Sức khỏe môi trường

Ô nhiễm do bụi mịn làm giảm lợi ích của thói quen tập thể dục

SUCKHOE+ | Nghiên cứu phát hiện tiếp xúc với không khí ô nhiễm, nồng độ bụi mịn cao làm giảm đáng kể lợi ích sức khỏe mà thói quen tập thể dục mang lại.

08/12/2025 16:31

Bụi mịn tại đô thị ảnh hưởng đến sức khỏe và làm giảm lợi ích của việc tập thể dục

Nguy cơ ô nhiễm trong gian bếp

Khói thuốc lá - mối nguy trong không gian sống

Bắc Bộ ô nhiễm không khí, áp thấp nhiệt đới gây nguy hiểm trên biển

Có nên đi bộ vào sáng sớm trong những ngày không khí ô nhiễm?

Không khí độc hại làm giảm lợi ích tập luyện

Khi nồng độ bụi mịn PM2.5 trong không khí vượt ngưỡng an toàn, hiệu quả tăng cường sức khỏe từ việc vận động thường xuyên giảm đi rõ rệt, thậm chí có thể còn chỉ còn khoảng một nửa so với bình thường. Đây là kết quả của nghiên cứu quốc tế có sự tham gia của các chuyên gia từ Đại học College London (Vương quốc Anh).

Công bố trên Tạp chí Y khoa BioMed Central (BMC Medicine), nghiên cứu phân tích dữ liệu của hơn 1,5 triệu người trưởng thành ở Anh, Đài Loan, Trung Quốc, Đan Mạch và Mỹ được theo dõi hơn mười năm.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy những người sống trong khu vực có mức ô nhiễm cao chỉ giảm được nguy cơ tử vong ở mức khiêm tốn hơn nhiều so với những người sống trong môi trường không khí trong lành. Xu hướng này đúng với tỷ lệ tử vong nói chung, cũng như do nguyên nhân ung thư và bệnh tim.

Những người tập luyện ít nhất 2,5 giờ/tuần (cường độ vận động trung bình đến mạnh) có nguy cơ tử vong thấp hơn 30% so với nhóm không đạt mức vận động này. Cường độ này được định nghĩa là hoạt động khiến người tập thở dốc và đổ mồ hôi, như chạy bộ hoặc chơi thể thao.

Tuy nhiên, ở những người vận động tương đương nhưng sống trong khu vực có nồng độ bụi mịn PM2.5 trên 25μg/m³, lợi ích giảm xuống chỉ còn khoảng 12-15%.

Khi mức ô nhiễm vượt 35μg/m³, lợi ích khi tập thể dục càng suy giảm, đặc biệt là đối với tỷ lệ tử vong liên quan đến ung thư.

Dù thói quen tập luyện đều đặn vẫn mang lại một phần lợi ích, phơi nhiễm lâu dài với chất lượng không khí kém làm giảm mạnh những tác động tích cực đáng có với sức khỏe.

Ô nhiễm bụi mịn nguy hại ra sao?

Hạt bụi mịn PM2.5 có kích thước siêu nhỏ, dễ xâm nhập phổi và máu - Ảnh: VnExpress

Để hiểu rõ hơn, nhóm nghiên cứu xem xét nồng độ bụi mịn PM2.5 trong không khí. Đây là những hạt có đường kính nhỏ hơn hơn 2,5micromet, có thể đi sâu vào phổi và thậm chí xâm nhập vào máu. Nồng độ bụi mịn cao làm giảm chức năng phổi, cản trở quá trình hấp thụ oxy và làm trầm trọng thêm các bệnh lý sẵn có ở người già, trẻ nhỏ.

Nghiên cứu phát hiện lợi ích của việc tập luyện giảm đáng kể khi nồng độ PM2.5 trung bình năm cao trên 25μg/m³. Trong khi đó, gần một nửa dân số thế giới (46%) đang sống ở những khu vực có mức ô nhiễm bằng hoặc vượt ngưỡng này.

Giáo sư Andrew Steptoe, Khoa Khoa học Hành vi & Sức khỏe, Đại học College London, đồng tác giả nghiên cứu cho biết: “Chúng tôi tin rằng không khí sạch và thói quen tập thể dục đều quan trọng đối với quá trình lão hóa khỏe mạnh. Do đó cần nhiều nỗ lực hơn nữa để giảm thiểu tác hại của ô nhiễm không khí với sức khỏe."

Tại Anh, nồng độ PM2.5 trung bình năm khoảng 10μg/m³, nếu xét theo nghiên cứu thì thấp hơn nhiều so với mức nguy hiểm. Tuy nhiên, nồng độ ô nhiễm tại các thành phố dao động lớn, vào mùa Đông thường vượt qua ngưỡng 25μg/m³.

Giáo sư Paola Zaninotto, Khoa Dịch tễ và Y tế Công cộng, đồng tác giả nghiên cứu cho biết: “Phát hiện này không nhằm 'dọa' mọi người ngừng tập ngoài trời. Tuy nhiên, cần kiểm tra chất lượng không khí, chọn tuyến đường có không khí sạch hơn, hoặc giảm cường độ tập vào ngày ô nhiễm để duy trì tối đa lợi ích từ việc tập luyện.”

Các tác giả cũng nhấn mạnh, phần lớn dữ liệu đến từ các quốc gia thu nhập cao, nên kết quả có thể chưa phản ánh hoàn toàn tình hình ở các nước thu nhập thấp, nơi nồng độ PM2.5 thường xuyên vượt 50μg/m³. Nhóm nghiên cứu cũng thiếu thông tin chi tiết về chất lượng không khí trong nhà và chế độ ăn của người tham gia.

Chất lượng không khí đáng quan ngại là vấn đề nhức nhối ở nhiều tỉnh, thành phía Bắc những ngày qua. Đơn cử trong chiều tối 7/12, bầu trời Hà Nội phủ một lớp mờ đục kéo dài suốt nhiều giờ. Hệ thống quan trắc ghi nhận nồng độ bụi mịn PM2.5 tăng vọt, có thời điểm cao hơn khuyến cáo hàng chục lần. Cơ quan chức năng khuyến cáo người dân hạn chế hoạt động ngoài trời, đặc biệt vào sáng sớm và buổi tối; Sử dụng khẩu trang đạt chuẩn lọc bụi mịn và theo dõi chất lượng không khí thường xuyên để có biện pháp bảo vệ sức khỏe phù hợp.