Dinh dưỡng

Đậu bắp: Bạn đồng hành của người bệnh đái tháo đường

SUCKHOE+ | Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng đậu bắp có thể hỗ trợ giảm đường huyết, cải thiện chỉ số HbA1c và điều chỉnh mỡ máu ở người mắc đái tháo đường type 2. Vậy liệu loại quả này có thực sự giúp ích cho người bệnh đái tháo đường?

19/11/2025 09:50

Đậu bắp là loại quả chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khoẻ, được bán nhiều tại chợ dân sinh và siêu thị với giá thành rất rẻ.

Vì sao người bệnh đái tháo đường nên ăn đậu bắp?

Thịt ba chỉ xào đậu bắp đơn giản mà đủ chất dinh dưỡng

Món ngon đầu tuần: Đậu bắp nhồi tôm chiên

Học cách nấu canh cá hồi đậu bắp cho bữa cơm chiều thêm mát

Đậu bắp (Abelmoschus esculentus) được trồng phổ biến ở các vùng nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Không chỉ là nguyên liệu nấu ăn quen thuộc, đậu bắp còn xuất hiện trong y học cổ truyền nhờ những đặc tính liên quan đến hạ đường huyết, chống viêm và chống oxy hóa. Trong bối cảnh bệnh đái tháo đường type 2 ngày càng gia tăng, giới khoa học bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến các thực phẩm có thể hỗ trợ điều trị mà ít gây tác dụng phụ. Đậu bắp là một trong những ứng viên đáng chú ý.

Thành phần giàu hoạt tính sinh học

Nhiều nghiên cứu cho thấy toàn bộ phần quả đậu bắp có chứa đa dạng và phong phú các loại hợp chất, trong đó nổi bật là polysaccharides, polyphenol, flavonoid, vitamin và khoáng chất vi lượng. Trong đó, thành phần polysaccharides tạo nên chất nhầy đặc trưng có khả năng tăng độ nhớt trong ruột và làm chậm hấp thu glucose. Điều này giúp giảm tốc độ tăng đường huyết sau bữa ăn.

Ngoài ra, các hợp chất phenolic như isoquercitrin, rutin hay quercetin có tác dụng chống oxy hóa mạnh và có thể ức chế các enzyme tham gia vào quá trình phân giải carbohydrate. Đây được xem là một trong các cơ chế quan trọng giúp đậu bắp hỗ trợ kiểm soát đường huyết và kháng insulin.

Loại quả nhỏ mang lại nhiều lợi ích to lớn.

Những tín hiệu khả quan thông qua các nghiên cứu lâm sàng

Ở mô hình động vật, chiết xuất đậu bắp và bột hạt đậu bắp cho thấy tác dụng giảm đường huyết lúc đói, cải thiện độ nhạy insulin và điều chỉnh lipid máu. Một số nghiên cứu còn ghi nhận sự thay đổi tích cực của hệ vi sinh đường ruột ở chuột tiểu đường khi bổ sung đậu bắp, với sự gia tăng các loài vi khuẩn có lợi và giảm nhóm vi khuẩn gắn với viêm chuyển hóa.

Điều quan trọng hơn là các kết quả bước đầu được lặp lại trên người thông qua các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên. Một nghiên cứu được đăng tải năm 2023 trên tạp chí chuyên xuất bản các nghiên cứu thử nghiệm và lâm sàng về bệnh đái tháo đường Acta Diabetologica đã sử dụng 1.000 mg bột đậu bắp 3 lần mỗi ngày trong 12 tuần cho thấy sự cải thiện đáng kể: giảm đường huyết lúc đói, giảm chỉ số HbA1c, giảm cholesterol toàn phần, triglyceride và CRP – một dấu ấn viêm thường tăng ở người đái tháo đường.

Nhìn chung, phần lớn nghiên cứu thống nhất rằng bổ sung đậu bắp dạng bột chuẩn hóa với liều khoảng 1.000–3.000 mg/ngày, dùng trong 8–12 tuần, có thể mang lại lợi ích đo được cho người mắc đái tháo đường type 2.

Đậu bắp hỗ trợ đường huyết bằng cách nào?

Cơ chế tác động của đậu bắp được đánh giá rất đa chiều. Chất nhầy hòa tan khi vào đường tiêu hóa sẽ tạo thành lớp gel làm chậm việc hấp thu glucose, từ đó hạn chế mức đường huyết tăng vọt sau ăn. Song song đó, các polyphenol trong đậu bắp có khả năng ức chế các enzyme alpha amylase và alpha glucosidase đều là những enzyme tham gia vào việc “bẻ nhỏ” tinh bột thành đường đơn.

Một số nghiên cứu cũng ghi nhận rằng chiết xuất đậu bắp có thể điều hòa các thụ thể PPAR (nhóm các thụ thể hạt nhân), tăng protein GLUT-4 giúp vận chuyển glucose vào tế bào và giảm sản xuất các cytokine gây viêm. Đây là những cơ chế có liên quan mật thiết đến kháng insulin và biến chứng chuyển hóa của bệnh.

Đặc biệt, tác động lên hệ vi sinh đường ruột được xem là hướng nghiên cứu mới. Sự cải thiện sự đa dạng vi khuẩn đường ruột có thể góp phần nâng cao độ nhạy insulin và điều hòa mỡ máu.

Cách sử dụng đậu bắp

Ngâm đậu bắp với nước để có được hỗn hợp gel là cách làm thông dụng.

Trong dân gian, “nước đậu bắp” là cách dùng phổ biến. Trong đó, người dùng ngâm quả đậu bắp đã cắt lát qua đêm và uống phần nước nhớt được chiết ra. Phương pháp này chủ yếu khai thác chất xơ hòa tan và chất nhầy của quả. Tuy nhiên, trong nghiên cứu lâm sàng, liều được chuẩn hóa thường là bột đậu bắp khô đóng viên, với mức sử dụng 1.000–3.000 mg/ngày.

Trong bữa ăn hàng ngày, đậu bắp có thể được nấu canh, hấp, làm món hầm. Quá trình nấu chín không làm mất tác dụng liên quan đến chất xơ, nhưng nếu nấu quá lâu, hàm lượng polyphenol có thể giảm đi phần nào.

Hạn chế và những điểm cần lưu ý

Dù nhiều kết quả tích cực nhưng các nghiên cứu vẫn còn không đồng nhất về loại chế phẩm, thời gian sử dụng và tiêu chí đánh giá. Dữ liệu theo dõi dài hơn 3 tháng còn hạn chế, và sinh khả dụng của các hoạt chất chính vẫn chưa được hiểu rõ.

Về độ an toàn, các thử nghiệm trên người đến nay cho thấy đậu bắp khá an toàn, không gây độc tính trên gan, thận hay tim mạch ở liều phổ biến. Tuy nhiên, một nghiên cứu trên động vật lại cho thấy chiết xuất đậu bắp có thể làm giảm hiệu quả của thuốc điều trị đái tháo đường metformin do tương tác với chất xơ. Dù chưa được xác nhận trên người nhưng các chuyên gia khuyến nghị người bệnh nên dùng thực phẩm bổ sung từ đậu bắp cách xa thời điểm uống thuốc điều trị.

Nhìn chung, đậu bắp là một thực phẩm bổ dưỡng, có tiềm năng trở thành hỗ trợ hữu ích trong kiểm soát đường huyết và mỡ máu ở người mắc đái tháo đường type 2. Dù vậy, loại quả này không thay thế thuốc điều trị và cần được sử dụng đúng cách, kết hợp với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.