Nắng nóng cực đoan - mối nguy với người cao tuổi

Các đợt nắng nóng dài ngày làm suy giảm miễn dịch của người cao tuổi

Các nhà khoa học của Đại học California (cơ sở Irvine, Mỹ) phát hiện rằng khi tuổi già kết hợp với thời tiết nắng nóng cực đoan, hệ vi sinh vật đường ruột bị thay đổi và hệ miễn dịch suy yếu. Yếu tố này khiến cơ thể dễ bị vi khuẩn tấn công. Nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Khoa học Môi trường tổng thể (Science of the Total Environment), cho thấy biến đổi khí hậu không chỉ gây sốc nhiệt mà còn âm thầm gây ra nhiều rủi ro sức khỏe cho người cao tuổi.

Hiện tượng căng thẳng do nhiệt xảy ra khi cơ thể không thể tự điều hòa nhiệt độ trong môi trường quá nóng. Dựa trên thí nghiệm với chuột, các nhà Nghiên cứu nhận thấy rằng khi chuột già bị căng thẳng nhiệt, chúng dễ bị nhiễm vi khuẩn Vibrio vulnificus hơn. Đây là vi khuẩn “ăn thịt người”, có khả năng gây viêm cân mạc hoại tử đang ngày càng phổ biến ở vùng biển ấm. Những con chuột này bị tổn thương ruột nghiêm trọng, mức viêm trong cơ thể tăng vọt và hệ miễn dịch bị suy giảm rõ rệt so với chuột trẻ.

Nghiên cứu còn chỉ ra rằng nhiệt độ cao làm hỏng hàng rào bảo vệ của ruột, làm mất cân bằng vi khuẩn đường ruột, khiến viêm lan rộng khắp cơ thể. Ở chuột già, các chủng lợi khuẩn như Roseburia intestinalis và Bifidobacterium pseudolongum giảm mạnh, trong khi vi khuẩn gây hại như Enterococcus faecalis lại phát triển mạnh.

Nắng nóng không chỉ làm yếu hệ miễn dịch mà còn thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh. Nghiên cứu cho thấy lượng vi khuẩn mang gene kháng tetracycline tăng rõ rệt. Trong khi đó đây là thuốc thường được sử dụng để điều trị nhiễm Vibrio vulnificus.

Nói một cách dễ hiểu, nắng nóng cực đoan đã làm suy sụp hàng rào phòng thủ tự nhiên của cơ thể đúng lúc cần thiết nhất.

Mặc dù nghiên cứu được thực hiện trên chuột, nhóm tác giả cho rằng phản ứng sinh học của chúng rất giống với con người. Chuột được đưa vào điều kiện mô phỏng hiện tượng sóng nhiệt (heat wave): Mỗi ngày chịu nóng 3 giờ ở nhiệt độ 40°C, độ ẩm 60%, kéo dài trong 2 tuần.

Những phát hiện này giúp lý giải vì sao các ca nhiễm trùng nghiêm trọng thường tăng đột biến trong các đợt nắng nóng, và vì sao người cao tuổi luôn chịu ảnh hưởng nặng nề hơn trong những tình huống này.

Các nhà khoa học cũng nhấn mạnh, tốc độ biến đổi khí hậu kết hợp với quá trình già hóa dân số, đang tạo ra nhu cầu cấp thiết cho những phương pháp điều trị mới, đặc biệt là các hướng tiếp cận nhắm vào hệ vi sinh đường ruột để bảo vệ sức khỏe trước các mối đe dọa từ môi trường và bệnh truyền nhiễm.

Sóng nhiệt là hiện tượng xảy ra do hơi ấm bị mắc kẹt trong khí quyển, khiến nhiệt độ nhiều ngày liên tiếp cao hơn bình thường, độ ẩm cao, tạo ra cảm giác nóng bức. Sóng nhiệt ngày càng gia tăng về cường độ và tần suất. Nguyên nhân là do biến đổi khí hậu và phát thải khí nhà kính khiến nhiệt bị giữ lại trong thời gian lâu hơn.

Năm nay, ngay từ tháng 4, Ấn Độ và Pakistan đã hứng chịu một đợt sóng nhiệt với nhiệt độ cao hơn 5-8 độ C so với trung bình hàng năm.

Theo trang tin Climate Impacts Tracker Asia, hàng triệu người dân Đông Nam Á đã mong chờ năm 2025 "giảm nhiệt" so với 2024 nhờ hiện tượng thời tiết La Niña. Thế nhưng, một lần nữa thiên nhiên lại cho thấy sự khó lường của mình, khi La Niña năm nay xuất hiện yếu ớt bất thường. Tác động làm mát chỉ diễn ra trong thời gian ngắn. Các quốc gia Đông Nam Á lại tiếp tục oằn mình đối phó với nắng nóng cực đoan, thậm chí còn đến sớm hơn thường lệ.

Tại Việt Nam, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định nhiệt độ từ tháng 7 đến cuối năm sẽ xấp xỉ trung bình nhiều năm. Nắng nóng kéo dài đến tháng 8/2025 tại Bắc Bộ và Trung Bộ, sau đó giảm. Nước ta có thể tránh được những đợt sóng nhiệt nghiêm trọng. 

Trong những ngày nắng nóng, người cao tuổi nên hạn chế ra ngoài của khung giờ từ 10-16h. Dùng điều hòa nên tránh nhiệt độ ở ngoài trời và trong nhà chênh lệch quá lớn, dẫn đến sốc nhiệt. Người cao tuổi nên uống đủ nước dù không khát, khi chế biến thức ăn tránh nêm nếm nhiều muối.

 

Biến đổi khí hậu ảnh hưởng thế nào tới sức khoẻ đường ruột?

Biến đổi khí hậu làm tăng hàm lượng arsen trong gạo

Năm nắng nóng nguy hiểm và hành động cần giảm thiểu biến đổi khí hậu

Sốc nhiệt do gắng sức khi chơi thể thao và cách phòng ngừa