Mức sinh thấp, già hóa dân số nhanh đang là thách thức rất lớn

Các thông điệp hưởng ứng trong Tháng Hành động Quốc gia về Dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam 26/12 - Ảnh: MOH.

Đây là nhận định của Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn tại Lễ phát động tháng hành động Quốc gia về Dân số năm 2024, với chủ đề “Nâng cao chất lượng dân số để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc”, do Bộ Y tế tổ chức sáng 10/12.

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, năm 2024 là năm thứ 5 thực hiện Chiến lược Dân số Việt nam đến năm 2030. Công tác dân số hiện đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Nhiều vấn đề dân số phát sinh trong thực tiễn đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội và sự phát triển bền vững của Việt Nam trong hiện tại và tương lai.

Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, việc duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc chưa thật sự bền vững, xuất hiện xu thế mức sinh xuống thấp. Năm 2023, mức sinh ước tính là 1,96 con/phụ nữ, thấp nhất trong lịch sử và dự báo tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.

Chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh đã được khống chế, nhưng vẫn ở mức cao và chưa có dấu hiệu giảm (năm 2023 con số này là 112 bé trai/100 bé gái).

Tốc độ già hóa dân số nhanh và Việt Nam sẽ sớm bước qua thời kỳ dân số vàng. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết, mang thai và sinh con ở người chưa thành niên, tầm vóc, thể lực, chất lượng cuộc sống cần phải được cải thiện nhiều hơn... Trong khi đó, tổ chức bộ máy làm công tác dân số hiện nay chưa ổn định, thiếu thống nhất giữa các tỉnh, thành phố, nguồn lực đầu tư cho công tác dân số chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ được giao.

Đánh giá về thực trạng dân số tại Việt Nam, ông Matt Jackson, Trưởng đại diện UNFPA (Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc) tại Việt Nam nhận định, các kết quả từ nghiên cứu của Tổng cục Thống kê phối hợp cùng UNFPA cho thấy, Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn "dân số vàng", có nghĩa là mỗi người phụ thuộc được hỗ trợ bởi hai người trong độ tuổi lao động.

Theo ông Matt Jackson, dân số của Việt Nam hiện nay đã vượt 100 triệu người và Việt Nam trở thành quốc gia đông dân thứ 15 trên thế giới. Điều này rất đáng tự hào, chứng tỏ những nỗ lực của Chính phủ trong việc quản lý dân số và phát triển.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đối mặt nhiều thách thức như: Tỷ lệ tử vong mẹ ở các vùng dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng xa cao gấp ba đến bốn lần so với mức trung bình cả nước; bạo lực giới vẫn còn phổ biến. Mặt khác, Việt Nam cũng đang đối mặt với vấn đề lựa chọn giới tính thai nhi, điều này đã được xác định là nguyên nhân chính dẫn đến sự mất cân bằng giới tính khi sinh.

Đại diện UNFPA cũng cho biết, dân số Việt Nam đã bắt đầu già hóa từ năm 2011 và đang già hóa với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các quốc gia khác. Dự báo, Việt Nam sẽ trở thành một quốc gia có dân số già vào năm 2036 và là xã hội siêu già vào năm 2049. Đồng thời, Việt Nam cũng đang bước vào xu hướng mức sinh thấp, với tổng tỷ suất sinh (TFR) là 1,96 vào năm 2023.

Vì vậy, thông qua Lễ phát động, lãnh đạo Bộ Y tế, đại diện UNFPA tại Việt Nam và các chuyên gia mong muốn các cấp chính quyền, đoàn thể, tổ chức xã hội, từng gia đình và toàn xã hội nâng cao nhận thức và đề cao trách nhiệm về ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác dân số.

Đồng thời, thúc đẩy sự tham gia, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, ngành và toàn dân, cũng như sự hỗ trợ của quốc tế, vì mục tiêu sức khỏe, hạnh phúc của người dân và sự phát triển bền vững của đất nước.

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh, năm 2025 và thời gian tới, công tác dân số còn tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức hơn nữa, nhiều chỉ tiêu có nguy cơ khó đạt. Để thực hiện các yêu cầu, nhiệm vụ, chỉ tiêu kế hoạch được giao, Bộ Y tế kêu gọi toàn thể đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác dân số tiếp tục đoàn kết, tích cực, chủ động, sáng tạo trong việc tham mưu với các cấp uỷ Đảng, chính quyền; phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể và động viên mọi tầng lớp nhân dân thực hiện hiệu quả chủ trương, chính sách về công tác dân số.

 

Giải pháp nào giúp hệ thống y tế bắt kịp tốc độ già hóa dân số?

Liên Hợp Quốc: Dân số Trung Quốc có thể giảm một nửa vào năm 2100

Già hóa nhanh, “ngại” sinh con – thách thức về vấn đề dân số thế giới

Bảo đảm công bằng trong chính sách cho viên chức y tế, dân số