Âm nhạc có thể ảnh hưởng đến huyết áp như thế nào?

Âm nhạc có thể làm tăng hoặc giảm huyết áp tuỳ vào nhịp độ, tiết tấu.

Mối liên hệ giữa âm nhạc và huyết áp

Huyết áp phản ánh áp lực máu tác động lên thành động mạch. Khi huyết áp tăng quá cao, tim và mạch máu phải làm việc nhiều hơn, dẫn đến nguy cơ tim mạch. Âm nhạc tuy không phải “liều thuốc” điều trị, nhưng ngày càng được nghiên cứu như một yếu tố tác động tích cực đến hệ tim mạch.

Mối liên hệ này bắt nguồn từ cách âm nhạc ảnh hưởng đến hệ thần kinh tự chủ có tác dụng kiểm soát các chức năng vô thức như nhịp tim, nhịp thở và huyết áp. Âm nhạc có thể thay đổi tâm trạng, kích thích sự hưng phấn hoặc thư giãn, từ đó tác động đến hệ thần kinh giao cảm (liên quan đến phản ứng căng thẳng) và hệ thần kinh phó giao cảm (liên quan đến thư giãn).

Nhịp điệu quyết định phản ứng huyết áp

Một yếu tố quan trọng là nhịp độ, tính bằng số nhịp mỗi phút (BPM).

- Nhạc nhanh (trên 120 BPM) thường kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, khiến cơ thể tiết ra hormone adrenaline. Hậu quả khiến tim đập nhanh hơn, huyết áp tăng, giống như cơ thể đang trong trạng thái chuẩn bị “chiến đấu hay bỏ chạy”. Đây là lý do khi nghe nhạc dance, rock hay pop sôi động, nhiều người cảm thấy hưng phấn nhưng đồng thời nhịp tim cũng tăng lên.

- Nhạc chậm (dưới 60 BPM) lại có tác động ngược lại, kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm thông qua dây thần kinh phế vị. Tín hiệu này giúp tim đập chậm hơn, mạch máu giãn ra, huyết áp hạ xuống. Vì vậy, nhạc thính phòng, nhạc jazz nhẹ hoặc những bản nhạc thiền thường được dùng để thư giãn và giảm căng thẳng.

Tuy nhiên, không phải ai cũng phản ứng giống nhau. Một bản nhạc có thể khiến người này cảm thấy thư giãn, nhưng lại gây căng thẳng với người khác, phụ thuộc vào trải nghiệm và sở thích cá nhân.

Những yếu tố chi phối khả năng tác động của âm nhạc đến huyết áp

Ngoài nhịp điệu, nhiều yếu tố khác cũng chi phối tác động của âm nhạc đến huyết áp, bao gồm:

- Âm lượng: Âm nhạc mở quá to dễ gây căng thẳng và làm huyết áp tăng, trong khi âm lượng vừa phải lại có xu hướng làm dịu nhịp tim. Một nghiên cứu được đăng tải năm 2024 trên Tạp chí Tim mạch Châu Âu (European Heart Journal) cho thấy nghe nhạc nhỏ có thể giúp hạ huyết áp nhẹ, trong khi âm lượng lớn tạo phản ứng ngược.

- Sở thích cá nhân: Nghe thể loại nhạc yêu thích thường giúp cơ thể thư giãn hơn. Ngược lại, nếu bị ép nghe một bản nhạc lạ hoặc khó chịu, huyết áp có thể tăng. Một nghiên cứu năm 2015 được đăng trên Tạp chí khoa học Frontiers thậm chí ghi nhận, những người không quen nghe nhạc cổ điển có phản ứng tăng huyết áp khi tiếp xúc với thể loại này.

- Thời gian nghe: Hiệu quả tích lũy rõ rệt khi duy trì thói quen nghe nhạc. Người trưởng thành nghe nhạc thư giãn 30 phút mỗi ngày trong 4 tuần giảm trung bình 7% huyết áp tâm thu.

Hiệu quả thực tế đến mức nào?

Các nghiên cứu chỉ ra rằng tác động của âm nhạc lên huyết áp thường nhẹ và thoáng qua, có nghĩa huyết áp thường trở về mức ban đầu sau vài phút. Nhưng khi nghe nhạc thư giãn thường xuyên, nó có thể hỗ trợ kiểm soát huyết áp trong dài hạn.

Một nghiên cứu năm 2020 kết hợp liệu pháp âm nhạc và chế độ ăn DASH (chế độ ăn uống lành mạnh cho tim mạch) đã cho thấy kết quả tích cực hơn so với chỉ áp dụng chế độ ăn. Sau 4 tuần, nhóm vừa ăn DASH vừa nghe nhạc giảm trung bình gần 9 mmHg huyết áp tâm thu, trong khi nhóm chỉ ăn DASH hầu như không thay đổi đáng kể.

Điều này cho thấy âm nhạc có thể là “trợ thủ” đáng giá, nhất là khi kết hợp cùng chế độ ăn, tập luyện và dùng thuốc theo chỉ định.

Trên thực tế, không phải mọi đối tượng đều có phản ứng như nhau. Người có huyết áp bình thường thường nhạy cảm hơn, dễ tăng hoặc giảm huyết áp khi nghe nhạc nhanh hay chậm. Trong khi đó, người đã bị tăng huyết áp phản ứng yếu hơn, tức là nhạc vẫn có tác dụng nhưng không mạnh mẽ như với người khỏe mạnh.

Đặc biệt, ở nhóm tiền tăng huyết áp, việc duy trì nghe nhạc thư giãn kết hợp với thay đổi lối sống có thể giúp trì hoãn hoặc ngăn chặn tiến triển thành tăng huyết áp. Đây là giai đoạn “cảnh báo sớm” mà âm nhạc có thể phát huy vai trò phòng ngừa hiệu quả.

Dù âm nhạc không thể thay thế thuốc men hay các biện pháp can thiệp y tế, nhưng rõ ràng nó mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe tim mạch. Nghe một bản nhạc nhẹ nhàng mỗi tối trước khi ngủ, bật nhạc thiền khi tập thở, hoặc đơn giản là thưởng thức những giai điệu yêu thích trong lúc nghỉ ngơi, đều có thể góp phần giảm căng thẳng và hỗ trợ kiểm soát huyết áp.

Nhìn chung, âm nhạc giống như một “liệu pháp tự nhiên”, dễ tiếp cận, ít tốn kém và hầu như không có tác dụng phụ. Kết hợp cùng chế độ ăn uống khoa học, vận động đều đặn và quản lý stress, âm nhạc có thể trở thành chìa khóa giúp tim mạch khỏe mạnh hơn.

 

Tokyo - điểm đến lý tưởng dành cho người yêu âm nhạc

Liệu pháp âm nhạc giúp cải thiện trầm cảm hay không?

Bí quyết kích thích trẻ ăn ngoan nhờ âm nhạc

Âm nhạc có thể giúp hồi phục nhanh sau phẫu thuật