Tác động của chế độ ăn uống và hệ vi sinh vật lên khả năng miễn dịch

Ăn uống thế nào để tăng khả năng miễn dịch?

Vai trò của hệ thống miễn dịch

Hệ thống miễn dịch là một mạng lưới phức tạp bao gồm các tế bào và quá trình sinh học, đảm nhiệm chức năng bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm trùng và hỗ trợ quá trình phục hồi mô tổn thương. Hệ thống này đóng vai trò then chốt trong việc duy trì cân bằng nội môi và được tích hợp chặt chẽ vào các con đường chuyển hóa của cơ thể.

Hệ thống miễn dịch hiện diện ở khắp các cơ quan, sở hữu năng lực cảm nhận rộng lớn và một kho dự trữ đa dạng các phân tử, đóng vai trò như các chất truyền tin và các tác nhân thực thi chức năng. Điểm nổi bật là khả năng học hỏi, thích ứng và ghi nhớ của hệ thống miễn dịch, đây là cơ sở cho hiệu quả của vaccine.

Hệ thống miễn dịch bao gồm 2 phân hệ: miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thích nghi, mỗi phân hệ được cấu thành từ nhiều loại tế bào khác nhau. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các tế bào này là yếu tố then chốt để tạo ra phản ứng miễn dịch hiệu quả trước các mối đe dọa hoặc tác nhân xâm nhập cụ thể.

Những đóng góp của hệ vi sinh vật

Hệ vi sinh vật đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa và điều phối các phản ứng miễn dịch của cơ thể. Vai trò này mang tính quyết định, xét trên cơ sở tỷ lệ xấp xỉ 50% tổng số tế bào trong cơ thể là vi khuẩn, sản sinh các chất chuyển hóa tương tác đa chiều với các hệ thống sinh học của vật chủ, tiêu biểu là hỗ trợ quá trình tiêu hóa dinh dưỡng.

Thành phần quần thể vi sinh vật trong hệ vi sinh vật chịu sự chi phối mạnh mẽ bởi chế độ dinh dưỡng của chủ thể. Nguyên tắc cơ bản là một chế độ dinh dưỡng đa dạng và biến đổi theo thời gian sẽ thúc đẩy sự phát triển của phản ứng miễn dịch mạnh mẽ và đa dạng, do mỗi loại thực phẩm tiêu thụ đòi hỏi sự tham gia của một tập hợp vi khuẩn chuyên biệt để phân giải. Khi một loại thực phẩm bị rút khỏi chế độ dinh dưỡng, số lượng vi khuẩn tương ứng sẽ suy giảm, tuy nhiên, một lượng nhỏ vi khuẩn vẫn duy trì sự tồn tại trong hệ tiêu hóa.

Những biến động này có thể tạo ra thách thức cho hệ miễn dịch, do mỗi loại thực phẩm yêu cầu một phản ứng điều chỉnh và đáp ứng đặc thù. Các kháng nguyên đa dạng liên quan đến vi khuẩn chuyển hóa thực phẩm, cũng như bản thân thực phẩm, đòi hỏi hệ miễn dịch phải nhận diện và phản ứng một cách thích hợp, thường là không gây phản ứng quá mức, đồng thời phát triển một phản ứng hiệu quả và cân bằng theo thời gian.

Sự đa dạng của hệ vi sinh vật là yếu tố then chốt, bởi sự hiện diện của nhiều chủng vi khuẩn có khả năng chuyển hóa một loại thực phẩm cụ thể đảm bảo tính dự phòng chức năng. Điều này có vai trò sống còn trong việc duy trì cân bằng nội môi trao đổi chất của vật chủ, cũng như sự phát triển và bảo vệ hệ thống miễn dịch.

Cải thiện sự đa dạng của hệ vi sinh vật để tăng cường phản ứng miễn dịch

Một số nghiên cứu gần đây đã làm sáng tỏ vai trò then chốt của hệ vi sinh vật trong việc điều hòa chức năng miễn dịch. Sự thiếu hụt các thành phần vi sinh vật cụ thể, bao gồm vi khuẩn, phân tử và chất chuyển hóa, được cho là nguyên nhân gây ra các rối loạn miễn dịch như dị ứng và hen suyễn. Trong đó dị ứng - với các tác nhân ngoại sinh vô hại sẽ phản ánh sự suy giảm khả năng dung nạp miễn dịch. Hệ vi sinh vật đường ruột, da và phổi ở bệnh nhân dị ứng khác biệt đáng kể so với người khỏe mạnh, ngay cả khi chưa có biểu hiện triệu chứng.

Hệ vi sinh vật được hình thành trong giai đoạn đầu đời thông qua tiếp xúc với môi trường và chế độ ăn uống. Đặc biệt, chế độ ăn giàu chất xơ không tiêu hóa đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự đa dạng của hệ vi sinh vật đường ruột và sản xuất các acid béo chuỗi ngắn (SCFAs), như butyrate, propionate và acetate.

Theo đó, SCFAs đã được chứng minh là có khả năng hoạt hóa tế bào T điều hòa (Tregs), đóng vai trò thiết yếu trong việc ức chế các phản ứng miễn dịch quá mức. Chế độ ăn uống cân bằng, giàu sữa chua, trái cây và rau quả, giúp tăng cường sản xuất SCFAs và cải thiện khả năng điều hòa miễn dịch.

Ngược lại, các yếu tố sức khỏe và chế độ ăn uống tiêu cực, như béo phì và chế độ ăn ít chất xơ, có thể làm suy giảm chức năng của hệ vi sinh vật và dẫn đến tình trạng viêm toàn thân. Vì vậy, việc duy trì hệ vi sinh vật cân bằng thông qua chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe miễn dịch tối ưu.

 

5 thói quen làm suy yếu hệ miễn dịch

Các loại thực phẩm giúp tăng cường hệ miễn dịch khi thời tiết sang Thu

3 cách tăng cường hệ miễn dịch, ngăn ngừa bệnh tật

Lợi ích của “bộ đôi” kẽm và quercetin với hệ miễn dịch