Sai lầm trong cách dạy con mà nhiều cha mẹ Việt mắc phải

La mắng trẻ không giúp trẻ hiểu vấn đề, mà dễ khiến trẻ sợ hãi hoặc phản ứng tiêu cực hơn

La mắng con ở nơi công cộng

Mọi hành vi nguy hiểm của trẻ cần được cha mẹ ngăn chặn ngay lập tức. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo cha mẹ không nên kỷ luật con trước mặt người khác.

Tiến sĩ Erica Reischer, chuyên gia tâm lý học lâm sàng, tác giả cuốn sách bán chạy về nuôi dạy con What Great Parents Do cho biết, khi bị la mắng nơi đông người, thứ trẻ quan tâm là những ai xung quanh đang nghe cuộc trò chuyện hơn là điều cha mẹ muốn dạy.

Điều nên làm là tìm một không gian riêng tư để trao đổi với con mà không bị người khác nhìn thấy hoặc nghe thấy. Trong trường hợp không thể nói chuyện ngay lúc đó, cha mẹ nên nhắc con ngắn gọn về hành vi chưa đúng và cho trẻ biết sẽ trao đổi kỹ hơn khi về nhà.

Đưa ra chỉ dẫn mơ hồ

Phụ huynh thường nhắc con vô số lần về việc phải gọn gàng, không được bừa bộn... Trên thực tế, có thể trẻ chưa thực sự hiểu rõ cha mẹ đang yêu cầu điều gì.

“Hãy đưa ra chỉ dẫn càng cụ thể càng tốt”, tiến sĩ Larissa Niec, giảng viên tâm lý trị liệu và can thiệp sức khỏe tâm thần tại Đại học Wisconsin-Madison (Mỹ) gợi ý.

Để đưa con vào kỷ luật, cha mẹ nên nói con cần làm gì, thay vì chỉ cấm đoán. Ví dụ, hãy nói: “Con hãy treo áo lên móc khi về nhà nhé”. Nếu trẻ nhỏ đang ở độ tuổi thích gây hấn với bạn, thay vì quát “Không được đánh”, cha mẹ nên diễn giải: “Chúng ta không đánh người khác. Nếu con tức giận, con có thể đánh vào gối. Bàn tay chỉ dùng để chạm vào một cách nhẹ nhàng”.

“Hối lộ” trẻ để giải quyết nhanh

Nhiều cha mẹ từng hứa mua kẹo cho con để dập tắt cơn ăn vạ trong siêu thị. Cách này chỉ là giải pháp mang tính tạm thời.

Thực chất, hối lộ là đang thưởng cho hành vi xấu của trẻ. Nếu cha mẹ thường xuyên dùng phần thưởng để xoa dịu con, trẻ sẽ tiếp tục ăn vạ vào lần sau để đạt được điều mình muốn.

Trẻ cần hiểu rằng những hành vi như xếp hàng chờ đợi hay hòa thuận với anh chị em không đi kèm phần thưởng, mà là điều cơ bản trong ứng xử mà trẻ cần đạt được.

Bỏ qua cảm giác đói của trẻ

Cảm giác đói khiến trẻ khó tập trung và dễ làm trầm trọng thêm các hành vi chưa ngoan. Nói chuyện kỷ luật với con vào lúc này sẽ khó mà đạt được hiệu quả.

Tiến sĩ Reischer gợi ý phương pháp trì hoãn kỷ luật đến khi trẻ có thể tập trung hoàn toàn. Trước hết, cha mẹ ghi nhận ngay hành vi chưa đúng, chẳng hạn: “Mẹ thấy con giật đồ chơi khỏi tay em”. Sau đó, cha mẹ hẹn trao đổi lại khi nhu cầu cơ bản của trẻ đã được đáp ứng: “Con đang đói đúng không? Mình sẽ nói tiếp sau khi con ăn nhẹ nhé.”

Cách trì hoãn này cũng hiệu quả khi trẻ buồn ngủ, hoặc khi chính cha mẹ đang mệt mỏi và mất kiên nhẫn.

Giảng giải quá dài dòng

Với trẻ nhỏ, trong đa số trường hợp, việc cha mẹ lên lớp con bằng một tràng mắng dài không phải là điều cần thiết. Thay vào đó, nên ngắn gọn giải thích vì sao hành động đó không phù hợp, nhấn mạnh rằng trẻ không nên lặp lại, rồi chuyển sang hoạt động khác. Nhờ đó, trẻ tiếp nhận thông tin rõ ràng mà không bị quá tải hay xuất hiện tâm lý chống đối.

Phản ứng thái quá

Dù không phải lúc nào cha mẹ cũng giữ được bình tĩnh, việc quát mắng chỉ khiến cha mẹ khó truyền đạt thông điệp hơn. Phản ứng thường thấy là trẻ khép mình lại, hoặc nổi giận đáp trả.

Thay vào đó, cha mẹ hãy hít một hơi thật sâu, rồi nhắc nhở con bằng giọng điềm tĩnh. Nếu trẻ đáp trả bằng cách la hét thì hãy đưa ra hậu quả cụ thể.

Quy mọi hành vi của con là do "hư"

Trẻ cư xử chưa đúng vì nhiều lý do: Khả năng tự kiểm soát còn hạn chế, muốn thử giới hạn, hoặc đơn giản là cần sự chú ý từ người khác. Cha mẹ cần hiểu rằng trẻ không làm vậy vì ghét hay chống đối cha mẹ.

Nếu cha mẹ quá nhạy cảm và cảm thấy bị xúc phạm, họ có thể trở nên lạnh nhạt hơn, từ đó làm suy yếu sự gắn kết với con.

So sánh và làm con xấu hổ

Không ít phụ huynh thường mang anh chị em trong nhà hoặc “con nhà người ta” ra để so sánh mỗi khi trẻ mắc lỗi. Tuy nhiên đây không phải một cách kỷ luật hay cho trẻ. Không chỉ không cải thiện hành vi, trẻ còn dễ sinh ra cảm giác ganh ghét.

Tiến sĩ Reischer nhấn mạnh, kỷ luật cần tập trung vào hành vi của trẻ, không phải so sánh trẻ với người khác.

Áp dụng hình phạt quá mức

Khi đang bực bội, cha mẹ rất dễ phản ứng thái quá, đưa ra hình phạt nặng nề hơn cần thiết. Tuy nhiên để kỷ luật hiệu quả, hình phạt cần tương xứng với hành vi sai, chứ không phải với mức độ tức giận của người lớn.

Để tránh đưa ra những hậu quả thiếu hợp lý, cha mẹ nên xây dựng quy tắc gia đình một cách logic.

Xí xóa lỗi cho trẻ

Kỷ luật “lúc có lúc không” sẽ khiến trẻ hiểu rằng vi phạm cũng không sao, vì có thể không phải chịu hậu quả. Chẳng hạn, nếu cha mẹ cho phép con đá mình khi đang chơi đùa, trẻ có thể nghĩ rằng hành vi đó cũng được chấp nhận khi đang tức giận.

Cha mẹ cần đưa ra thông điệp nhất quán cho con và luôn yêu cầu trẻ tuân thủ. Khi trẻ không đáp ứng, hãy xử lý một cách rõ ràng bằng cách nhắc nhở hoặc thực hiện hậu quả đã đặt ra.

 

Mách bố mẹ cách kỷ luật trẻ trong vui vẻ

Kỹ năng thiết yếu cha mẹ cần dạy con trong thời đại số

Khoa học nói gì về phong cách nuôi dạy con cái?

Những sai lầm thường gặp trong chăm sóc và nuôi dạy con cái