Bệnh viêm não mô cầu diễn biến phức tạp, Bộ Y tế cảnh báo

Bệnh viêm màng não do não mô cầu có tỷ lệ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời.

Theo thống kê của Bộ Y tế, tích lũy từ 14/12/2024 đến nay, Việt Nam đã ghi nhận 95 ca mắc não mô cầu, tăng 74 ca so với cùng kỳ năm 2024 và ghi nhận 3 ca tử vong. Trường hợp tử vong mới nhất là một bệnh nhân nữ (33 tuổi) tại Thanh Hóa. Bệnh nhân sốt cao, đau đầu, được xác định mắc viêm màng não mô cầu và tử vong sau 4 ngày điều trị tích cực trong đầu tháng 12 vừa rồi do bệnh chuyển nặng, suy đa tạng.

Đặc biệt, các chuyên gia y tế cảnh báo, thời tiết trong giai đoạn giao mùa đông - xuân như hiện nay chính là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Vì vậy, nguy cơ lây lan bệnh rất cao.

PGS.TS.BS Phạm Quang Thái, Phó trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương cho biết, theo thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm toàn cầu ghi nhận hơn 1,2 triệu ca mắc bệnh do não mô cầu và khoảng 135.000 ca tử vong.

Não mô cầu do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, với hơn 12 nhóm huyết thanh, trong đó A, B, C, W, Y phổ biến nhất, trong đó hai nhóm W và C được ghi nhận gây tỷ lệ tử vong cao. Bệnh xuất hiện quanh năm nhưng dễ bùng phát thành ổ dịch nhỏ vào mùa lạnh. Trẻ em, học sinh, sinh viên sống tập trung trong ký túc xá, người có sức đề kháng yếu là nhóm nguy cơ cao. Trong cộng đồng luôn tồn tại nhóm người lành mang vi khuẩn nhưng không có triệu chứng khiến việc kiểm soát bệnh khó khăn.

Trong số 5 nhóm huyết thanh trên, nhóm huyết thanh W và C gần đây được nhận định có liên quan tỷ lệ tử vong cao hơn. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo, không vì vậy mà chúng ta chủ quan với các nhóm khác. Ở Việt Nam, cả 5 nhóm A, B, C, W, Y cũng đều đã và đang lưu hành. 

Đáng chú ý, những năm gần đây, Việt Nam đã ghi nhận sự xuất hiện của nhóm huyết thanh não mô cầu W - nhóm đang có xu hướng gia tăng tại nhiều quốc gia. Điều này cho thấy, bệnh vẫn còn diễn tiến phức tạp, khó lường và cần được giám sát chặt chẽ.

Theo PGS Thái, bệnh này nằm trong nhóm nguy cơ cao nhất vì khả năng gây tử vong nhanh. Tốc độ diễn tiến nhanh khiến phần lớn trường hợp không kịp trở tay, đặc biệt khi chủ quan với những triệu chứng ban đầu như sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn, cứng gáy hoặc nổi ban xuất huyết.

Nếu không điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong có thể lên 50% trong 24-48 giờ. Ngay cả khi được điều trị tích cực, tỷ lệ tử vong 8-15%. Khoảng 20% người sống sót chịu di chứng thần kinh hoặc thể chất suốt đời như điếc, tổn thương não, hoại tử chi hoặc suy giảm nhận thức.

Thời gian ủ bệnh từ 2 đến 10 ngày, nhưng khi khởi phát, bệnh tiến triển theo từng giờ. Một số dấu hiệu đặc trưng như ban xuất huyết hoại tử, cứng gáy, đau cổ hay lú lẫn thường xuất hiện khi bệnh đã nặng. Đây là lý do chẩn đoán sớm vô cùng khó khăn, nhất là ở tuyến cơ sở, nơi hạn chế xét nghiệm chuyên sâu.

Theo TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó Trưởng khoa Nhiễm – Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1, phòng ngừa viêm màng não mô cầu là chìa khóa quan trọng nhất. Hiện Việt Nam đã có nhiều loại vaccine phòng não mô cầu, gồm các nhóm huyết thanh A, B, C, W, Y. Vì chủng gây bệnh có thể thay đổi theo năm, việc tiêm bao phủ nhiều nhóm huyết thanh là cần thiết.

Một số vaccine đã được cấp phép cho trẻ từ 6 tuần tuổi, giúp bảo vệ sớm. Bác sĩ Nghĩa còn lưu ý thêm nhóm cần tiêm phòng đặc biệt, gồm: Trẻ dưới 5 tuổi (nhất là dưới 2 tuổi); Thanh thiếu niên; Người cao tuổi; Người suy giảm miễn dịch.

Để phòng bệnh viêm não do não mô cầu, ngành y tế khuyến cáo người dân, đặc biệt tại những vùng có dịch lưu hành thực hiện tốt vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc miệng, họng bằng các dung dịch sát khuẩn mũi họng thông thường.

Đồng thời, ăn uống đủ chất dinh dưỡng, luyện tập, nâng cao thể trạng. Thực hiện tốt vệ sinh, thông khí nơi ở, nơi làm việc. Chủ động tiêm vaccine phòng bệnh tại các cơ sở y tế. 

Theo WHO, tiêm chủng vẫn là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn phổ biến, trong đó có viêm màng não do não mô cầu.

Khi phát hiện dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, người dân cần đi khám hoặc thông báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất, tuyệt đối không tự ý điều trị.

 

Vaccine giúp phòng bệnh viêm não mô cầu cho trẻ em

Podcast: Viêm não mô cầu nguy hiểm ra sao, phòng ngừa thế nào?

CDC Mỹ cảnh báo về vi khuẩn gây bệnh viêm não mô cầu hiếm gặp

Sốt cao kèm tiêu chảy, người phụ nữ nguy kịch vì viêm não mô cầu