Làm cách nào giúp trẻ tự tin và độc lập?

Giúp trẻ tự lập hơn với phương pháp underparenting

Ngày nay, nhiều phụ huynh có xu hướng lên lịch dày đặc cho con, từ học chính khóa đến các lớp kỹ năng, ngoại khóa... với mong muốn con không bỏ lỡ cơ hội học hỏi và phát triển toàn diện. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, việc can thiệp quá mức có thể khiến trẻ trở nên lệ thuộc, thiếu kỹ năng tự xoay xở và mất tự tin vào bản thân.

Một xu hướng nuôi dạy mang tên “underparenting” đang nhận được sự quan tâm như một cách tiếp cận đối lập. Theo phương pháp này, cha mẹ chủ động tạo khoảng lùi để con tự học hỏi, va vấp và trưởng thành - từ chính những gì các em trải qua (trong giới hạn an toàn).

Điều cốt lõi, underparenting không đồng nghĩa với buông bỏ. Cha mẹ vẫn quan sát, đồng hành và hỗ trợ khi thật sự cần thiết, nhưng không can thiệp vào từng chi tiết nhỏ trong cuộc sống của trẻ.

Tiến sĩ Breanna Dede, thuộc Đại học Duke (Mỹ) cho rằng, phương pháp này tương đồng với cách “nuôi dạy đáp ứng” - nghĩa là lắng nghe và hiểu nhu cầu thực sự của con, thay vì áp đặt theo kỳ vọng của người lớn. Còn theo Tiến sĩ Darby Saxbe, thuộc Đại học Nam California (Mỹ): “Không phải là để trẻ tự lo tất cả, mà là biết khi nào nên giúp, khi nào nên để trẻ tự lập”.

Lợi ích của phương pháp underparenting

Khi được phép thử và sai trong khuôn khổ an toàn, trẻ hiểu rằng sai lầm không phải thất bại, mà là một phần tự nhiên của quá trình học hỏi. Từ đó trẻ tự lập, trưởng thành hơn.

Song song với việc “trao quyền, underparenting đề cao giá trị những khoảng lặng trong cuộc sống của trẻ. Khi không bị cuốn vào các lịch trình dày đặc, não bộ có thời gian nghỉ ngơi và kích hoạt hệ thống Default Mode Network (DMN) - vùng chịu trách nhiệm cho việc kết nối cảm xúc, tưởng tượng và suy ngẫm về bản thân.

Chính trong những khoảng thời gian tưởng như “chán” hay “vô ích” đó, trẻ lại học được nhiều điều quan trọng: biết lắng nghe cảm xúc của mình, hiểu người khác hơn và phát triển khả năng suy nghĩ độc lập.

Underparenting cũng đề cao việc để con trải nghiệm hệ quả tự nhiên từ hành động của mình. Ví dụ, nếu con không muốn mặc áo khoác vào ngày lạnh, thay vì ép buộc, cha mẹ có thể để con tự cảm nhận cái lạnh (trong giới hạn an toàn). Qua đó, trẻ hiểu rằng mọi lựa chọn đều mang theo hệ quả, từ đó học cách chịu trách nhiệm.

Không chỉ có lợi cho con, phương pháp này cũng giúp cha mẹ giảm áp lực. Cha mẹ có nhiều thời gian hơn cho bản thân, không khí gia đình cũng trở nên nhẹ nhàng và tích cực hơn.

Làm thế nào để bắt đầu?

Việc thay đổi thói quen “can thiệp” không dễ, đặc biệt với phụ huynh đã quen quản lý mọi thứ. Tuy nhiên, underparenting không đòi hỏi thay đổi ngay lập tức, mà có thể bắt đầu từ những điều đơn giản.

Cha mẹ có thể giảm dần tần suất nhắc nhở hoặc làm giúp con. Ví dụ, khi nấu ăn, để con tự chơi một mình vài phút. Nếu mọi thứ ổn, lần sau có thể kéo dài thời gian đó. Chỉ cần đảm bảo an toàn, hãy để con có không gian tự kiểm soát hành vi và thời gian của mình.

Một cách khác là sắp xếp lịch sinh hoạt, để con có thời gian nghỉ ngơi. Không nhất thiết phải lấp đầy mọi khoảng trống bằng lớp học thêm. Việc để con tự chọn quần áo, dọn dẹp góc học tập hay tự sắp xếp đồ dùng cũng là cách rèn tính chủ động mà không cần phải “giáo huấn”.

Quan trọng nhất là sự kiên nhẫn. Trẻ có thể chưa làm tốt ngay, nhưng điều đó không có nghĩa là không có tiến bộ. Thay vì sửa hoặc làm hộ, cha mẹ nên “lùi lại” để con có cơ hội hoàn thiện từng bước.

Ngoài ra, khi thay đổi cách dạy con, cha mẹ cần chia sẻ rõ ràng với trẻ - để con không hiểu nhầm mình bị bỏ rơi. Nói cho con biết rằng cha mẹ “lùi lại” vì tin tưởng vào khả năng của con - rằng con có thể tự học hỏi, lựa chọn và trưởng thành.

 

Khoa học nói gì về phong cách nuôi dạy con cái?

Những sai lầm thường gặp trong chăm sóc và nuôi dạy con cái

Vận động cùng con – Chìa khóa để cha mẹ thêm gắn kết với con cái

5 điều phụ huynh không nên ép buộc con cái