WHO cảnh báo: bệnh lậu kháng kháng sinh gia tăng

Bệnh lậu kháng kháng sinh gia tăng trên toàn cầu

Theo báo cáo mới từ Chương trình tăng cường giám sát tình trạng kháng kháng sinh trong điều trị bệnh lậu (EGASP), do WHO triển khai từ năm 2015: bệnh lậu - một bệnh lây truyền qua đường tình dục, đang ghi nhận sự gia tăng đáng lo ngại về tỷ lệ kháng kháng sinh tại nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ.

Báo cáo nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường hệ thống giám sát quốc gia, cải thiện năng lực chẩn đoán và đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng với các phương pháp điều trị mới cho các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STI). Thông tin này được công bố đúng vào Tuần lễ nâng cao nhận thức về kháng kháng sinh toàn cầu năm 2025 (từ 18-24/11/2025), nhằm kêu gọi hành động trước mối đe dọa từ các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh.

Tiến sĩ Tereza Kasaeva, Giám đốc Bộ phận HIV, Lao, Viêm gan và Các bệnh lây truyền qua đường tình dục thuộc WHO, khẳng định: “Đây là nỗ lực toàn cầu cần thiết để theo dõi, ngăn chặn và ứng phó với tình trạng bệnh lậu kháng kháng sinh, bảo vệ sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới”. Bà kêu gọi tất cả các quốc gia đẩy mạnh chương trình kiểm soát các bệnh lây truyền qua đường tình dục và tích hợp giám sát bệnh lậu vào hệ thống y tế quốc gia.

Tỷ lệ kháng thuốc gia tăng nhanh chóng, Việt Nam thuộc nhóm đáng lo ngại

Trong giai đoạn từ năm 2022 đến 2024, tỷ lệ vi khuẩn lậu kháng lại 2 loại kháng sinh chính thường dùng trong điều trị đã tăng nhanh. Cụ thể, tỷ lệ kháng với ceftriaxone tăng từ 0,8% lên 5%; còn tỷ lệ kháng với cefixime tăng từ 1,7% lên 11%.

Tỷ lệ kháng với azithromycin, một loại kháng sinh thường được kết hợp trong điều trị để tăng hiệu quả, ở mức 4%. Đáng chú ý, mức độ kháng với ciprofloxacin - một loại kháng sinh khác cũng được dùng trong điều trị bệnh lậu - đã lên tới 95%.

Campuchia và Việt Nam là 2 quốc gia có tỷ lệ vi khuẩn lậu kháng kháng sinh cao nhất trong số các nước được khảo sát.

Năm 2024, có 12 quốc gia từ 5 khu vực thuộc WHO đã gửi dữ liệu cho EGASP, tăng đáng kể so với 4 quốc gia năm 2022. Đây được xem là tín hiệu tích cực, cho thấy các quốc gia đang ngày càng quan tâm hơn đến việc kiểm soát các chủng bệnh kháng kháng sinh. Danh sách các quốc gia gồm: Brazil, Campuchia, Ấn Độ, Indonesia, Malawi, Philippines, Qatar, Nam Phi, Thụy Điển, Thái Lan, Uganda và Việt Nam. Trong năm, tổng cộng 3.615 ca bệnh lậu được ghi nhận từ các nước này.

Ngoài ra, hơn 52% các trường hợp bệnh lậu có triệu chứng ở nam giới được ghi nhận tại các quốc gia thuộc khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO. Đây là khu vực do WHO phân chia để phục vụ mục đích giám sát y tế, bao gồm một số quốc gia châu Á - Thái Bình Dương. Trong số này, Philippines chiếm khoảng 28%, Việt Nam 12%, Campuchia 9% và Indonesia 3% tổng số ca được báo cáo.

Độ tuổi trung bình của bệnh nhân là 27 tuổi, với độ tuổi dao động từ 12 đến 94 tuổi. Trong số đó, 20% là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới. Khoảng 42% trường hợp cho biết có nhiều bạn tình trong 30 ngày gần nhất, 8% từng sử dụng kháng sinh gần thời điểm mắc bệnh và 19% có lịch sử du lịch gần đây.

Mở rộng giám sát hệ gen, nghiên cứu thuốc điều trị mới

Trong năm 2024, WHO đẩy mạnh giám sát hệ gen của vi khuẩn lậu, với gần 3.000 mẫu được giải trình tự từ gen từ 8 quốc gia. Việc giải mã hệ gen giúp phát hiện các biến thể liên quan đến tình trạng kháng kháng sinh và truy vết đường lây lan của vi khuẩn.

Song song với giám sát tình trạng kháng thuốc, các nghiên cứu nhằm phát triển phương pháp điều trị mới cũng đang được đẩy mạnh. Trong đó, các loại thuốc mới như zoliflodacin và gepotidacin đang được nghiên cứu để đánh giá hiệu quả trong điều trị bệnh lậu.

Đồng thời, các chuyên gia cũng đang nghiên cứu sâu hơn về tình trạng vi khuẩn lậu kháng tetracycline - một loại kháng sinh đã được sử dụng từ lâu.

Các nghiên cứu này do Trung tâm Hợp tác về kháng kháng sinh trong các bệnh lây truyền qua đường tình dục tại Thụy Điển (WHO Collaborating Centre on AMR in STI) thực hiện, dưới sự phối hợp chặt chẽ với WHO.

Đặc biệt, các chuyên gia cũng đang xem xét áp dụng chiến lược DoxyPEP - viết tắt của "Doxycycline Post-Exposure Prophylaxis" - sử dụng kháng sinh doxycycline ngay sau khi quan hệ tình dục, nhằm giảm nguy cơ nhiễm một số bệnh lây truyền qua đường tình dục, bao gồm cả bệnh lậu. Đây được xem là hướng tiếp cận dự phòng có tiềm năng.

Chương trình tiếp tục mở rộng, nhưng còn nhiều thách thức

Trong năm 2024, chương trình EGASP tiếp tục được mở rộng với sự tham gia của 3 quốc gia mới gồm Brazil, Bờ Biển Ngà và Qatar. Bên cạnh đó, Ấn Độ cũng đã bắt đầu triển khai chương trình và dự kiến sẽ bắt đầu gửi dữ liệu từ năm 2025, trong khuôn khổ Chương trình Quốc gia Kiểm soát AIDS và Bệnh lây truyền qua đường tình dục tại quốc gia này.

Tuy đã đạt được một số tiến bộ đáng ghi nhận, EGASP vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Nguồn kinh phí còn hạn chế, dữ liệu báo cáo chưa đầy đủ tại một số quốc gia, đặc biệt là thiếu thông tin về tình trạng nhiễm bệnh ở phụ nữ và ở các vị trí nhiễm khuẩn ngoài bộ phận sinh dục như họng hoặc hậu môn (thuật ngữ chuyên môn gọi là nhiễm khuẩn ngoài sinh dục - extragenital infections).

Trước thực trạng này, WHO kêu gọi các quốc gia tăng cường đầu tư cho hệ thống giám sát y tế quốc gia, đặc biệt là nâng cao năng lực xét nghiệm và thu thập dữ liệu chính xác, đầy đủ và đại diện hơn. Đây là điều kiện cần thiết để duy trì và mở rộng mạng lưới giám sát hiệu quả, từ đó kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh ngày càng phức tạp của bệnh lậu trên toàn cầu.

 

WHO hỗ trợ vaccine phòng dại tại hai tỉnh có nguy cơ cao ở Việt Nam

WHO: Cần quan tâm đúng mức đến các bệnh lý thần kinh

WHO cảnh báo khẩn về siro ho nhiễm độc ở Ấn Độ

Rút ngắn khoảng cách từ WHO-GMP lên các tiêu chuẩn cao hơn