Bệnh thường gặp

Châm cứu giảm đau: Cách thức hoạt động và những điều cần lưu ý

SUCKHOE+ | Châm cứu từ lâu đã được coi là một liệu pháp hỗ trợ giảm đau trong y học cổ truyền và ngày nay cũng ngày càng được nghiên cứu, áp dụng trong y học hiện đại. Dù hiệu quả còn có những tranh luận nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp cải thiện tình trạng đau mạn tính.

28/08/2025 15:00

Châm cứu là một trong những phương pháp chữa bệnh lâu đời trong Y học cổ truyền

Thực phẩm giúp kiểm soát cơn đau nửa đầu mạn tính

Tại sao những cơn đau mạn tính thường tái phát vào ban đêm?

Một vài mẹo giúp giảm cơn đau mạn tính đơn giản tại nhà

Sự khác biệt giữa cơn đau mạn tính và đau cấp tính

Châm cứu hoạt động như thế nào?

Theo quan niệm truyền thống của y học cổ truyền, cơ thể con người có một dòng năng lượng gọi là “khí”, lưu thông qua 12 kinh mạch chạy dọc cơ thể. Khi dòng khí này bị tắc nghẽn hoặc mất cân bằng, cơ thể sẽ sinh bệnh, trong đó có các chứng đau nhức. Châm cứu bằng kim được cho là cách khai thông kinh mạch, đưa khí trở lại trạng thái cân bằng.

Ở góc nhìn khoa học hiện đại, châm cứu được giải thích theo cơ chế sinh học. Khi những cây kim cực nhỏ được châm vào huyệt đạo, cơ thể có thể giải phóng chất giảm đau tự nhiên endorphin. Đồng thời, châm cứu còn kích thích vùng não điều hòa serotonin, chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến tâm trạng và cảm giác đau. Nhờ đó, người bệnh có thể cảm thấy bớt căng thẳng và giảm mức độ khó chịu.

Ngoài châm kim, còn có một kỹ thuật gọi là “bấm huyệt” hay châm cứu không kim. Thay vì dùng kim, chuyên gia sử dụng lực từ ngón tay cái hoặc ngón trỏ để nhấn vào các huyệt đạo, tạo ra tác động tương tự nhưng nhẹ nhàng hơn.

Các phương pháp châm cứu phổ biến

Châm cứu không phải lúc nào cũng giống nhau, mà thay đổi tùy theo truyền thống y học của từng quốc gia. Trong châm cứu Trung Quốc, kim có thể được xoay nhẹ, làm nóng hoặc kết hợp kích thích điện để tăng tác dụng. Một phương pháp khác gọi là cứu ngải, trong đó thảo dược ngải cứu được đốt để hơ nóng vùng huyệt, giúp khí huyết lưu thông mạnh hơn. Ở phương Tây, cứu ngải thường được thực hiện theo cách “gián tiếp”, nghĩa là hơ gần da chứ không đặt trực tiếp để tránh gây bỏng.

Châm cứu Nhật Bản lại nhẹ nhàng hơn: Kim thường châm nông và ít được xoay hay thao tác. Trong khi đó, châm cứu Hàn Quốc lại chú trọng vào huyệt đạo ở bàn tay và bàn chân. Dù phương pháp khác nhau, tất cả đều hướng đến mục tiêu chung là giảm đau và khôi phục cân bằng cho cơ thể.

Một buổi châm cứu điển hình thường bắt đầu bằng việc bác sĩ hỏi kỹ về triệu chứng, tiền sử bệnh, thậm chí cả lối sống. Họ có thể bắt mạch, quan sát sắc mặt hoặc ấn vào vùng cơ thể nhạy cảm để xác định nguyên nhân. Sau đó, từ bốn đến mười chiếc kim sẽ được châm vào huyệt đạo và lưu lại khoảng 10–30 phút. Để đạt hiệu quả, người bệnh thường cần một liệu trình từ 6–12 buổi trong vòng vài tháng.

Châm cứu giúp giảm đau được thực hiện song song cùng các phương pháp điều trị hiện đại khác.

Châm cứu có an toàn không?

Phần lớn bệnh nhân chỉ gặp tác dụng phụ nhẹ như đau nhói thoáng qua, bầm tím hoặc chảy máu nhỏ tại chỗ châm kim. Biến chứng nghiêm trọng là rất hiếm, đặc biệt khi sử dụng kim dùng một lần đã được tiệt trùng. Các nguy cơ như nhiễm trùng da hay lây bệnh qua đường máu (viêm gan B, HIV) gần như không còn nếu tuân thủ quy chuẩn y tế.

Điều quan trọng là người bệnh cần tìm đúng người có chuyên môn châm cứu. Ở Mỹ, cách an toàn nhất là chọn chuyên gia được chứng nhận bởi Ủy ban Chứng nhận Quốc gia về Châm cứu và Đông y (NCCAOM). Một số bác sĩ Tây y cũng được đào tạo thêm về châm cứu và có thể trực tiếp thực hiện hoặc giới thiệu bệnh nhân đến cơ sở uy tín.

Châm cứu giúp giảm đau

Trong nhiều năm qua, đã có hàng chục nghiên cứu lớn đánh giá tác dụng của châm cứu. Một tổng hợp đăng trên Tạp chí Nỗi đau (Journal of Pain) đã phân tích 39 nghiên cứu với gần 21.000 người, so sánh giữa châm cứu thật, châm cứu giả (mô phỏng) và không châm cứu. Kết quả cho thấy châm cứu thật mang lại giảm đau rõ rệt nhất, đặc biệt ở các bệnh nhân bị viêm xương khớp, đau lưng, đau cổ và đau đầu mạn tính. Hiệu quả này kéo dài ít nhất một năm sau điều trị.

Một nghiên cứu khác năm 2021 trên Tạp chí Các tiến bộ trong trị liệu (Advances in Therapy) chỉ ra rằng châm cứu có thể giúp người bị đau lưng dưới duy trì giảm đau đến 2 năm. Những kết quả này cho thấy châm cứu không chỉ là một liệu pháp “cổ truyền” mà còn có tiềm năng bổ trợ đáng kể trong quản lý cơn đau mạn tính.

Những điều cần lưu ý khi lựa chọn châm cứu

Châm cứu không thay thế hoàn toàn các phương pháp điều trị y khoa khác, mà thường được sử dụng kết hợp để nâng cao hiệu quả. Trước khi bắt đầu liệu trình, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ điều trị chính, đặc biệt nếu đang dùng thuốc chống đông máu, có rối loạn chảy máu hoặc đang mang thai.

Ngoài ra, hiệu quả của châm cứu có thể khác nhau tùy từng người. Một số bệnh nhân cảm thấy cải thiện rõ rệt sau vài buổi, trong khi người khác cần nhiều thời gian hơn. Do đó, cần kiên nhẫn và thực hiện theo liệu trình được khuyến nghị.

Châm cứu là một trong những phương pháp lâu đời nhất để kiểm soát cơn đau và ngày càng nhận được sự quan tâm trong y học hiện đại. Với cơ chế vừa theo quan niệm truyền thống vừa dựa trên bằng chứng khoa học, liệu pháp này có thể mang lại sự nhẹ nhõm đáng kể cho những ai phải sống chung với đau mạn tính. Tuy nhiên, để an toàn và hiệu quả, người bệnh nên lựa chọn chuyên gia có chứng chỉ, tham khảo ý kiến bác sĩ và kết hợp cùng các phương pháp chăm sóc sức khỏe khác.