Cứ 40 giây lại có 1 người bị tai biến

Đột quỵ tăng nhanh ở Châu Á

Theo GS.TS Stephen Davids, ước tính, thế giới có 16 triệu người đột quỵ mỗi năm, trong đó có 6 triệu người tử vong. 60% số đó nằm ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Trong vòng 20 năm 1990 - 2010, tỷ lệ số ca đột quỵ của thế giới tăng 26%, tuy nhiên lại có sự phân bố không đồng đều. 80% số ca đột quỵ mới nằm ở khu vực Châu Á, khiến tỷ lệ người tử vong và tàn phế độ đột quỵ ở khu vực này tăng cao.


Cũng theo GS.TS Stephen Davids, với sự tiến bộ của y học, tuy tỷ lệ tử vong do đột quỵ có càng giảm so với trước kia nhưng số lượng bệnh nhân bị tàn tật do đột quỵ lại có xu hướng tăng. Mức độ di chứng phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm và cách thức bệnh nhân được phát hiện, chẩn đoán và điều trị. Hiện nay, Tổ chức Đột quỵ Thế giới (WSO) đã xây dựng được bộ quy chuẩn cơ bản trong việc chẩn đoán sớm các trường hợp đột quỵ và điều trị kịp thời nhằm phục hồi tốt cho người bệnh, tránh để lại di chứng. Bộ quy chuẩn này đã được áp dụng tại Việt Nam.

Theo GS.TS Lê Văn Thính, Trưởng khoa Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai, hậu quả di chứng ở bệnh nhân đột quỵ não ở Việt Nam là 90%. Tỷ lệ tái phát cao, lần sau nặng hơn lần trước. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế hạn hẹp nên cơ sở hạ tầng của đa số các bệnh viện còn thiếu thốn, việc chẩn đoán, xử trí và quản lý bệnh nhân đột quỵ còn gặp nhiều khó khăn. Kiến thức về đột quỵ (hay tai biến mạch máu não) của người dân cũng còn hạn chế.

Cũng theo GS.TS Lê Văn Thính, hiện nay ở nước ta chưa có nghiên cứu nào đánh giá về chi phí điều trị cho bệnh nhân đột quỵ, song cứ 1 bệnh nhân đột quỵ ở mức độ tàn tật trung bình nghĩa là mất đi 1 lao động, nếu di chứng nặng phải phụ thuộc người khác thì gia đình sẽ phải mất thêm 1 người chăm sóc. Như vậy, người bệnh đột quỵ là gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tuy nhiên nếu biết phòng và điều trị đúng cách, hậu quả xấu có thể giảm đi nhiều. Để tránh tử vong, giảm di chứng, bệnh nhân phải được đưa đến bệnh viện điều trị sớm và điều trị chuẩn!

Theo Đại tá, GS.TS Nguyễn Văn Thông, Nguyên Giám đốc Trung tâm Đột quỵ (Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết: “Chỉ có khoảng dưới 1% bệnh nhân bị đột quỵ được điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết (tPA) đúng cách trước khi đến bệnh viện. Kiến thức về "giờ vàng" (3 đến 4,5 giờ đầu từ khi khởi phát đột quỵ) đối với bệnh nhân bị đột quỵ không phải ai cũng nắm được. Trong đào tạo y khoa cũng không có chuyên khoa về đột quỵ nên phần lớn các bác sĩ ra ngành nghề rồi mới tích lũy kiến thức từ kinh nghiệm công tác. Đối với tuyến cơ sở thì kinh nghiệm cấp cứu, điều trị bệnh nhân đột quỵ cũng còn nhiều bất cập”.


Người bệnh được đưa đi cấp cứu kịp thời, được xử trí đúng cách tại trung tâm đột quỵ hay cơ sở y tế chuyên môn, sẽ giúp giảm tỉ lệ tử vong; giảm số ngày phải điều trị nội trú và giảm di chứng, tăng cơ hội sống không cần sự giúp đỡ. Với phác đồ điều trị tiên tiến hiện nay, nếu bệnh nhân được chuyển đến bệnh viện trong 3 giờ đầu ngay sau khi bị đột quỵ, và được điều trị thuốc làm tan huyết khối, sự phục hồi sẽ rất khả quan. Tuy nhiên, ngay cả các nước tiên tiến nhất như Mỹ, Đức và các nước châu Âu, nơi có các trung tâm đột quỵ rất rộng rãi thì tỷ lệ bệnh nhân được sử dụng thuốc tiêu sợi huyết chỉ khoảng trên dưới 5%.

Ở nước ta, khi các trung tâm đột quỵ chưa được thành lập rộng rãi và các tuyến bệnh viện vẫn đang dần dần hoàn thiện các quy trình điều trị chuẩn cho bệnh nhân đột quỵ thì chiến lược bảo vệ và kích thích quá trình phục hồi thần kinh sau đột quỵ là cần thiết để giảm di chứng của đột quỵ nặng.

Xây dựng Quy chuẩn điều trị đột quỵ

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Xuyên khẳng định, phòng ngừa hiệu quả và điều trị kịp thời cho người bệnh là phương thức giúp giảm bớt tỷ lệ tử vong và tàn phế do đột quỵ tại Việt Nam hiện nay. Và để làm được điều đó, một điều vô cùng quan trọng là nâng cao hiểu biết của người dân về bệnh đột quỵ và bồi dưỡng nghiệp vụ cho nhân viên y tế trong chẩn đoán, điều trị.

Từ năm 2008 đến 2011, Bộ Y tế và Tổ chức Đột quỵ thế giới đã tiến hành Chương trình “Điều trị đột quỵ cơ bản”. Chương trình do Ever Neuro Pharma, một công ty dược của Áo, tài trợ vô điều kiện kinh phí để tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ điều trị đột quỵ cơ bản cho các bác sỹ tại 58 tỉnh thành phố. Giảng viên là các giáo sư đầu ngành của Tổ chức Đột quỵ Thế giới và các giáo sư đầu ngành Việt Nam trong lĩnh vực đột quỵ. Cho đến nay, đã có 8.596 bác sỹ của tất cả các tỉnh, thành trên cả nước tham gia đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ. Các bác sĩ tham gia khóa đào tạo đều được cấp giấy chứng nhận của Tổ chức Đột quỵ Thế giới và Bộ Y tế Việt Nam. Thành công của dự án được Tổ chức Đột quỵ Thế giới đánh giá coi là hình mẫu để áp dụng với các nước trong khu vực.


Còn theo GS.TS Lê Văn Thành, Chủ tịch Hội Phòng chống tại biến mạch não Việt Nam, việc xây dựng các Trung tâm Đột quỵ não đang là yêu cầu cấp bách tại Việt Nam hiện nay. Cả nước có 17 đơn vị, trung tâm đột quỵ não nhưng lại tập trung chủ yếu tại Hà Nội và TP.HCM, tạo thành khoảng trống lớn trong phòng ngừa đột quỵ tại các tỉnh thành trên cả nước. Trong thời gian tới, Hội Phòng chống tai biến mạch não Việt Nam sẽ kết hợp với Bộ Y tế trong việc thúc đẩy các bệnh viện cấp 1 và 2 xây dựng trung tâm/đơn vị/đội đột quỵ não. Việc chuẩn hóa các trung tâm/đơn vị/đội đột quỵ não với kỹ thuật cao, thuốc điều trị hiện đại và độ ngũ nhân lực tốt sẽ giúp giảm bớt tỷ lệ tử vong và tàn phế do đột quỵ.

Theo GS.TS Stephen Davids, kinh nghiệm của thế giới trong việc xây dựng các trung tâm/đơn vị đột quỵ não giúp giảm 20% tỷ lệ tử vong do đột quỵ mỗi năm.