Nghiên cứu - Sản xuất

Góc khuất đằng sau công nghệ điều chế vaccine

SUCKHOE+ | Có niên đại hàng trăm triệu năm, con sam (cua móng ngựa) thậm chí còn xuất hiện trước khủng long. Loài động vật huyền thoại này đã sống sót sau cuộc đại tuyệt chủng hàng loạt đã quét sạch hàng tỷ loài sinh vật khác. Song ít ai biết rằng, sam còn có ý nghĩa đặc biệt đối với ngành y tế, đặc biệt trong lĩnh vực dược phẩm, điều chế vaccine.

12/04/2016 10:02

Trước khi đưa ra thị trường, các loại vaccine của Mỹ đều được kiểm tra bằng máu sam

Con tôi đã tiêm vaccine sao vẫn bị thủy đậu?

Cha mẹ bị phạt tù nếu không cho con tiêm vaccine

Điều chế thành công vaccine viêm gan C mới

Nga: Điều chế thành công vaccine chống... hút thuốc lá

Trung Quốc điều chế thành công vắcxin cúm H7N9

Sam có tên gọi khác là “cua móng ngựa” (horseshoe crab) do chúng có thân giống cua và phần đầu như móng ngựa. Những con sam cái có thể đẻ đến 90.000 trứng song chỉ có khoảng 10 trứng có thể sống sót. Số lượng trứng cực lớn của sam giúp mang tới nguồn thức ăn dồi dào cho các loài chim biển và góp phần cân bằng hệ sinh thái.

Sam đực và cái thường sống thành đôi cho đến hết đời. Thành ngữ Việt có câu “dính như sam” là vì vậy.

Ứng dụng trong điều chế vaccine

Loại máu màu xanh của loài động vật này còn được sử dụng để kiểm tra độc tố của các loại vaccine mà bạn từng sử dụng. Khoảng nửa triệu con sam bị bắt và bị lấy máu mỗi năm trong phòng thí nghiệm của các công ty dược phẩm.

Loài động vật này sẽ bị kẹp lại để lấy máu trong vòng 24 – 72 giờ. Những cái chai đầy máu xanh của chúng sẽ được sử dụng để thử nghiệm vaccine, nhằm kiểm tra các loại vaccine có bị nhiễm độc tố gram âm nguy hiểm hay không. Chỉ mất 45 phút tiếp xúc với chất Limulus amebocyte lysate (LAL) được chiết xuất từ máu sam là có thể phát hiện ra độc tố từ vi khuẩn gram âm.

Máu sam cũng được dùng để chẩn đoán bệnh tật và kiểm tra độc tính của thực phẩm. Chế phẩm từ máu sam được dùng để chẩn đoán các bệnh nhiễm khuẩn do khuẩn gram âm gây nên (như nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm khuẩn máu ở trẻ sơ sinh...). Nước ta có một số cơ sở lấy máu nuôi sam tại Quảng Ninh, Hải Phòng, Nha Trang, TP.HCM.

Hiểm họa đối với loài sam

Sau khi lấy máu, sam sẽ được đưa trở lại biển. Theo các công ty dược, quá trình này khá giống quá trình lấy máu hiến của con người, song 10 – 30% lượng máu sam đã mất sau quá trình này.

Sau khi lấy máu, sam sẽ được đưa trở về biển

Các công ty dược cần một nguồn cung cấp máu sam rất lớn. Sam sống ở đáy biển, gần bờ. Khi chúng muốn giao phối sẽ bơi vào nơi nước nông và quá trình thu gom sam không lấy gì làm khó khăn. Những con sam cái sau khi bị lấy máu sẽ có khả năng sinh sản kém hơn. Điều này về lâu dài sẽ khiến các quần thể bị suy thoái.

Theo cảnh báo của các nhà khoa học, số lượng quần thể sam trên thế giới đang suy giảm nghiêm trọng. Trong Sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế, sam được phân loại là loài động vật sắp bị đe dọa. Ngoài ra, số lượng của loài chim sống nhờ trứng của sam cũng đang suy giảm nghiêm trọng.

Trứng sam suy giảm cũng ảnh hưởng tới sự sống của các loài chim, gây mất cân bằng hệ sinh thái

Các nhà khoa học đang hết sức lo lắng cho tương lai của ngành y tế thế giới, đặc biệt là khi sự đánh bắt quá mức vẫn đang tiếp tục diễn ra và số lượng sam đang suy giảm vô cùng nhanh chóng.