Xã hội

Con người có mất đi khả năng phản biện do AI?

SUCKHOE+ | Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang mang lại nhiều tiện ích, nhưng nghiên cứu mới cho thấy việc lạm dụng công nghệ này có thể làm suy giảm khả năng phản biện của con người, khiến họ ít kiểm chứng thông tin hơn và giảm khả năng giải quyết vấn đề một cách độc lập.

27/02/2025 09:49

Chúng ta có đang tin tưởng thái quá vào AI?

Chi nhánh Vinalink Group nhận vinh dự lớn

9 loại thực phẩm nên ăn khi giao mùa

Công – tội của dầu ăn làm từ hạt

Sáng ngủ dậy đường huyết tăng cao do đâu, điều trị thế nào?

AI làm suy yếu tư duy phản biện như thế nào?

Một nghiên cứu do Microsoft và Đại học Carnegie Mellon (Mỹ) thực hiện trên 936 trường hợp sử dụng AI trong thực tế và khảo sát 319 chuyên gia cho thấy: chỉ 36% trong số người được khảo sát khẳng định rằng họ thực sự áp dụng tư duy phản biện để giảm thiểu rủi ro liên quan đến AI trong công việc. Điều này đặt ra câu hỏi về mức độ giám sát và xác minh thông tin của con người trong môi trường làm việc ngày càng được AI hỗ trợ.

Cụ thể, nếu trước đây, con người tự thu thập và phân tích thông tin để đưa ra quyết định, nhưng hiện nay, AI đảm nhận phần lớn công việc này. Người dùng không còn phải tìm kiếm và xử lý dữ liệu từ đầu mà chỉ cần giám sát và phê duyệt kết quả do AI tạo ra. Dù điều này giúp tăng hiệu suất, nhưng nó cũng làm giảm khả năng thích ứng với các tình huống bất ngờ và hạn chế tư duy sáng tạo.

Hơn nữa, do AI hoạt động dựa trên tập dữ liệu được cung cấp, nó có thể giới hạn tư duy của người dùng trong một khuôn khổ nhất định, khiến việc tìm ra những hướng đi mới trở nên khó khăn hơn. Việc tiếp xúc với các giải pháp lặp đi lặp lại từ AI có thể vô tình làm con người rơi vào "vòng lặp tư duy", thiếu đi sự đột phá và sáng tạo.

Nguy cơ mất dần khả năng nhận thức khi phụ thuộc vào AI

AI đang dần phổ biến trong cuộc sống hiện đại

Cũng giống như cơ bắp cần luyện tập để duy trì sức mạnh, não bộ cũng cần hoạt động liên tục để phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề. Nếu con người dựa quá nhiều vào AI, họ sẽ có ít cơ hội rèn luyện khả năng tư duy độc lập, dẫn đến hiện tượng "teo nhận thức" (cognitive atrophy). Khi đối mặt với những vấn đề phức tạp mà AI chưa thể giải quyết, những người lệ thuộc vào AI có thể lúng túng, thiếu khả năng thích ứng và xử lý tình huống.

Ngoài ra, những người tin tưởng tuyệt đối vào AI có xu hướng trở thành "người giám sát thụ động", chấp nhận mọi kết quả mà AI đưa ra mà không có sự kiểm chứng hay phản biện. Điều này làm giảm đi sự chủ động và sáng tạo trong công việc, ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ, quyết định mọi vấn đề trong cuộc sống.

Làm thế nào để không phụ thuộc quá vào AI?

AI chỉ nên là công cụ hỗ trợ chứ không thể thay thế chúng ta suy nghĩ

AI là một công cụ mạnh mẽ giúp tối ưu hóa công việc và tăng năng suất, nhưng việc quá lạm dụng nó có thể làm suy yếu khả năng đưa ra quyết định độc lập của con người. Do đó, điều quan trọng là phải tìm ra sự cân bằng giữa “tự động hóa” và tư duy phản biện. Chúng ta phải chủ động duy trì kỹ năng tư duy phản biện, không chỉ để sử dụng AI một cách hiệu quả mà còn để đảm bảo rằng con người vẫn giữ được vai trò trung tâm trong quá trình đưa ra quyết định và sáng tạo.

Đặc biệt, AI không nên chỉ cung cấp câu trả lời, mà cần đóng vai trò như một công cụ hỗ trợ giúp con người đặt ra những câu hỏi tốt hơn, kích thích tư duy sáng tạo. Các hệ thống AI trong tương lai nên được thiết kế để bổ sung cho trí tuệ con người thay vì thay thế hoàn toàn, đảm bảo rằng sự phát triển công nghệ không làm suy giảm khả năng tư duy độc lập và sáng tạo của con người.