Nỗi sợ uống thuốc - vấn đề không nên chủ quan

Pharmacophobia là dạng rối loạn lo âu, trong đó người mắc phải có nỗi sợ quá mức với việc sử dụng thuốc

Thuốc - nỗi ám ảnh đeo bám 

Nghiên cứu cho thấy có khoảng 30-50% người bệnh không tuân thủ phác đồ điều trị được bác sĩ chỉ định. Một trong những nguyên nhân là do hội chứng sợ thuốc Pharmacophobia, khiến nhiều người sợ "toát mồ hôi" mỗi khi tiếp xúc với thuốc, dược phẩm. 

Trao đổi với Tạp chí Sức khỏe+, chuyên gia Chu Thị Thảo - Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam cho biết: “Pharmacophobia (chứng sợ thuốc) được xếp vào nhóm rối loạn lo âu cụ thể theo tiêu chí của DSM-5 (Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần, phiên bản thứ 5). Đây là một dạng rối loạn lo âu đặc trưng bởi nỗi sợ quá mức và không hợp lý đối với việc sử dụng thuốc hoặc các sản phẩm y tế, người mắc phải hội chứng này trải qua nỗi sợ dữ dội khi tiếp xúc với thuốc, dù không có nguy cơ thực sự.”

Những người mắc Pharmacophobia có thể gặp các triệu chứng sinh lý và tâm lý điển hình của rối loạn lo âu, như tim đập nhanh, khó thở, chóng mặt khi nghĩ đến thuốc; Đổ mồ hôi, run rẩy, buồn nôn khi phải uống thuốc; Căng cơ, đau dạ dày, khó chịu trong cơ thể do căng thẳng liên quan đến thuốc.

Về hành vi, người mắc chứng sợ thuốc thường né tránh việc sử dụng thuốc, kể cả khi bác sĩ kê đơn, tự ý thay thế thuốc bằng các phương pháp tự nhiên, mặc dù chưa được khoa học kiểm chứng. Một số từ chối điều trị, ngay cả khi mắc các bệnh lý nghiêm trọng cần thuốc điều trị.

Về nhận thức, nỗi sợ thuốc thường đi cùng niềm tin rằng thuốc sẽ gây hại hoặc gây chết người, hoài nghi về hiệu quả của thuốc, không tin vào bác sĩ hoặc hệ thống y tế, ám ảnh về tác dụng phụ, ngay cả khi hiếm gặp hoặc không nghiêm trọng.

Nguyên nhân phổ biến gây ra hội chứng sợ thuốc

Tôi vốn cho rằng chỉ trẻ nhỏ mới ghét và sợ uống thuốc, thực chất người trưởng thành cũng có thể gặp phải vấn đề này, bất kể độ tuổi, giới tính hay trình độ học vấn. Với kinh nghiệm trị liệu của mình, chuyên gia Chu Thị Thảo tiếp xúc với nhiều trường hợp mắc hội chứng Pharmacophobia với nguyên nhân rất đa dạng.   

“Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là trải nghiệm tồi tệ liên quan đến thuốc trong quá khứ, như dị ứng nghiêm trọng, tác dụng phụ mạnh, hoặc chứng kiến người thân gặp biến chứng do thuốc. Một bệnh nhân của tôi từng bị dị ứng thuốc kháng sinh nghiêm trọng khi còn nhỏ. Dù bác sĩ khẳng định đó chỉ là phản ứng với một loại thuốc cụ thể, nhưng từ đó, chị sợ tất cả các loại thuốc khác, ngay cả khi bị cảm cúm hay sốt cao”, chuyên gia thông tin.

Cơ chế đằng sau hiện tượng này là não bộ ghi nhớ ký ức đau thương, và liên kết thuốc với nguy hiểm, khiến mỗi lần phải dùng thuốc, cơ thể tự động kích hoạt phản ứng lo âu mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, chứng sợ thuốc cũng có liên hệ đến nhiều vấn đề tâm lý như chứng nghi bệnh ở những người rối loạn lo âu sức khỏe, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (sợ nhiễm độc, sợ đưa hóa chất vào người). 

Đồng thời, xã hội cũng có tác động không nhỏ đến niềm tin của người dân với y học và dược phẩm. Những câu chuyện giật gân về tác dụng phụ của thuốc hoặc thuyết âm mưu về ngành dược phẩm có thể gieo rắc nỗi sợ hãi không có cơ sở khoa học. “Về cơ chế tâm lý, hiệu ứng xác nhận thiên kiến (Confirmation Bias) khiến người bệnh chỉ tập trung vào thông tin tiêu cực và bỏ qua lợi ích của thuốc”, chuyên gia lý giải. 

Mặt khác, yếu tố văn hóa, tâm linh khiến người bệnh chỉ tin thảo dược, sợ “Thuốc Tây toàn hóa chất”. Vì niềm tin này, không ít người đã tìm đến các loại lá cây, thảo dược, bỏ lỡ cơ hội điều trị, dẫn đến biến chứng nặng nề. 

Chuyên gia Chu Thị Thảo nhận định, tin giả và thông tin tiêu cực về thuốc lan truyền rất nhanh trên mạng xã hội. Một số trào lưu cổ vũ các phương pháp thải độc cơ thể, chữa bệnh tự nhiên thay vì dùng thuốc cũng làm gia tăng hội chứng này.

Có lẽ đây cũng chính là một phần nguyên nhân khiến nhiều người bác bỏ lợi ích của vaccine, lan truyền những thông tin sai lệch, bất chấp những khuyến cáo của ngành y tế.

Một khảo sát năm 2020 trên 700 người cho thấy, có tới 1/5 nhận mình là người mắc hội chứng sợ thuốc, kể cả là người trẻ tuổi, người có trình độ học vấn cao. Nghiên cứu cũng phát hiện, một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến hội chứng sợ thuốc là niềm tin vào các thuyết âm mưu về ngành dược phẩm. Khi một người tin vào những thuyết âm mưu này, họ hình thành thái độ tiêu cực với thuốc và dần phát triển nỗi sợ sử dụng thuốc.

Thuốc và nhiều phương pháp y học hiện đại là yếu tố thiết yếu trong chăm sóc sức khỏe và điều trị bệnh. Người mắc Pharmacophobia nên trao đổi với bác sĩ, tìm tới các trung tâm trị liệu uy tín để chữa lành mối quan hệ với “thuốc đắng dã tật”. Trong bài chia sẻ sau, chuyên gia sẽ gợi ý một vài biện pháp giúp bạn vượt qua nỗi lo âu khi uống thuốc. 

 

Trung tâm Tâm lý trị liệu NHC Việt Nam là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực trị liệu tâm bệnh như trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn cảm xúc, stress một cách chuyên nghiệp, có cơ sở nghiên cứu khoa học cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm. Hiện Trung tâm có 2 cơ sở Hà Nội và 2 cơ sở tại TP.HCM.

 

Chuyên gia: Đồng hành, chia sẻ cùng con trong mùa thi là rất quan trọng

4 biện pháp chăm sóc Sức khỏe trong mùa thi

Dành 5 ngày mỗi tháng để chăm sóc Sức khỏe tâm thần

Trầm cảm, áp lực và vấn đề Sức khỏe tâm thần ở người lao động