Đừng bỏ quên sức khỏe

Đây là phát biểu GS.TS Phạm Mạnh Hùng, Tổng hội Y học Việt Nam trong một hội thảo về nâng cao chất lượng khám chữa bệnh gần đây.
Thực tế tại các bệnh viện hiện nay cho thấy, cộng đồng đang có một lỗ hổng lớn kiến thức cơ bản về y tế, về sức khỏe và về bệnh tật. Thế niên, việc hợp tác với bác sỹ trong việc điều trị hoặc phòng ngừa không dễ dàng.
Đoạn hội thoại dưới đây giữa bác sỹ và bệnh nhân là một mình chứng cho lỗ hổng kiến thức này.

"Sáng nay một bệnh nhân nam 50 tuổi, làm ruộng, quê ở Tiền Giang đến khám bệnh xin thử mỗi đường huyết. Mình mới hỏi:
- Sao chú muốn thử đường huyết?
- Vì tôi sụt cân nhanh, người ta nói do bệnh đái tháo đường.
- Đã bỏ công từ quê lên đây, sao chú không khám tổng quát luôn? Giả sử thử máu có kết quả bị đái tháo đường thì cũng phải xem chức năng gan, chức năng thận, và đánh giá biến chứng mới điều trị được chứ.
Mình vừa giải thích vừa nhìn bệnh nhân, và mình hiểu vẻ ngập ngừng đắn đo ấy, có lẽ bệnh nhân nghèo.
- Dạ, thử hết mấy thứ đó bao nhiêu bác sỹ?
- Bệnh viện công giá rẻ lắm. Chú đi thử đi.
Khi mình cầm kết quả phim phổi trên tay, tự nhiên mình nghẹn lời. Dù rằng mỗi ngày mình tiếp xúc với rất nhiều bệnh nhân với đủ loại bệnh tật khác nhau.
- Chú hút thuốc nhiều không?
- Cỡ 1 gói 1 ngày. Bữa nào buồn hút nhiều hơn.
- Chú uống rượu nhiều không?
- Mỗi ngày, nhưng chủ yếu vui chơi với anh em, người vài xị.
- Chú có vợ con gì không?
- Dạ, một vợ, 3 con. Nhưng nhà có vài công ruộng, nên vợ con bỏ lên Bình Dương làm công nhân hết rồi.
- Cháu nghĩ chú nên qua khám bệnh viện Phạm Ngọc Thạch.
- Tôi bị lao hả bác sỹ.
- Cháu cũng hy vọng là lao. Nhưng ....
- Bác sĩ cứ nói đại đi. Tôi ở quê lên khám bệnh cực lắm.
- Cháu cũng nghĩ đây là khối u. Nhưng chú biết đó, có u lành u ác. Mà u ác bây giờ có thể trị được.
- Ý bác sỹ là ung thư phổi hả?
- Chưa chắc đâu. Phải làm thêm xét nghiệm, sinh thiết ... mới có thể kết luận.
Một khoảng im lặng kéo dài. Mình nhìn khuôn mặt bệnh nhân từ trắng bệch chuyển sang tím tái và khoảng 15 phút sau mới trở lại như bình thường.
- Ung thư phổi thì sống được bao lâu bác sỹ?
- Chưa chắc đây là ung thư. Nhưng nếu là ung thư thì có thể vài tháng, vài năm... Tuỳ vào cơ địa mỗi người, tuỳ vào đáp ứng điều trị.
- Tại sao lại là tôi chứ?
- Tại sao không là chú?
- Tại ....
Lại một khoảng im lặng kéo dài. Mình không nỡ mời bệnh nhân kế tiếp dù sáng thứ hai rất đông.
- Tôi về bỏ thuốc lá và rượu có thể cứu vãn được không?
- Cháu nghĩ, bỏ được thì tốt. Nhưng bây giờ việc này không còn ý nghĩa nữa rồi.
- Bây giờ tôi phải làm sao?
- Bây giờ cháu cho thuốc đái tháo đường cho chú, còn bệnh phổi chú phải qua bên Phạm Ngọc Thạch, bên đó chuyên hơn.
- Bác sỹ có thể nói cho tôi biết, tôi có thể sống bao lâu nữa không để tôi thu xếp nhà cửa.
- Cháu nói thật, không dám chắc chắn về điều gì. Có những thứ hôm nay đúng, ngày mai lại sai. Có những thứ ngỡ là phước nhưng lại là hoạ. Điều quan trọng bây giờ không phải là chú sống bao lâu, mà sống có thật sự sâu hay chưa?
- Sống thật sâu?
- Đúng rồi. Chú còn rất nhiều thời gian để suy nghĩ về điều đó. Ví dụ như có bao giờ chú đến quỳ bên gối mẹ của chú và thì thầm lời cám ơn? Ví dụ như có bao giờ chú chở ba chú qua con đường làng nơi ngày xưa ba chú dẫn chú đi học? Ví dụ như có bao giờ chú cám ơn người vợ rất mực dịu hiền và chung thuỷ đã đi với chú gần ấy năm mà không một tiếng than van dù chú nát rượu và nghiện khói thuốc?
- Bác sỹ ... Tôi ... Tôi chưa từng nghĩ đến điều đó.
- Chú có bao giờ quan tâm đến những đứa con mình? Chú có nghĩ rằng một lời hỏi han của chú thôi đủ làm họ hạnh phúc?
- Ơ ...
- Vậy đó, sống sâu là sống với những điều nhỏ bé đơn giản như thế đó. Cuộc sống vô thường và con người ai mà không có bệnh có tử. Sau giai đoạn choáng rồi, chú sẽ chấp nhận được thôi. Từ chấp nhận đến quay lại nhìn về chính mình gần trong gang tấc.
- Cám ơn bác sỹ.

Tự bổ sung kiến thức chăm sóc sức khỏe cho mình là cách phòng bệnh tốt nhất

"Giáo dục" cho cộng đồng kiến thức về bệnh và phòng bệnh bằng cách nào là bài toán đau đầu với ngành y tế. Không ít bác sỹ đã kết luận rằng, đa số người bệnh chỉ chấp nhận thu nạp kiến thức khi bệnh đã trở nặng. Như trường hợp bệnh nhân này, họ có thể không quan tâm đến vợ con, gia đình nhưng lại không thể từ bỏ rượu, bia, thuốc lá - những thứ mà với họ hấp dẫn hơn tình thân gia đình. Rồi một ngày nào đó bệnh tật kéo đến. Có những bệnh có thể chữa lành, có những bệnh tiền mất rất nhiều nhưng không thể cứu vãn. Khi đó chỉ biết trách mình: trước sao không phòng bệnh.