5 loại thực phẩm giúp ngăn ngừa sỏi thận

Phòng ngừa sỏi thận bằng chế độ ăn uống hàng ngày

Sỏi thận là tình trạng xảy ra khi các khoáng chất trong nước tiểu tích tụ tại thận, niệu quản hoặc bàng quang, tạo thành các tinh thể rắn trong hệ tiết niệu. Trong số đó, tinh thể calci là loại thường gặp nhất, với kích thước sỏi có thể lên đến vài cm.

Quá trình hình thành sỏi chủ yếu do lượng nước tiểu giảm, trong khi nồng độ khoáng chất trong thận tăng cao. Khi một hoặc cả hai yếu tố này kéo dài, nguy cơ tạo sỏi trong thận sẽ tăng đáng kể.

Tại Việt Nam, thống kê cho thấy khoảng 10–14% dân số mắc sỏi thận. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến chức năng thận và sức khỏe tổng thể.

Tuy nhiên, bạn có thể phòng ngừa sỏi thận qua chế độ ăn uống. Bác sĩ Raeeda Gheewala, chuyên gia thận học, đồng thời là nhà sáng lập phòng khám chuyên khoa Sports Nephrology (Mỹ), cho biết: “Chế độ ăn giàu acid citric, ít muối và oxalat là chìa khóa để phòng ngừa sỏi thận.”

Dưới đây là 5 loại thực phẩm được các chuyên gia khuyến nghị nhằm giảm nguy cơ sỏi thận.

1. Sữa chua

Loại sỏi thận phổ biến nhất là sỏi calci oxalat – hình thành khi calci kết hợp với oxalat trong nước tiểu. Tuy nhiên, việc bổ sung calci từ thực phẩm như sữa chua lại giúp giảm nguy cơ này.

Chuyên gia dinh dưỡng Jen Hernandez, nhà sáng lập nền tảng giáo dục dinh dưỡng Plant-Powered Kidneys (tạm dịch: phòng ngừa và điều trị bệnh thận bằng chế độ ăn giàu thực vật - Mỹ) giải thích: “Calci từ sữa chua sẽ kết hợp với oxalat ngay trong dạ dày, ngăn không cho oxalat đi vào máu rồi tới thận.” Vì thế, nên bổ sung khoảng 3 khẩu phần thực phẩm giàu calci mỗi ngày, đặc biệt nếu bạn ăn nhiều thực phẩm giàu oxalat như cải bó xôi, hạnh nhân, củ dền.

Ngoài ra, sữa chua còn chứa men vi sinh (probiotic) – yếu tố đang được nghiên cứu là có lợi trong việc phòng ngừa sỏi thận.

2. Kefir (sữa lên men)

Kefir – một loại sữa lên men, không chỉ giàu calci mà còn cung cấp nhiều probiotic có lợi cho hệ vi sinh đường ruột. Nghiên cứu gần đây cho thấy: mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận.

Chuyên gia dinh dưỡng Melanie Betz, nhà sáng lập nền tảng giáo dục về dinh dưỡng cho sức khỏe thận - The Kidney Dietitian (Mỹ) nhận định: “Vi khuẩn đường ruột có thể giúp giảm hấp thu oxalat và giảm viêm ở thận – yếu tố góp phần hình thành sỏi.”

Khi dùng kefir trong sinh tố, nên chọn trái cây ít oxalat như chuối, đào hoặc xoài thay vì các loại quả mọng (vốn chứa nhiều oxalat).

3. Cam

Cam và các loại trái cây họ cam quýt là nguồn cung cấp acid citric – hợp chất có khả năng giảm pH nước tiểu, từ đó hạn chế sự hình thành sỏi.

Tuy nhiên, không phải loại nước ép nào cũng có hiệu quả như nhau. Một nghiên cứu cho thấy nước cam hoặc chanh có lợi, trong khi nước bưởi lại làm tăng nguy cơ sỏi thận.

Tuy nhiên, để kiểm soát lượng đường nạp vào, tốt nhất nên ăn cả quả cam thay vì dùng nước ép.

4. Rau củ

Rau củ chứa nhiều chất xơ – yếu tố được chứng minh giúp giảm nguy cơ sỏi thận. Theo chuyên gia Betz, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy: cứ tăng 5g chất xơ mỗi ngày, nguy cơ sỏi thận giảm 10%.

Dù một số loại rau giàu oxalat, chuyên gia vẫn khuyên không nên kiêng tuyệt đối. “Rau củ giúp cân bằng độ acid trong nước tiểu và tăng acid citric – đều là những yếu tố có lợi,” Betz nói.

Chế độ ăn giàu rau như DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension - chế độ ăn uống ngăn ngừa tăng huyết áp) hay Địa Trung Hải cũng được ghi nhận là giúp giảm tỷ lệ mắc sỏi. Tuy nhiên, người có nguy cơ cao bị sỏi thận, nên hạn chế rau bina, củ dền và rau xà lách xoăn – các loại rau chứa nhiều oxalat.

5. Đậu gà và đậu lăng

Thay thế đạm động vật bằng đạm thực vật như đậu gà và đậu lăng là một kế hoạch thông minh trong việc phòng ngừa sỏi thận.

Theo chuyên gia Betz, đạm động vật như thịt bò, gà, cá… thường chứa nhiều purin – chất làm tăng nguy cơ hình thành acid uric và sỏi. Trong khi đó, đậu gà vừa cung cấp đạm, vừa chứa ít purin và oxalat, lại nhiều chất xơ giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột.

Đậu lăng cũng là lựa chọn tương tự – giàu protein, ít purin và oxalat, rất lý tưởng cho chế độ ăn phòng sỏi thận.

Những lưu ý quan trọng khác

Uống đủ nước: Đây là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất. Các chuyên gia khuyến nghị khoảng 2,5 – 3 lít nước mỗi ngày. Có thể thêm lát chanh hoặc cam để tăng lượng acid citric tự nhiên, tuy nhiên không nên lạm dụng. Đồng thời, nên tránh nước ngọt có ga, trà ngọt, nước ép có đường – những loại đồ uống làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận.

Hạn chế đạm động vật: Thịt đỏ, nội tạng động vật và hải sản chứa nhiều purin – chất làm tăng acid uric và hình thành sỏi thận. Do vậy, hãy ưu tiên bổ sung chất đạm từ sữa và thực vật.

Cân nhắc thực phẩm giàu oxalat: Người có nồng độ oxalat trong nước tiểu cao nên hạn chế nhóm thực phẩm như rau bina, hạnh nhân, chocolate. Tuy nhiên, không nên loại bỏ hoàn toàn vì các loại thực phẩm này còn có nhiều chất dinh dưỡng khác.

Giảm đường và muối: Ăn nhiều đường và muối làm tăng nguy cơ hình thành sỏi thận. Một nghiên cứu cho thấy người chỉ tiêu thụ <5% năng lượng từ đường có nguy cơ sỏi thấp hơn đáng kể so với người nạp >25%. Về muối, bác sĩ Gheewala khuyên nên giữ mức natri dưới 2.000 mg/ngày, nhất là từ thực phẩm chế biến sẵn. 

 

Dấu hiệu cún cưng bị sỏi thận và cách điều trị

Podcast: Biến chứng nặng nề do chủ quan với sỏi thận

Uống nhiều nước khoáng có gas có dẫn đến sỏi thận không?

Podcast: Phòng ngừa sỏi thận mùa nắng nóng