

Liên Hợp Quốc mô tả việc kiểm kê là "nhằm có cái nhìn sâu rộng và lâu dài về tình trạng của hành tinh, đồng thời vạch ra lộ trình tốt hơn cho tương lai”. Trong hai năm qua, Liên Hợp Quốc đã thu thập các dữ liệu cần thiết để đưa ra số liệu kiểm kê toàn cầu.

Về cơ bản, hội nghị COP28 nhằm mục đích đưa thế giới đi đúng hướng để hoàn thành các mục tiêu đã thống nhất vào năm 2015 là hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C. Để làm được điều đó, cần cắt giảm gần một nửa lượng khí thải trên thế giới.

Một phân tích kỹ thuật về kiểm kê được công bố vào tháng 9 đã đưa ra một đánh giá lạc quan: Đã có một số tiến bộ kể từ năm 2015, nhưng các chính phủ còn lâu mới đạt được các mục tiêu về nhiệt độ của Thỏa thuận Paris.

Năm 2010, thế giới đang trên đà nóng lên từ 3,7 đến 4,8 độ. Với các kế hoạch được đệ trình vào năm 2015 tại lễ ký kết Hiệp định Paris, phạm vi đó đã giảm xuống còn 3-3,2 độ. Giờ đây, các nhà khoa học tiếp tục dự đoán nhiệt độ Trái đất sẽ tăng thêm 2,5 độ. Câu hỏi làm thế nào để giải quyết khoảng cách ngày một gia tăng đó sẽ là một trong những chủ đề chính của cuộc tranh luận về kiểm kê tại COP28.

Cuộc tranh luận về tương lai của nhiên liệu hóa thạch

Sau 12 tháng kể từ cuộc đàm phán COP27 ở Ai Cập, Trái đất có vẻ tiếp tục nổi "cơn thịnh nộ" và đang nóng lên nhanh chóng. Khoa học chỉ ra rằng hoạt động của con người là nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu, làm gia tăng các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt.

Trái đất vừa ghi nhận khoảng thời gian 3 tháng Hè nóng nhất từ trước đến nay ở Bắc bán cầu (từ tháng 6 đến tháng 8). Năm 2023 cũng đang trên đà trở thành năm nóng thứ hai trong lịch sử được biết đến. Những đợt nắng nóng kỷ lục có thể cảm nhận trên khắp Châu Âu. Hiện tượng này dẫn đến cháy rừng, kéo theo đó là mưa bão.

Sự nóng lên của Trái đất chủ yếu đến từ việc sử dụng nguyên liệu hóa thạch. Một trong những cuộc đàm phán gây tranh cãi nhất tại COP28 là vai trò tương lai của nhiên liệu hóa thạch, và liệu các quốc gia có nên cam kết bắt đầu loại bỏ dần việc sử dụng than, dầu và khí đốt phát thải CO2 hay không.

Trước đó tại COP26, các quốc gia đã đồng ý giảm dần việc sử dụng than, nhưng chưa bao giờ đồng ý loại bỏ tất cả nhiên liệu hóa thạch - nguồn phát thải chính khiến hành tinh nóng lên.

Mỹ, Liên minh Châu Âu và nhiều quốc gia khác đang kiên quyết đạt được thỏa thuận COP28 cuối cùng là cam kết các nước loại bỏ dần nhiên liệu hóa thạch. Cuộc tranh luận lớn đã xảy ra xoay quanh vấn đề liệu thỏa thuận cuối cùng sẽ kêu gọi "loại bỏ dần" hay "giảm dần" nhiên liệu hóa thạch? Tuy nhiên, thỏa thuận này trước đó cũng đã không được thống nhất tại một hội nghị khí hậu hồi tháng 7.

Các nước đang phát triển lớn như Trung Quốc, Ấn Độ và Saudi Arabia dự kiến phản đối lời kêu gọi đó, cho rằng các nước nghèo sẽ cần than, dầu và khí đốt tự nhiên trong nhiều thập niên tới để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đảm bảo an ninh năng lượng.

Trong khi, các nước đang phát triển cũng chỉ trích Mỹ, Châu Âu và các nước giàu khác không cắt giảm lượng khí thải như đã cam kết trong 20 năm qua. Họ nói rằng, các nước phát triển phải chịu trách nhiệm về lượng khí carbon thải vào bầu khí quyển kể từ thời kỳ bình minh của kỷ nguyên công nghiệp.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) báo cáo vào tháng 10 rằng nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm khoảng 80% tổng năng lượng sử dụng, nhưng đầu tư vào năng lượng sạch đã tăng 40% kể từ năm 2020.

Tài chính khí hậu và Quỹ Tổn thất và Thiệt hại

Theo Reuters, tài chính khí hậu sẽ là một trong những nội dung được đặt lên hàng đầu trong chương trình nghị sự của COP28. Tài chính là chìa khóa cho hành động bảo vệ khí hậu. Các nỗ lực thích ứng, giảm thiểu và phát triển bền vững phải được hỗ trợ bằng nguồn tài chính phù hợp và sáng tạo.

Để hỗ trợ điều này, COP28 cần xây dựng một cấu trúc tài chính toàn cầu phù hợp với mục đích đạt được Thỏa thuận Paris và chuyển đổi xanh. Theo đó, nguồn tài trợ quốc tế để giúp các nước thích ứng với biến đổi khí hậu sẽ được tranh luận sôi nổi tại hội nghị, với việc các nước đang phát triển yêu cầu đóng góp nhiều hơn từ các quốc gia công nghiệp hóa.

Trên thực tế, khi nhiệt độ toàn cầu tăng khoảng 1,5°C có thể đẩy thêm 122 triệu người vào cảnh nghèo cùng cực vào năm 2030. Theo Liên Hợp Quốc, đến năm 2030, các nước đang phát triển sẽ cần ít nhất 200 tỷ USD mỗi năm để thích ứng với những tác động ngày càng tồi tệ của khí hậu như bão hoặc nước biển dâng. Ngoài ra, họ sẽ cần nguồn tài trợ để giúp thay thế năng lượng gây ô nhiễm bằng các nguồn năng lượng sạch.

Tổng thống nước chủ nhà COP28 tuyên bố thành lập Quỹ Giải pháp khí hậu toàn cầu trị giá 30 tỷ USD nhằm thu hẹp khoảng cách tài chính khí hậu và tăng đầu tư cho hành động khí hậu lên đến 200 tỷ USD vào năm 2030.

Ngoài ra còn có chi phí thiệt hại do thảm họa khí hậu gây ra. Tại COP28, các quốc gia sẽ được giao nhiệm vụ thành lập quỹ "tổn thất và thiệt hại” để hỗ trợ giải quyết vấn đề này. Ngay trong ngày đầu hội nghị, COP28 chứng kiến một bước tiến quan trọng khi các quốc gia nhất trí đưa vào vận hành Quỹ Tổn thất và Thiệt hại. Đây vốn được xem là nội dung phức tạp nhất nhưng cũng quan trọng nhất trong tất cả các cuộc đàm phán về biến đổi khí hậu.

Các quốc gia đang phát triển cho rằng quỹ này sẽ huy động được ít nhất 100 tỷ USD vào năm 2030. Mức chi phí khổng lồ này dự kiến gây căng thẳng trong các cuộc đàm phán về khí hậu của Liên Hợp Quốc.

Các quốc gia dễ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu muốn được hỗ trợ chi phí nhiều hơn để thích ứng với một thế giới chắc chắn sẽ nóng lên trong tương lai. Các nước này muốn được hỗ trợ chi phí bởi các quốc gia giàu có - nơi từng phát thải lượng CO2 khổng lồ gây nên biến đổi khí hậu.

EU và Mỹ cho biết sẽ "rót tiền" vào quỹ thiệt hại khí hậu tại COP28, đồng thời nói về sự cần thiết của nguồn tài chính tư nhân. Các nước giàu cũng đối mặt với áp lực phải chứng minh rằng họ đã đáp ứng cam kết tài trợ 100 tỷ USD mỗi năm cho các nước đang phát triển.

Các nước phát triển đã nhiều lần hứa sẽ huy động 100 tỷ USD mỗi năm cho các nước đang phát triển trong giai đoạn 2020 – 2025, nhưng chưa bao giờ thực hiện được. Số tiền này nhằm mục đích giúp các quốc gia nghèo giảm thiểu và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu.

Theo báo cáo công bố mới đây của Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), năm 2023 được coi là năm nóng kỷ lục. Mỗi tháng từ tháng 6 đến tháng 10 đều lập kỷ lục mới về nhiệt độ toàn cầu hàng tháng với biên độ rộng, trong khi nhiệt độ đại dương cũng đạt mức cao kỷ lục.

Trong một thế giới đang đối diện những xung đột và mâu thuẫn khó lường, nỗ lực của các quốc gia để cùng hành động chống biến đổi khí hậu trong khuôn khổ COP thể hiện sự gắn kết quan trọng và cần thiết. Với quy mô ngày càng mở rộng và sức ảnh hưởng ngày càng lớn, COP28 có tiềm năng "biến những cam kết thành hành động" và đưa thế giới đi tới một tương lai bền vững, thịnh vượng và công bằng.

 

Biến đổi khí hậu đe dọa cuộc chiến toàn cầu chống lại bệnh sốt rét

Podcast: Trữ món ăn tối cho trưa hôm sau có an toàn?

Cả nước chuẩn bị bước vào mùa khuyến mại lớn nhất trong năm

Làn sóng dịch bệnh đường hô hấp "tấn công" Trung Quốc