Trước vòng loại trực tiếp NFL (the National Football League) – giải bóng bầu dục quốc gia Mỹ), một nhóm cầu thủ Kansas City Chiefs tụ tập bên trong phòng họp. HLV Dave Merritt của đội đóng cửa, tắt đèn trước khi hướng dẫn các cầu thủ một bài tập. Ông nói: “Hãy nhắm mắt lại và đi đến nơi hạnh phúc của bạn.” Trước đó, ông đã phác thảo một bài tập với các cầu thủ: Nhắm mắt lại, tưởng tượng về nơi hạnh phúc an toàn và ấm áp của riêng mình, rồi bắt đầu đếm hơi thở trong im lặng.

Nếu có ai đó tình cờ bước vào căn phòng lúc đó, có lẽ họ sẽ cảm thấy hơi kỳ lạ - một nhóm hậu vệ NFL thở chậm trong bóng tối. Nhưng theo HLV Merritt, mục đích của bài tập này là để các cầu thủ của ông nhận ra giá trị của việc kiểm soát hơi thở một cách có ý thức, hiểu được các công cụ cho phép họ làm dịu hệ thần kinh tự chủ và đi vào trạng thái phó giao cảm.

"Đó là thói quen mà bất kỳ con người nào cũng nên học", Bryan Cook - cầu thủ hậu vệ của Kansas City Chiefs cho biết. "Tập trung vào hơi thở của bạn".

Bryan Cook - 25 tuổi, hai lần nhận chức vô địch cùng đồng đội và nằm trong Thế hệ Gene Z. Cook thiền ít nhất một lần mỗi ngày và thường bắt đầu ngày mới bằng 20 lần hít thở sâu.

Nếu như ở trong một hoàn cảnh khác, Cook có thể là một người lập dị. Nhưng khi các khái niệm về chánh niệm và sức khỏe tinh thần đã có chỗ đứng trong xã hội, anh ấy là một phần của nhóm vận động viên đã tìm thấy lợi ích về hiệu suất trong hành động đơn giản là hít thở.

Từ các ngôi sao bóng rổ NBA - Steph Curry và Shai Gilgeous-Alexander, đến tiền vệ bóng bầu dục NFL - Aaron Rodgers, cho đến các cầu thủ bóng ném MLB - Logan Webb và Marcus Stroman,… hầu như mọi môn thể thao đều có các vận động viên sử dụng phương pháp thở tập trung để làm dịu tâm trí, cải thiện cuộc sống và tăng cường hiệu suất.

Các ngôi sao vô địch của Giải Bóng đá Quốc gia Mỹ có một số bài tập thở sâu. Lane Johnson - cầu thủ tấn công phải All-Pro của Eagles, sử dụng phương pháp thở bụng, phương pháp Wim Hof và thiền Tummo - một phương pháp Phật giáo Tây Tạng cổ xưa, để chống lại sự lo lắng và trầm cảm, trong khi đồng đội của anh - cầu thủ tấn công Jordan Mailata, lại thường xuyên sử dụng phương pháp thở bụng - học được từ bác sĩ trị liệu và huấn luyện viên yoga.

Với một số người, điều này có vẻ khó hiểu. Chỉ là hít thở thôi mà, đúng không? Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Nicholas Tiller - Viện Lundquist thuộc Trung tâm Y tế Harbor-UCLA, thở là một phương pháp khoa học khá rõ ràng. Sử dụng thói quen hít thở sâu thường xuyên có thể làm giảm lo lắng, huyết áp và nhịp tim của bạn đồng thời cải thiện sức khỏe tinh thần tổng thể của bạn.

Đối với những người thực sự tin tưởng - những người hít thở sâu, những người thiền định, những người cực kỳ thư giãn, cách thức rất đơn giản: Việc hít thở thường xuyên có thể giúp các vận động viên quản lý lịch trình mệt mỏi, duy trì nhịp điệu trên sân đấu và kéo dài sự nghiệp của họ. Nó cũng có thể khiến bất kỳ ai hạnh phúc hơn một chút và năng suất hơn một chút.

Tất cả những gì bạn cần để bắt đầu là hít thở thật sâu.

Mỗi buổi sáng, cựu cầu thủ bóng chày Harvey Martin đều thức dậy sớm để thiền định. Mười năm trước, Martin luôn là cầu thủ được các nhà cầm quân quan tâm. Anh đã từng thử tập thở sâu khi còn ở trường đại học và thử thiền khi anh chơi trong đội của mình, nhưng sự nghiệp của anh đã sụp đổ vào năm 2015 khi anh mắc phải chứng “yips” – một trạng thái căng thẳng thần kinh ảnh hưởng đến hiệu suất của vận động viên, khiến họ khó thực hiện các động tác cơ bản. Bị tàn phá bởi sự lo lắng và các tác dụng phụ trở nên trầm trọng hơn, Martin cần một cách để bình tĩnh lại. Vì vậy, anh quay lại với bài tập thở. Anh bắt đầu một cách bí mật, thức dậy sớm tập thở để chữa lành cho bản thân.

Martin phát hiện ra rằng, giống như nhiều người Mỹ khác, anh là "người thở bằng miệng mạn tính" - nghĩa là vô thức thở bằng miệng thay vì bằng mũi. Tình trạng này liên quan đến các rối loạn giấc ngủ, chẳng hạn như chứng ngưng thở khi ngủ, và có thể khiến hệ thần kinh của bạn chuyển sang trạng thái giao cảm – một trạng thái hành động, kích hoạt các phản ứng của cơ thể trước những nguy hiểm. Martin hiểu ra rằng, tình trạng này đã làm trầm trọng thêm chứng lo âu nên anh đã dành cả năm tiếp theo để chăm sóc sức khỏe của mình.

Trong quá trình tập luyện, Martin được tiếp cận với phương pháp Wim Hof - một kỹ thuật thở được phổ biến bởi bậc thầy sức khỏe nổi tiếng người Hà Lan và ngày càng được nhiều vận động viên sử dụng. Phương pháp này hướng dẫn hít thở theo nhịp điệu, xen lẫn là các khoảng nín thở. Nhưng điều gì khiến phương pháp này trở nên hấp dẫn với các vận động viên? Theo Martin, đó là bởi nó có thể tập trong vài phút.

Bên cạnh việc tập thở hàng ngày, Martin còn đi tới phòng xông hơi và tắm nước lạnh vài lần trong tuần. Khi chứng lo âu cải thiện và những vấn đề của đường tiêu hóa đã hết hẳn, Martin đã truyền bá phương pháp này cho các vận động viện khác. Tình cờ, cũng có nhiều vận động viên ưu tú đã dùng phương pháp này để cân bằng tâm trạng. “Họ ca ngợi lợi ích của phương pháp này cùng với tôi.” – Martin chia sẻ.

Đến năm 2019, Martin đã thành lập công ty đào tạo của riêng mình. Và đến năm 2021, người quản lý của CLB San Francisco Giants là Gabe Kapler đã thuê anh làm "chuyên gia thở" của đội. Khi nhận vai trò này, Martin muốn có một cách tiếp cận mới mẻ. Anh không phải là một nhà tâm lý học thể thao hay một huấn luyện viên tinh thần, thay vào đó, anh xem xét công việc của mình thông qua lăng kính sinh lý học của một vận động viên. Anh cho rằng nếu các vận động viên có thể kiểm soát thần kinh của họ bằng cách họ thở, thì họ có thể kiểm soát tâm trạng và động lực của mình. “Điều đó chắc chắn sẽ kiểm soát cách bạn suy nghĩ,” – Martin chia sẻ.

Các buổi tập luyện của anh bắt đầu bằng cơ chế thở sâu, chậm bằng mũi, dạy các vận động viên hiểu về cơ hoành của họ. Sau đó, anh chuyển sang các phương pháp mạnh hơn. Người tập sẽ kiểm soát hơi thở của mình trong khi đứng trên một tấm ván đóng đinh hoặc trong một bồn nước lạnh như băng. Họ sẽ ngồi trong bóng tối và trải nghiệm "thiền âm thanh" - một hình thức trị liệu bằng âm thanh trong đó các nhạc cụ bát hát có nguồn gốc từ các nền văn hóa cổ đại Châu Á được sử dụng để tạo ra sự thư giãn. Họ cũng học được "tiếp đất", hành động đơn giản là đi chân trần trên bãi cỏ ngoài sân.

Khi Martin mới tới CLB này, cầu thủ Logan Webbb- 24 tuổi, không cảm thấy tin tưởng các phương pháp mà Martin hướng dẫn, nhưng vẫn tập theo. Nhưng khi đó, Logan Webb vừa trải qua một năm đáng thất vọng nên sẵn sàng đón nhận bất cứ điều gì có thể giúp ích, chính vì thế, Webb sớm trở thành một trong những học trò chăm chỉ nhất của Martin. Hai người thường có một buổi tập vào trước ngày thi đấu và một buổi nữa vào những ngày sau đó, Mỗi khi cảm thấy không ổn, Webb đều tìm tới Martin.

Tất nhiên, thở không phải là lý do duy nhất khiến Webb trở thành một trong những cầu thủ ném bóng đáng tin cậy nhất trong môn bóng chày, nhưng sau này, khi đạt được các giải thưởng lớn trong sự nghiệp, Webb luôn khẳng định rằng, các bài tập thở mang lại nhiều hiệu quả.

Hiện nay, mỗi khi bước vào mùa giải, Webb tuân thủ một thói quen đơn giản. Anh ấy rút lui vào một căn phòng trong nhà mình, tắt đèn, nằm trên gối và đắp chăn. Anh ấy bắt đầu bằng cách hít thở sâu bằng mũi. Sau đó, anh ấy bật video hướng dẫn về phương pháp Wim Hof.

Đôi khi vợ anh - Sharidan, cũng tham gia cùng anh. "Cô ấy không chơi thể thao, nhưng nó giúp cô ấy bình tĩnh lại", Webb nói. "Nó chỉ giúp bạn thư giãn. Nó đưa bạn ra khỏi cuộc sống trong vài phút".

Martin đã tìm thấy những người tin tưởng khác như cầu thủ Marcus Stroman của đội Yankees, Nick Bjugstad của Utah và James van Riemsdyk của Columbus... Stroman tin rằng các buổi tập thở là một "vũ khí bí mật sẵn có" mà hầu hết các cầu thủ chưa bao giờ cân nhắc đến.

“Thở sâu rất cơ bản nhưng lại bị hiểu lầm rất nhiều,” Martin chia sẻ.

Đại dịch COVID-19 đã kéo nhận thức của con người tới gần hơn với các phương pháp bảo vệ đường hô hấp. Chính điều này đã khiến cho nhiều kẻ kinh doanh bất chấp lợi dụng thu lợi bất chính nhưng cũng mở ra cơ hội cho các nhà khoa học truyền tải các thông tin chính xác tới cộng đồng. Ví dụ như trường hợp của nhà nghiên cứu Tiller - tại UCLA.

Trong sự nghiệp của mình, nhà nghiên cứu Tiller đi theo 2 xu hướng, một là nghiên cứu y học hô hấp và hai là vạch trần khoa học rác rưởi. Năm 2023, ông là đồng tác giả xuất bản một bài báo trên Tạp chí Sinh lý học ứng dụng Châu Âu, với một mục tiêu: Phân biệt lợi ích của những gì các nhà khoa học gọi là can thiệp hô hấp (Separate the benefits of what scientists term breathing interventions). Bài báo này chỉ ra rằng, hầu hết mọi biện pháp hoặc sản phẩm hỗ trợ hô hấp trên thị trường đều chưa được nghiên cứu một cách bài bản, khoa học, ngoại trừ một biện pháp: hít thở sâu. Theo nhà nghiên cứu Tiller, khi bạn hít thở chậm và sâu, phổi của bạn sẽ đầy oxy. Quá trình này kích thích dây thần kinh phế vị, chạy từ ruột già đến não. Sự kích thích này gửi một thông điệp đến não rằng phản ứng “chiến đấu hay bỏ chạy” của bạn là không cần thiết. Nó cũng làm tăng kích thích hệ thần kinh phó giao cảm - một chế độ thường được gọi là “nghỉ ngơi và thư giãn”.

Các bác sỹ sử dụng một phép so sánh trong đó coi hệ thần kinh như một chiếc ôtô. Hệ thần kinh giao cảm – kích thích phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy của cơ thể, hoạt động như bàn đạp ga, trong khi hệ thần kinh phó giao cảm giống như hệ thống phanh. Và chúng ta có thể kiểm soát hệ thần kinh tự chủ này thông qua hơi thở.

Tất nhiên, kiến thức này không phải là mới. Người Hy Lạp cổ đại tin vào khái niệm “pneuma” hay hơi thở, một lực duy trì ý thức. Người Trung Quốc cổ đại sử dụng khí công - một hệ thống thiền và thở. Và bất kỳ ai đã từng tham gia lớp yoga đều đã sử dụng một số hình thức thực hành cổ xưa của Pranayama hay điều hòa hơi thở. Nhưng sau nhiều năm nghiên cứu, Tiller tin rằng người ta không cần phải có tâm linh hay thực hành thiền định để có được lợi ích của hơi thở.

Nhà nghiên cứu Tiller cho biết: “Khi bạn nhìn vào những lợi ích thiết thực của thiền định, phần lớn chúng đến từ yếu tố hít thở sâu”.

Chỉ một buổi có thể hữu ích. Nhưng nghiên cứu đã chỉ ra rằng hít thở đều đặn, chậm rãi có thể tăng lợi ích, ngay cả khi đó chỉ là một điều đơn giản như hít thở hộp (box breathing) hay thở 4 thì - một kỹ thuật bao gồm hít vào trong bốn giây, giữ trong bốn giây, thở ra trong bốn giây và sau đó giữ trong bốn giây nữa. Ngoài ra, nhà nghiên cứu Tiller còn đề xuất một kỹ thuật hơi khác, gợi ý hít vào chậm trong bốn giây, giữ trong bốn giây, sau đó thở ra trong tám giây, mím môi để bạn không thở ra quá nhanh.

Nhưng đó chỉ là hai trong nhiều phương pháp thở có tác dụng.

Mike Maric, cựu vận động viên lặn tự do chuyên nghiệp và là giảng viên tại Đại học Pavia ở Ý, đã viết bốn cuốn sách về hơi thở và làm việc với một số vận động viên hàng đầu tại Ý, bao gồm cả vận động viên bơi lội giành huy chương vàng Olympic Federica Pellegrini. Maric đã giảng về phương pháp mà ông gọi là "3-6-5", tức là ba lần mỗi ngày, sáu lần hít thở mỗi phút (hít vào năm lần, thở ra năm lần) trong năm phút mỗi lần.

Trong hơn một thập kỷ, Maric cho biết, ông đã ca ngợi những lợi ích của chánh niệm và hơi thở đối với một nhóm ngày càng đông đảo các vận động viên Olympic người Ý. Công việc của ông giống như thể đang truyền đạt một bí mật mà không ai khác sử dụng. Nhưng giờ đây, khi nhìn ra khắp thế giới, ông mới nhận ra rằng bí mật đó có ở khắp mọi nơi.

Lane Johnson - một cầu thủ tấn công cao to lớn với hai chiếc nhẫn Super Bowl (vật lưu niệm dành cho các thành viên đội vô địch giải Bóng đá quốc gia Mỹ hàng năm), rất tò mò về các thói quen tập luyện và các kỹ thuật không chính thống của các vận động viên thành công và của quân đội. Anh đã thử phương pháp Wim Hof, nghiên cứu một phương pháp tương tự gọi là thở Tummo - được các nhà sư Phật giáo ở dãy Himalaya thực hành, và gần đây, anh tình cờ tìm thấy một chiếc ghế rung từ một công ty tự quảng cáo là "thiết bị điều hòa hệ thần kinh tiên tiến nhất thế giới". Một phần sở thích của anh bắt nguồn từ căn bệnh lo lắng và trầm cảm mà anh đã phải đối mặt kể từ khi học đại học. Nhưng ở tuổi 34, khi cơ thể suy yếu, Johnson muốn tận dụng mọi lợi thế có thể tìm thấy.

Sự gia tăng của các vận động viên - như Johnson, cởi mở hơn với hơi thở hoàn toàn phù hợp với các xu hướng hiện nay. Thứ nhất là con người đã nâng cao nhận thức về sức khỏe tinh thần hơn bao giờ hết. Và thứ đến là họ cũng cởi mở hơn với các phương pháp mang lại lợi thế, dù là nhỏ nhất, bất kể cách thức. Chính vì thế, khi nói chuyện với các vận động viên về những lợi ích của thở sâu, Martin thường bắt đầu bằng lối sống của một vận động viên: việc đi lại, lệch múi giờ, nhu cầu cá nhân… Martin cho biết, một người bình thường khó có thể hiểu được những vấn đề của các vận động viên đỉnh cao. Nhưng nếu bạn thử sống một ngày theo cách thức sống và làm việc của họ, bạn sẽ thấy mệt mỏi. Chỉ một ngày thôi đã vậy, trong khi các VĐV đỉnh cao làm điều đó hàng ngày.

Khi Curry - ngôi sao của Warriors, bắt đầu tập luyện với huấn luyện viên kỹ năng Brandon Payne vào đầu những năm 2010, buổi tập đã đi kèm với một thông điệp: "Hít thở cũng là một kỹ năng." Curry đã sử dụng các kỹ thuật để làm dịu tâm trí, nhưng anh cũng kết hợp chúng vào các bài tập của mình, vì vậy bài tập xử lý bóng cố định có thể đi kèm với một kiểu thở cụ thể.

Hít vào trong ba nhịp, nín thở trong một nhịp, thở ra trong ba nhịp.

Curry là một vận động viên thông minh, có khả năng bao quát và phối hợp đẳng cấp thế giới. HLV Payne nhận định, khi Curry bước vào trạng thái chiến đấu của mình, anh ấy có thể ghi 3 điểm ở bất cứ góc nào. Và HLV Payner tin rằng có một điều cho phép Curry giữ vững phong độ này, đó là hơi thở. HLV Payne cho biết: “Mọi thứ đều bắt đầu bằng cảm giác bình tĩnh và có tổ chức trong não bộ”.

Nếu được các vận động viên đỉnh cao như Rodgers và Curry tin tưởng, có lẽ không có gì ngạc nhiên khi những người khác cũng tin theo phương pháp của Martin. Đối với Martin, chính việc tìm kiếm một cơ thể khỏe mạnh - và lối sống toàn diện, đã khiến nhiều vận động viên tìm thấy sự thoải mái trong việc hít thở. Danh sách này mở rộng đến các vận động viên chơi golf như Rory McIlroy và Gary Woodland - những người đã sử dụng bài tập thở để bình tĩnh sau khi đối mặt với các triệu chứng đáng sợ liên quan đến tổn thương não. Danh sách này cũng có Gilgeous-Alexander, tiền vệ của New York Jets Justin Fields và cầu thủ bóng chày của Kansas City Royals Bobby Witt Jr., người kết hợp hít thở sâu vào thói quen khi chơi bóng và sử dụng thiền để duy trì sự hiện diện ngoài giờ chơi.

Giống như bất kỳ kỹ năng nào khác, Martin khẳng định rằng việc làm chủ hơi thở đòi hỏi kỹ thuật, thực hành và thời gian. Nhưng không giống như hầu hết các kỹ năng mà các vận động viên chuyên nghiệp sở hữu, kỹ năng này rõ ràng là khác biệt về cơ bản: Bất kỳ ai cũng có thể làm được.